Ακυβέρνητες Πολιτείες – Η λέσχη του Στρατή Τσίρκα στο Θέατρο Τέχνης
Το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης για πρώτη φορά σε συμπαραγωγή θα παρουσιάσουν την τριλογία του Στρατή Τσίρκα «Ακυβέρνητες πολιτείες». Πρόκειται για ένα διετές εγχείρημα που θα μεταφέρει για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή το εμβληματικό αυτό έργο της μεταπολεμικής νεοελληνικής πεζογραφίας. Το πρώτο μέρος «Η Λέσχη», παρουσιάζεται από τις 17 Μαρτίου έως και 28 Μαϊου στο Yπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, σε δραματουργία – σκηνοθεσία Εφης Θεοδώρου.
Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες αποτελούν μια «πολιτισμική κιβωτό». Φέρνοντας κοντά χώρους, πρόσωπα, ιστορίες, μύθους αλλά και μνήμες και αξίες του ελληνισμού της διασποράς, έτσι όπως διασταυρώνεται με τον ευρωπαϊκό και μεσανατολικό περίγυρο, η τριλογία του Τσίρκα δεν έχει χάσει την ιδιότητά της να μιλά στο σύγχρονο άνθρωπο και να είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ.
Στη Λέσχη, στον πρώτο τόμο της τριλογίας, η δράση τοποθετείται στα Ιεροσόλυμα το καλοκαίρι του 1942, την κρίσιμη εκείνη στιγμή που τα χιτλερικά στρατεύματα προελαύνουν στη Μέση Ανατολή και η έκβαση του πολέμου φαίνεται να γέρνει υπέρ του Άξονα. Σε μια κάπως ιδιόμορφη πανσιόν της πόλης συνωστίζονται άνθρωποι όλων των φυλών και των θρησκειών, «ναυάγια της καταιγίδας που σαρώνει τον κόσμο». Ανάμεσά τους ο Μάνος Σιμωνίδης, ένας Έλληνας αριστερός διανοούμενος που βρίσκεται σε ρήξη με την παράνομη αντιφασιστική οργάνωση στην οποία ανήκει και η Έμμη Μπόμπρετσμπεργκ, η όμορφη σύζυγος ενός υπουργού της πρώην Αυστριακής κυβέρνησης, που αναστατώνει τον ανδρικό πληθυσμό με το διάχυτο ερωτισμό της. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί ένας βαθύς όσο και αδιέξοδος έρωτας. Το ερωτικό αυτό σώμα της Έμμης θα σταθεί ο καταλύτης που θα πυροδοτήσει τη δράση στην ακυβέρνητη πολιτεία – ή σωστότερα σε μια πολιτεία που κυβερνάται από μια σειρά από κρυφούς αλλά ισχυρότατους εξουσιαστικούς μηχανισμούς. Έρωτας και πολιτική, πόλεμος και διανόηση συμπλέκονται στη Λέσχη αλλά πάνω από όλα κυριαρχεί το θέμα της μοναξιάς, καθώς όλα τα πρόσωπα της επικής αυτής τοιχογραφίας ζουν «μόνοι και ξεκομμένοι, στο περιθώριο του κόσμου, του έθνους τους», ο καθένας τους «τυλιγμένος μέσα σ’ ένα κύλινδρο μοναξιάς».
Επί σκηνής στην παράσταση της Έφης Θεοδώρου, το «εργαστήρι του μυθιστοριογράφου»: δέκα ηθοποιοί που συγκροτούν ένα είδος αφηγηματικής κοινότητας, που όχι μόνο μοιράζεται τους ρόλους του πολυπρόσωπου αυτού μυθιστορήματος, αλλά και αφηγείται την περιπέτεια της συγγραφής του και την αγωνία του συγγραφέα, καθώς ενσωματώνει και αποσπάσματα από την αλληλογραφία του Τσίρκα και από Τα Ημερολόγια της Τριλογίας. Αφήγηση και αναπαράσταση, πολυφωνία και πλουραλισμός συνυπάρχουν δίνοντας σάρκα και οστά στους προβληματισμούς του παρελθόντος αλλά και στις αναζητήσεις του παρόντος.
Λίγα λόγια για την Τριλογία
Δημοσιευμένη σταδιακά τη δεκαετία του 1960, η τριλογία του Τσίρκα (α΄ τόμος: Η Λέσχη, 1960• β΄ τόμος: Αριάγνη, 1962• γ΄ τομος: Η Νυχτερίδα, 1965), αφηγείται την πορεία του ελληνικού αντιφασιστικού κινήματος στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις σελίδες της ζωντανεύουν θραύσματα της ιστορίας της αριστεράς στην Ελλάδα, έτσι όπως συμπλέκονται με το διεθνές γίγνεσθαι. Αριστεροί παράνομοι αντιφασίστες μαχητές, πολιτικοί και διπλωμάτες του επίσημου μηχανισμού εξουσίας των συμμαχικών δυνάμεων αλλά και ντόπιοι, άνθρωποι του λαού, ένα μωσαϊκό φυλών και πολιτισμών καθένας με τους δικούς του καημούς, πάθη και πιστεύω τριγυρνούν στα σοκάκια των ακυβέρνητων αυτών πολιτειών τα κρίσιμα χρόνια του πολέμου.
Είναι ένα έργο πολυφωνικό, όπου το έπος συναρθρώνεται με ένα νευρώδη ρεαλισμό. Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες συντονίζονται –έστω και καθυστερημένα– με τη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος, ενώ σε επίπεδο ιδεολογικό θίγουν «οικεία», αλλά ανομολόγητα ακόμη στις αρχές της δεκαετίας του 1960, «κακά»: το δογματισμό του κομματικού μηχανισμού της Αριστεράς, των «κομμένων κεφαλών» όπως χαρακτηριστικά τους ονομάζει ο συγγραφέας. Ρηξικέλευθη υφολογικά και τολμηρή ιδεολογικά, η τριλογία προκάλεσε βίαιες αντιδράσεις στους κόλπους της Αριστεράς, που έφτασαν ως τη διαγραφή του Τσίρκα από την τοπική οργάνωση του ΚΚΕ Αλεξανδρείας μετά την κυκλοφορία της Λέσχης.
Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες δεν είναι μόνο ένα έργο που σημάδεψε την εποχή του και προκάλεσε ποταμό συζητήσεων, είναι επιπλέον ένα έργο που εξακολουθεί να αφορά ακόμα και σήμερα: από τη μια, έλκει με ολοένα αυξανόμενη ένταση την προσοχή του κριτικού και θεωρητικού λόγου, και από την άλλη μοιάζει να μιλά με ασυνήθιστη αμεσότητα στον σύγχρονο αναγνώστη, ο οποίος ζει και πάλι, μισό αιώνα και πλέον μετά την εποχή που διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, μέσα σε μια νέα δίνη που ταράσσει τον κόσμο, τη δίνη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, χωρίς να μπορεί να σταθμίσει με καμία βεβαιότητα τα δεδομένα της ζωής του.
