Φόλκερ Λούντβιχ: Ο πατέρας του γερμανικού εφηβικού θεάτρου παίρνει το τρένο για την Αθήνα

Ο πατέρας του εφηβικού θεάτρου στη Γερμανία και πολιτικοποιημένος βετεράνος συγγραφέας – που βρίσκεται στην Αθήνα για το ανέβασμα του πλέον πολυπαιγμένου έργου του «Linie 1» από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση – καυτηριάζει την ακροδεξιά στροφή της Ευρώπης και της Αμερικής και καλεί τη νέα γενιά να μην εγκαταλείψει το μέλλον της.Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος

15.02.2017

Linie 1. Γραμμή 1 του Μετρό, στα Γερμανικά. Τερματικός στο Τείχος, το αφύσικο σύνορο μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου. Είναι 1986. Ο συγγραφέας Φόλκερ Λούντβιχ γράφει για το Grips Theater (το θίασο που ο ίδιος διευθύνει και απευθύνεται σε εφηβικό κοινό) το μετα-μπρεχτικό μιούζικαλ «Linie 1»· μια μέρα παρατήρησης στην ταραχώδη ζωή του Υπογείου, μέσα από τα μάτια ενός άγουρου κοριτσιού που λαχταρά να την ανακαλύψει. Τριάντα χρόνια αργότερα (και 28 από την Πτώση του Τείχους) η «Γραμμή 1» οδηγεί στην Αθήνα και ο Λούντβιχ είναι επιβάτης της.

Φειδωλός, με τη φωνή του μετά βίας να απομακρύνεται από τα χείλη του, μα πρόσχαρος, ο 79χρονος σήμερα Γερμανός συγγραφέας, περνάει το κρύο απόγευμα της Τρίτης στο Φουαγιέ της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Μόλις έχει ολοκληρωθεί στη Μικρή Σκηνή του 5ου ορόφου η γενική πρόβα της ελληνικής εκδοχής του έργου του – σε σκηνοθεσία της Σοφίας Βγενοπούλου – κι ο ίδιος δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του. «Πολλοί ανά τον κόσμο έχουν προσπαθήσει να επαναλάβουν την επιτυχία των Grips, αλλά εδώ ανεβαίνει μια παράσταση με ξεχωριστή φυσιογνωμία, επικεντρωμένη στο μήνυμα του έργου. Είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό» λέει.

Από το 1968 οπότε και ξεκίνησε τη συγγραφική του καριέρα στο χώρο του παιδικού – εφηβικού θεάτρου (έχει συνυπογράψει τον περίφημο «Μορμόλη» μαζί με τον αδελφό του Ράινερ Χάχφελντ) ο Φόλκερ Λούντβιχ παρατηρεί τον κόσμο να αλλάζει δραματικά. Παιδί της γενιάς του ’68, «της γενιάς που πολέμησε για την ουτοπία», ο γηραιός συγγραφέας αναγνωρίζει πλέον μια Ευρώπη που φλερτάρει ανενδοίαστα με την δυστοπία. «Είναι πολύ άσχημη εποχή. Από τη μια ο Τραμπ, από την άλλη ο Πούτιν και η Λε Πεν, ηγέτες που τρέφονται από το μίσος· όλα αυτά υπόσχονται ένα μέλλον ανήσυχο αλλά με ενδιαφέρον. Γιατί για την ουτοπία που χάθηκε, χρειάζεται να δημιουργήσουμε μια καινούργια, ένα νέο σκοπό για να αγωνιστούμε» σημειώνει ατάραχος, παρά τα παθιασμένα λόγια που ξεστομίζει.

_{Ο Κώστας Κουτσολέλος σε σκηνή της «Αθήνας, Γραμμή 1».}

Γεννημένος το 1937, παιδί του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φόλκερ Λούντβιχ ανδρώθηκε στην κατεστραμμένη και αργότερα τη διχοτομημένη Γερμανία που θα βυθιζόταν στα δεινά του Ψυχρού Πολέμου κι έδρασε ως μέλος της εξωκοινοβουλευτικής οργάνωσης του φοιτητικού κινήματος της Γερμανίας, πυρήνα που τροφοδότησε τον Παρισινό Μάη. Μοιραία, δεν έχει παραιτηθεί από την προσδοκία για ρήξη. «Δεν είναι αυτό το τέλος των πραγμάτων. Ίσως μέσα από αυτή την απογοητευτική κατάσταση αναδειχθούν αριστεροί ηγέτες» εκτιμά, εξαιρώντας από αυτούς, χωρίς δισταγμό τον τωρινό Ελληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα με το επιχείρημα πως «ακόμα και μια αριστερή κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί ανεπιτυχώς μια κατάσταση».

_{Φόλκερ Λούντβιχ}

Ήταν το κυνήγι της ουτοπίας που οδήγησε τα βήματα του ως το θέατρο. Στα τέλη των sixties, τα παιδιά της Γερμανίας «ήταν βαθιά καταπιεσμένα. Κι όμως το θέατρο της εποχής εξαντλούνταν σε παραμυθένια, ανώδυνα Χριστουγεννιάτικα θεάματα. Αισθάνθηκα ότι έπρεπε να δούμε τα παιδιά αυτά μέσα από τα προβλήματα τους. Έτσι κι έγινε. Τα παιδιά του Βερολίνου αντίκρισαν τους εαυτούς τους πάνω στη σκηνή». Το πείραμα είχε πετύχει. Οι μικροί θεατές άρχισαν να προτείνουν θέματα στη συγγραφική ομάδα των Grips, «θέλοντας να εκφράσουν τα δικαιώματα τους» λέει ο Λούντβιχ. Το θέατρο του σταθερά ενεργό, αν όχι πολιτικό – «το θέατρο δεν μπορεί παρά να είναι αριστερό» όπως δηλώνει αμετανόητος – παρέδωσε μέσα στα χρόνια γενιές «πιο δυνατές, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Προφανώς, δεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή των παιδιών, ενδεχομένως όμως μπορεί να τα επηρεάσει. Η δική μας προσπάθεια κατέληγε στο ότι τα happy endings δεν είναι πιθανά στην πραγματική ζωή, αλλά η ουτοπία παραμένει μια πιθανότητα. Τα παιδιά δεν παύουν να χρειάζονται την ελπίδα, την ψάχνουν ακόμα και μέσα στη μυθοπλασία» τονίζει.

_{Κώστας Κουτσολέλος. Ελίνα Ρίζου, Βαγγέλης Αμπατζής, Χάρης Τσιτσάκης στην «Αθήνα, Γραμμή 1».}

Στα χρόνια της ευρωπαϊκής θλίψης, τα θέματα που επεξεργάζεται συγγραφικά έχουν στραφεί και πάλι στα μεγάλα κοινωνικά αδιέξοδα, με πιο χαρακτηριστικό το ταξικό ζήτημα, το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχούς αλλά και το προσφυγικό. Πολλά από τα έργα του Λούντβιχ χρησιμοποιούνται άλλωστε σαν χειρονομία καλωσορίσματος για εκατοντάδες προσφυγόπουλα από τη Συρία που έχουν φτάσει από το 2016 στο Βερολίνο.

_{Η σκηνοθέτις της παράστασης, Σοφία Βγενοπούλου.}

Η «Αθήνα, Γραμμή 1» όπως την ανεβάζει η Σοφία Βγενοπούλου και την διασκευάζει ο Γιάννης Τσίρμπας συναντά τις ανησυχίες του Λούντβιχ, φιλτράροντας τα συμπτώματα της οικονομικής κρίσης, τη στροφή στον εθνικισμό, την προσφυγική τραγωδία. Πάνω απ’ όλα όμως, όπως επισημαίνει και η σκηνοθέτις της παράστασης, η «Αθήνα, Γραμμή 1» είναι «το ξεκίνημα στη ζωή, η πορεία ενηλικίωσης ενός κοριτσιού, τα σήματα που εισπράττει από τον κόσμο των μεγάλων, τα ίχνη που αφήνουν στη διαμόρφωση της ταυτότητας της μα κυρίως το ότι μέσα σε αυτά τα δεδομένα υπάρχει χώρος για τη φαντασία, για το όνειρο, για μια άλλη προοπτική στη ζωή». Μια σκέψη που ταυτίζεται με την “οδηγία” του Λούντβιχ όταν καλεί – με την ίδια ψυχραιμία στη φωνή του – τους νέους «να μην εγκαταλείψουν το μέλλον τους».