Στην κουζίνα του Συγγραφέα: Κατερίνα Οικονομάκου

Με αφορμή το πρώτο εγχείρημα γραφής που δεν δημοσιεύεται σε σελίδες δημοσιογραφικές, αλλά αυτονομείται, γίνεται βιβλίο και ακολουθεί τη δική του διαδρομή, ρωτήσαμε την Κατερίνα Οικονομάκου για την «ιστορία» αυτής της διαφορετικής ιστορίας της δικής της γραφής. Μια «συνομιλία» που ανοίγει αυτομάτως την όρεξη για την ανάγνωση, στη συνέχεια, της γοητευτικής ιστορίας του Εστρόγκο Ναχάμα.

Η επιλογή αυτής της ιδιαίτερης ιστορίας που αφηγείσαι, της ιστορίας του τραγουδιστή του Αουσβιτς Εστρόγκο Ναχάμα, πώς προέκυψε; Στο πλαίσιο κάποιας έρευνας; Ακουμπούσε σε δικές σου αναζητήσεις; Τι ήθελες να μας θυμίσεις επιλέγοντας αυτή την ιστορία;
Έπεσα πάνω στο όνομα του Εστρόγκο Ναχάμα εντελώς τυχαία. Μια ημέρα, το φθινόπωρο του 2010, εκεί που καθόμουν στο γραφείο μου στην «Ελευθεροτυπία» όπου τότε εργαζόμουν, έτυχε να διαβάσω ένα ρεπορτάζ σε γερμανική εφημερίδα σχετικά με μια έκθεση που γινόταν στην Τοπογραφία του Τρόμου, στο Βερολίνο. Η Τοπογραφία του Τρόμου είναι ένας χώρος μνήμης, χτισμένος εκεί που άλλοτε είχαν την έδρα τους η Γκεστάπο και τα Ες Ες. Διαβάζω, λοιπόν, ότι ο διευθυντής του ιδρύματος ονομάζεται Αντρέας Ναχάμα. Το σεφαραδίτικο επίθετό του μου κίνησε αμέσως την περιέργεια. Αναρωτήθηκα πώς βρέθηκε ένας σεφαραδίτης στη Γερμανία, όπου οι Εβραίοι είναι ασκεναζίμ. Μέσα σε λίγα λεπτά, χάρη στο google, είχα ανακαλύψει ότι ο Αντρέας είναι γιος ενός Θεσσαλονικιού Εβραίου, με το όνομα Εστρόγκο. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά ότι ο Εστρόγκο είχε υπάρξει ένας από τους σημαντικότερους Εβραίους ψάλτες του 20ου αιώνα και μια από τις ηγετικές προσωπικότητες του μεταπολεμικού γερμανικού Εβραϊσμού. Φαντάζεστε την έκπληξή μου όταν συνειδητοποίησα ότι στην Ελλάδα το όνομα και το έργο του ήταν εντελώς άγνωστα. Την ίδια ημέρα κιόλας έγραψα στον γιο του. Η πρόθεσή μου, για να είμαι ειλικρινής, δεν ήταν να θυμίσω τίποτε σε κανέναν. Ήθελα να μάθω εγώ την ιστορία του. Έτσι ξεκίνησα, οδηγημένη από την φυσική περιέργεια.

Πρόκειται για μια βιογραφία, πρόκειται για ένα κείμενο έρευνας, το οποίο κατόπιν αφηγήθηκες με το χάρισμα της δημοσιογραφικής αφήγησης; Και σε ποια αρχεία ανέτρεξες για τα στοιχεία σου;
Είναι μάλλον ένα ρεπορτάζ που μου βγήκε πολύ μεγαλύτερο από ό,τι αρχικά σκόπευα να το κάνω. Τα πολλά κρατικά αρχεία και οι βιβλιοθήκες στην Γερμανία με βοήθησαν πολύ, αλλά το μεγαλύτερο κομμάτι της έρευνας το έκανα ανατρέχοντας σε δημοσιεύματα στον γερμανικό Τύπο και κυρίως μιλώντας με ανθρώπους που τον γνώρισαν. Λειτούργησα κάπως σαν ντετέκτιβ, αναζητώντας και ακολουθώντας ίχνη.

Τι πράγματα που σου ήταν άγνωστα έγιναν και σε σένα γνωστά στη διάρκεια του γραψίμος του βιβλίου; Πόσα νέα στοιχεία σου αποκάλυψαν τα αρχεία;
Αμέτρητα πράγματα δεν ήξερα. Πρώτα απ’ όλα δεν είχα ιδέα γύρω από την ιστορία της μεταπολεμικής εβραϊκής κοινότητας της Γερμανίας. Προκειμένου να κατανοήσω τις επιλογές που έκανε ο Εστρόγκο Ναχάμα, έπρεπε να μελετήσω αυτό το κεφάλαιο. Αλλά πολύ περισσότερο, ήρθα αντιμέτωπη με ένα κεφάλαιο της δικής μας μεταπολεμικής ιστορίας. Ήξερα ελάχιστα πράγματα για την κατάσταση που αντιμετώπισαν επιστρέφοντας οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι που είχαν βγει ζωντανοί από τα στρατόπεδα εξόντωσης. Ακόμη θυμάμαι πόσο είχα σοκαριστεί διαβάζοντας τον θεσσαλονικιώτικο Τύπο της εποχής.

Εχεις δει μέχρι σήμερα δημοσιευμένα κείμενά σου στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής γραφής. Πόσο διαφορετικό είναι το αποτέλεσμα ενός βιβλίου; Τι διαφορετικά συναισθήματα δίνει στον δημιουργό του, που είναι συνηθισμένος όμως με τη διαδικασία της δημόσιας γραφής;
Δεν μπορώ να πω ότι αισθάνομαι ξαφνικά συγγραφέας. Αισθάνομαι ότι ολοκλήρωσα μια δημοσιογραφική έρευνα που μου προσέφερε σε όλη τη διάρκειά της τεράστια ικανοποίηση, διότι είχα την ελευθερία να ακολουθώ τα ίχνη που έβρισκα χωρίς το άγχος του deadline και τον περιορισμό του αριθμού λέξεων. Ξεκινώντας δεν σχεδίαζα να γράψω βιβλίο, αυτό προέκυψε στη συνέχεια. Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσα να μοιραστώ αυτήν την ιστορία που με είχε συνεπάρει;

Σκέφτεσαι να συνεχίσεις αυτή τη διαδρομή; Και σκέφτεσαι να συνεχίσεις σ’ αυτό το πλαίσιο, στην αφήγηση αληθινών ιστοριών που ακουμπούν στην πρόσφατη ιστορία ή έχεις στο νου σου κάτι διαφορετικό για το επόμενο βήμα σου;
Δεν έχω κάτι στο νου μου. Συνεχίζω να γράφω πάντα κομμάτια με deadline και συγκεκριμένο αριθμό λέξεων.