Το παλιό ραφτάδικο του Εθνικού που έγινε θέατρο

Στο κουδούνι, με μαύρο μαρκαδόρο, γράφει «θεατρικό». Κι όμως τίποτα στη γειτονιά δεν προδίδει κάτι σχετικό. Κι ας απέχει μόλις 100 μέτρα από το Εθνικό θέατρο της Αγίου Κωνσταντίνου, κι ας έχω οπτική επαφή με τη δραματική σχολή του στην Πειραιώς. Ο Πακιστανός (μάλλον) μανάβης με περιεργάζεται σοβαρός όσην ώρα περιμένω τη Μαρία Γοργία να κατέβει από τον πέμπτο και να ξεκλειδώσει την πόρτα. Λογικό. Στο βασίλειο της οδού Μενάνδρου, με όλες τις φυλές μεταναστών να συγχρωτίζονται στα πεζοδρόμια της και με κάθε είδους παραβατικότητα να την καταλαμβάνει από τη στιγμή που θα πέσει η νύχτα, δεν είναι συχνό φαινόμενο μια γυναίκα μόνη. Μόλις εμφανιστεί η Γοργία στην είσοδο θα είμαστε δύο.

Η διακεκριμένη χορογράφος και χορεύτρια επιλέγει και πάλι να ανεβάσει μια περφόρμανς στις υποβαθμισμένες, πολυφυλετικές (και γι’ αυτό πολύχρωμες) γειτονιές της Ομόνοιας. Στον πέμπτο όροφο της Μενάνδρου 47 – ενός κτηρίου που όσο ανεβαίνεις τα σκαλιά προς τα πάνω τόσο βεβαιώνεσαι ότι μοιάζει με δημόσια υπηρεσία κάποιου κομμουνιστικού καθεστώτος των 60s – βρήκε τον ιδανικό χώρο για να παρουσιάσει «Το μονόπετρο του Πύργου», μια παράσταση εμπνευσμένη από τον θρυλικό «Πύργο» του Φραντς Κάφκα. Πρόκειται για την περιπέτεια του χωρομέτρη Κ., που καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια να βρεθεί στο κέντρο των πραγμάτων, στον Πύργο, παρά τον απροσπέλαστο γραφειοκρατικό μηχανισμό που του κλείνει επίμονα το δρόμο. «Τις προάλλες πήγα σε μια Εφορία στο Μαρούσι· είχε τις ίδιες περσίδες, το ίδιο πλακάκι στο πάτωμα, τα ντουλάπια, τα ίδια παράθυρα. Ο χώρος μοιάζει τόσο πολύ με δημόσια υπηρεσία κι αυτό επιδίωκα: Να αποδίδει την αίσθηση του έργου στο οποίο αναφερόμαστε» εξηγεί η Μαρία Γοργία.

Στενό κλιμακοστάσιο, ασανσέρ τριών ατόμων, πλατιές, δίφυλλες, ξύλινες πόρτες που πίσω τους, σε κάθε όροφο, ανοίγεται ένας αχανής, με αρκετό φως, επαγγελματικός χώρος. Το κτήριο της Μενάνδρου ήταν μέχρι το 2011 μισθωμένο από το Εθνικό προκειμένου να στεγάζει τα ραφεία του – εξ ου και η πληροφορία «θεατρικό» στο κουδούνι. Εκεί, δηλαδή, έχουν ραφτεί και επιδιορθωθεί δεκάδες, εκατοντάδες κοστουμιών, μολονότι η Μαρία Γοργία μπαίνοντας μέσα στο χώρο βρήκε ελάχιστα ίχνη από αυτή τη δραστηριότητα: Μια απλώστρα ρούχων, μια σιδερώστρα και βάσεις στο δάπεδο εκεί όπου στηρίζονταν οι ραπτομηχανές.

Το θεατρικό παρελθόν του κτηρίου έρχεται να τονίσει απλώς τη σύμπτωση. Η Γοργία αναζητούσε καιρό τώρα ένα μη συμβατικό χώρο για «Το μονόπετρο του Πύργου» όπως είχε κάνει και για τις δύο προηγούμενες παραγωγές της, τα «Στην άκρη του βατήρα» και «Νηπιαγωγείο» που ανέβηκαν στη σκηνή του «Μπαγκλαντές». Ένα υπόγειο το οποίο στέγαζε την Ένωση των Μπαγκλαντεσιανών μεταναστών στη μέση της Χαλκοκονδύλη, προς τα βόρεια της Ομόνοιας δηλαδή. «Κι εδώ το τοπίο δεν αλλάζει και πολύ – αν και οι εικόνες που βλέπεις έξω από το Μπαγκλαντές είναι πιο ζόρικες από αυτές της Μενάνδρου. Υπάρχει εμπόριο ναρκωτικών, πουτάνες που κυκλοφορούν στο δρόμο, εικόνες μιας παρηκμασμένης πόλης. Όμως όπως και τότε, έτσι και τώρα, θέλω ο θεατής να έρθει να αντικρίσει αυτή την αλήθεια και με την αίσθηση της να μπει και να δει την παράσταση. Να περάσει από τη μια κρίση στην άλλη», εξηγεί η Μαρία Γοργία.

Η σκέψη της σκηνοθεσίας φιλτράρεται μέσα από την ανάγκη του ανήκειν «αφού ο άνθρωπος είναι παράξενος και ελλιπής όταν δεν έχει κάπου να αναφέρεται» και τις θεωρίες του ακραίου της ψυχιατρικής Ντέιβιντ Κούπερ που υποστήριζε πως «η οικογένεια ωθεί τον άνθρωπο ν’ ανήκει κάπου, παρά να είναι κάποιος». Κάπως έτσι, στα χωρικά της Μενάνδρου η χορογράφος δεν συναντά μόνο το πραγματικό αλλά και το σημειολογικό· οι μετανάστες που πασχίζουν να ενσωματωθούν σε μια κοινωνία που τους απορρίπτει.

Η αίσθηση του πραγματικού πάντως διατρέχει με κάθε τρόπο την παράσταση. Οι πρωταγωνιστές της – εκτός από την ίδια και τη χορεύτρια Νικολέττα Ξεναρίου – είναι ερασιτέχνες, πρόσωπα με καθημερινές επαγγελματικές ιδιότητες που δεν δίστασαν να εκτεθούν. Ένας νηπιαγωγός, ένας γραφίστας, ένας τραπεζικός κι ένας πανεπιστημιακός· και όχι η συνέχεια δεν είναι ανέκδοτο. Η Μαρία Γοργία λέει πως «είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η συνύπαρξη. Οι ερασιτέχνες παρασύρονται σε μια πιο επαγγελματική αντιμετώπιση και την ίδια ώρα με βοηθούν να κάνω κάτι πιο ειλικρινές, κάτι που να μοιάζει με πραγματική ζωή».