Status Update: Ενκε Φεζολάρι, σκηνοθέτης

Όταν ήμουν μικρός η μητέρα μου διέκρινε την καλλιτεχνική μου φύση και αποφάσισε να με γράψει στο μπαλέτο. Μετά την κατάρρευση του Κομμουνισμού στην Αλβανία το όνειρο πήγε περίπατο. Χρόνια μετά, στο Λύκειο στη Γκράβα ήμουν ο ”καραγκιόζης” της τάξης. Κάναμε σκετσάκια και οι καθηγητές με παρότρυναν να ασχοληθώ με το θέατρο. Έβλεπα πολύ κινηματογράφο στην εφηβεία μου και αυτό όλο αυτό προφανώς έγραψε μέσα μου.

Από το ξεκίνημά μου θυμάμαι τη συνεργασία μου με το Σωτήρη Χατζάκη και το Σταμάτη Κραουνάκη στις «Θεσμοφοριάζουσες» του Εθνικού ως μέλος του Χορού. Δε θα ξεχάσω όταν μπήκα στην αίθουσα ακροάσεων και τραγούδησα ένα παραδοσιακό, αποκριάτικο τραγούδι. Καταϊδρωμένος και με κομμένα γόνατα… Βρισκόμουν μπροστά στο συνθέτη Σταμάτη και η πρόκληση ότι θα με έπαιρναν στο Χορό και θα πάταγα τα «άγια χώματα» της Επιδαύρου ήταν απερίγραπτη. Θα τη συνέκρινα μόνο με το μεγαλειώδες αίσθημα του έρωτα. Όταν με πήραν ούρλιαζα ανεβαίνοντας την Αγίου Κωνσταντίνου – όπως και όταν πέρασα στο Κρατικό Βορείου Ελλάδος. Δε θα ξεχάσω τη στιγμή που μπήκαμε στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου και αντίκρισα το κοίλον γεμάτο κόσμο. Μεταφυσική εμπειρία.

Το θέατρο συνήθως είναι ο χώρος των φτωχών και κατατρεγμένων. Από τη σχολή εκτιμήθηκε η ιδιαιτερότητα που κουβαλούσα ως ο ‘Άλλος’, ο ‘Ξένος’. Αυτό λειτουργούσε θετικά και άλλες φορές αρνητικά. Δε θα ξεχάσω έναν καθηγητή που είπε πως δεν μπορείς να ερμηνεύσεις όπως θα ερμήνευε ένας Έλληνας τον Ορέστη. Οφείλω να ομολογήσω πως ποτέ δεν είχα πρόβλημα με την προφορά μου διότι μιλούσα άπταιστα τη γλώσσα. Δεν αντιμετώπισα ποτέ άμεσα κάποιο ρατσιστικό περιστατικό. Ίσα-ίσα κάποιοι καθηγητές με βοήθησαν να μην ξεχάσω ποτέ την αλβανική καταγωγή, την κουλτούρα και τη γλώσσα μου. Ως επαγγελματίας πάνω-κάτω τα πράγματα ήταν τα ίδια. Υπήρξαν κάποιες στιγμές που σκηνοθέτες κινηματογράφου με φώναζαν μόνο για ρόλους Αλβανού. Δε θα ξεχάσω τη φορά που με κάλεσαν σ’ ένα σίριαλ να παίξω έναν Αλβανό και οι παραγωγοί αναφώνησαν πως δεν μοιάζω καθόλου με τέτοιο! Σίγουρα ως σκηνοθέτης και ηθοποιός αντιμετωπίστηκα πολύ καλύτερα από το αν ήμουν ελαιοχρωματιστής ή οικοδόμος.

Ο άνθρωπος που με ώθησε στη σκηνοθεσία ήταν η Ρούλα Πατεράκη. Όταν έπαιζα στην παράσταση «Πουέρτο Γκράντε» του Μάνου Λαμπράκη με είχε ορίσει supervisor της ομάδας. Είχε διακρίνει σε μένα ηγετικές ικανότητες και οραματικές βλέψεις. Στη σχολή, από την άλλη, η συγγραφέας Σοφία Νικολαίδου ήταν από τις πρώτες που μου είχε πει στο μάθημα της πως έχω μια έφεση προς τη σκηνοθεσία.

Αυτό που με ιντριγκάρει στη σκηνοθεσία είναι ότι μπορείς να μιλήσεις για μεγάλα πράγματα, έχεις μία συνολική ευθύνη· δεν είσαι μόνο ένα εκτελεστικό όργανο ούτε ένα άδειο δοχείο που γεμίζει κάθε φορά με έργα. Οφείλεις να αφουγκραστείς, να δημιουργήσεις και να φτιάχνεις κόσμους ονειρικούς και πλασματικούς. Εξάλλου από τη στιγμή που άρχισα να σκηνοθετώ σταμάτησαν να μου κάνουν προτάσεις για να εργαστώ ως ηθοποιός. Όμως την υποκριτική και τη λειτουργία του ηθοποιού δεν θέλω να την εγκαταλείψω, γιατί αυτό με κάνει καλύτερο σκηνοθέτη.

Τα έργα που επιλέγω είναι πολιτικά, υπαρξιακά, έχουν επίκεντρο τον άνθρωπο. Υπάρχει έμφαση στην ελληνική δραματουργία και το κλασσικό ρεπερτόριο. Έχω σκηνοθετήσει εφτά ελληνικά κείμενα, κινηματογραφικά, λογοτεχνικά. Τα κείμενα που έχω καταπιαστεί μιλούν για την περιρρέουσα κατάσταση, είναι κλασσικά. Είναι έργα που με αφορούν, αντλώ υλικό από εκείνα μέσα από τα βιώματά μου.

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις μου ως τώρα στο θέατρο, είναι ο «Άμλετ» στα Τίρανα, η συνεργασία μου με τη Σωτηρία Λεονάρδου, ο «Πλατόνοφ» του Τσέχωφ και τώρα το «Τελευταίο Ψέμα» του Κακογιάννη. Δύσκολες συνθήκες, μεγάλα έργα που απαίτησαν πολύ μόχθο, πόνο, χαρά και κλάμα… Και φυσικά η συνεργασία με το Κρατικό Βορείου Ελλάδος όπου έκανα δύο έργα σε μια πολύ κρίσιμη προσωπική περιπέτεια της ζωής μου.

Χρόνια με περιτριγύριζε η ιδέα να σκηνοθετήσω το «Τελευταίο ψέμα». Το σύμπαν του Κακογιάννη με ενδιέφερε πάντα. Για δύο μάλιστα συνεχόμενες χρονιές, κατέθεσα πρόταση στο Ελληνικό Φεστιβάλ για να σκηνοθετήσω «Το Κορίτσι με τα μαύρα». Ίσως επειδή ο ίδιος κουβαλώ ένα Βαλκανικό μελό στο ταμπεραμέντο μου, νιώθω πως έχω κοινά βιώματα με τους ήρωες του, είναι σαν να κατοικούν μέσα μου τα θέματα της ταινίας. Ειδικά το ζήτημα αξιοπρέπειας με άγγιξε πολύ. Νιώθω ότι το έργο κυοφορεί τον κόσμο μου, τα παιδικά μου χρόνια, την πτώση, τους έρωτες. Η ταινία μιλά για το χρέος που έχουμε ως άνθρωποι απέναντι στον Άλλον, για τις μάσκες που καλούμαστε να φορέσουμε, για την φτώχεια, το μόχθο, τα όνειρα, το θάνατο. Με συγκλονίζει το θαύμα και ο θάνατος. Είναι μία ταινία υπαρξιακή και ενηλικίωσης. Ένα έργο ταξικό αλλά κι ένας καθρέφτης του σήμερα, των όσων μας συμβαίνουν και των ψεμάτων που ρέουν ασύστολα – όχι μόνο στις ζωές μας αλλά ευρύτερα στην κοινωνία και στην Πολιτεία.

Θυμώνω με τα ασυλλόγιστα ψέματα των πολιτικών. Ώρες-ώρες νομίζω ότι μου κάνουν πλάκα. Πολλές φορές είμαι ευγνώμων που έχουμε την πρόβα και για πέντε ώρες όλα σταματάνε. Δημιουργείς πάντα με την ρεαλιστική πάστα και μετατρέπεις σε θειούχο υλικό όλο αυτό το σάπιο. Είναι σαν να διαλέγω έργα που θα ξορκίσουν το Σήμερα, την όλη ανασφάλεια και οδύνη. Μόνο η Τέχνη και ο Έρως θα μας σώσουν.

Η μεγαλύτερη συλλογική ψευδαίσθηση στις μέρες μας είναι η πρώτη φορά Αριστερά.

Νομίζω πως όλοι όσοι αγωνίζονται για την αξιοπρέπειά τους θυσιάζουν κάτι. Οι μετανάστες που έχουν θυσιάσει την πατρίδα τους, τα παιδιά που μοιράζουν φυλλάδια κι έχουν θυσιάσει την ανεμελιά τους, οι άνθρωποι στα ακριτικά μέρη της Ελλάδας που θυσιάζουν ευατόν για μία Ελλάδα αλλιώτικη.

_{Πλάνο από την παράσταση «Το τελευταίο ψέμα».}

Δεν έχω κάνει καμιά υποχώρηση στις αξίες μου. Και αυτό το λέω με όλη την ειλικρίνεια – εξάλλου γι’ αυτό δουλεύω και ως dj. Έχω το προνόμιο να είμαι αυτάρκης, να ζω με τα ελάχιστα, να πέφτω το βράδυ για ύπνο και να είμαι εγώ αντιμέτωπος με εμένα· να ξυπνώ το πρωί και να είμαι περήφανος με τη μούρη μου στον καθρέφτη. Πληρώνω το τίμημα της ανεξαρτησίας διότι δεν έχω πολυτελές σπίτι, ούτε αποδράσεις στο εξωτερικό ή ακριβά ρούχα, αλλά ξέρεις… Νιώθω όμορφα διότι επιλέγω όσο μπορώ τα έργα, το ανθρώπινο δυναμικό. Θέλω να παραμείνω τίμιος και καθαρός. Στην πρόβα λέω ότι είμαι προλεταριάτο και οι ηθοποιοί μου γελάνε – αλλά αυτό είναι αλήθεια. Με ενδιαφέρει μόνο η εργασία μου, να υπηρετώ το Θέατρο με όποιο κόστος και νιώθω ότι το κοινό το νιώθει αυτό. Καταλαβαίνει πότε είσαι ειλικρινής, πότε είσαι ο Ένκε.

Το τελευταίο ψέμα που είπα ήταν πως η καλύτερή μου φίλη θα ξεπερνούσε τον καρκίνο και θα κάναμε αυτό το καλοκαίρι διακοπές. Την έχασα…

Έχω φιλόδοξα σχέδια, δεν ντρέπομαι. Θα ήθελα να σκηνοθετήσω Ντοστογιέφσκι, Σαίξπηρ και αρχαίο δράμα στην Επίδαυρο, ενώ κάποια στιγμή θα ήθελα να ερμηνεύσω τον «Άμλετ».

Περπατάω αδιάκοπα. Ίδρυμα Κακογιάννης – Παγκράτι, 47 λεπτά με τα πόδια. Αυτό είναι το ρεκόρ μου. Με ανακουφίζει το περπάτημα στην ομορφάσχημη Αθήνα και θέλω να παρατηρώ αδιάκοπα τα πρόσωπα της και τα απομεινάρια της.