Πρωταγωνίστριες στα παρασκήνια του θεάτρου

Ερι Κύργια, Εύα Μανιδάκη, Μελίνα Μάσχα, Κατερίνα Μπερδέκα και Ελλη Παπαγεωργακοπούλου. Γυναίκες που συνέβαλαν στη σύγχρονη πρόσληψη της θεατρικής τέχνης προβάλλοντας μόνον το έργο της δημιουργικότητας τους και τίποτα περισσότερο. Γι’ αυτό μιλούν εξάλλου καθώς η Ελίνα Γιουνανλή τις φωτογραφίζει στο φυσικό τους χώρο, στο χώρο της δουλειάς τους.

Ερι Κύργια, δραματολόγος

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο;

Αμέσως μόλις τελείωσα τις σπουδές μου, το 1998, «Το νησί των Σκλάβων», βοηθός σκηνοθέτη του Στάθη Λιβαθινού. Έμεινα κοντά του αρκετά χρόνια κι έμαθα ένα από τα πιο στιβαρά συστήματα θεατρικής πράξης.

Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;

Για όλες δουλεύω με την ίδια περιέργεια και αφοσίωση και όλες τις έχω αφήσει εξίσου πίσω μου. Ωστόσο, αν σημαίνει κάτι, για πρώτη και μόνη φορά ζήλεψα όσους ήταν πάνω στη σκηνή στη «Λυσιστράτη» του Μιχαήλ Μαρμαρινού.

Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;

Η εμπιστοσύνη που (οφείλω να) έχω στους, επί σκηνής, συνεργάτες είναι απελευθερωτική.

Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της τέχνης;

Δεν γνωρίζω πολλά για τις έμφυλες προσεγγίσεις στην Τέχνη. Έχω την αίσθηση πως στον χώρο μας τα δύο φύλα συνεννοούνται, αφού τα «γυναικεία» χαρακτηριστικά μοιράζονται και οι άντρες: Ευαισθησία, ρομαντισμός, διαίσθηση, ενσυναίσθηση, είναι προσόντα κι όχι φραγμοί.

Έχετε κάποια μικρή, προσωπική “σοφία” που συμπυκνώνει τη σκέψη σας γύρω από την τέχνη;

Έχω διαφυλάξει από τις εμπειρίες μου στον αθλητισμό προπονητικά προστάγματα ως «μότο», που αρμόζουν στη ζωή και στο θέατρο. Ξεχωρίζω για τώρα ένα, από το τένις: «Ορμα στο μπαλάκι!»

Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια/ες από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;

Όχι, ποτέ και από κανέναν. Ίσα-ίσα, οι απαιτήσεις είναι περισσότερες και άρα οι προκλήσεις μεγαλύτερες.

Εκτιμάτε πως η τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;

Αριθμητικά υπερέχουν οι άντρες, αλλά η τέχνη είναι χώρος στον οποίο πολύ συχνά χρησιμοποιούμε το θηλυκό γένος: Η διευθύντρια, η καλλιτεχνική διευθύντρια, η αναπληρώτρια, η υπουργός, η προϊσταμένη, η υπεύθυνη…

Ο προσωπικός χρόνος είναι ο μεγάλος χαμένος όταν συγκρίνεται με το χρόνο που περνάτε δουλεύοντας;

Δεν θυσιάζω κάτι, οι δύο χρόνοι συμπίπτουν. Η καθημερινότητα εμπλουτίζει το οπλοστάσιο της δουλειάς. Επιπλέον, πολλοί φίλοι μου ανήκουν στον ίδιο χώρο, συνεργαζόμαστε, έχουμε κοινές αγωνίες και ωράρια. Δεν νιώθω ότι το πάρτι της ζωής μου γίνεται κάπου αλλού.

Περιγράψτε μου πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον για να δουλέψετε και το περιβάλλον στο οποίο δουλεύετε τελικά.

Μελίνα Μάσχα, φωτίστρια

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο;

Ως «επαγγελματική» ορίζω την πρώτη δουλειά για την οποία πληρώθηκα, έστω και ελάχιστα, πάνε 20 χρόνια πια… Ηθοποιός, ημίγυμνη σε μια μπανιέρα, να με λούζουν με παγωμένο νερό μέσα στο καταχείμωνο κάθε βράδυ…

Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;

Αγαπημένη παράσταση ήταν η «Ερωτευμένη Νεκρή» που κάναμε με την Κατερίνα Ευαγγελάτου – τόσο αγαπημένη που είχα ξηλώσει τα φθόρια τα οποία είχα ως κρυφό φωτισμό στην κουζίνα στο σπίτι και τα είχα βάλει μέσα στον τάφο της νεκρής στο Αμφιθέατρο. Αναπτήρες, κεριά, φακούς, γλόμπους, ό,τι άναβε έπαιζε…

Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;

Όχι και τόσο στωικά… Μερικές φορές υπάρχει τέτοια ένταση που είναι λες και είμαστε καρδιοχειρουργοί, ο ασθενής είναι στο χειρουργικό τραπέζι, αλλά την επέμβαση την κάνει μια ομάδα ηθοποιών και κανένας δεν ξέρει πως θα πάει… Άλλες φορές απολαμβάνω, σαν να με πηγαίνουν βόλτα παραλιακά, με τα παράθυρα κατεβασμένα.

Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της τέχνης;

Νομίζω πως είναι περισσότερο θέμα σύνθεσης – θα ήταν πολύ βαρετό και φτωχό να δουλεύαμε μόνο με ομοίους. Η διαφορετικότητα φέρνει πλούτο.

Έχετε κάποια μικρή, προσωπική “σοφία” που συμπυκνώνει τη σκέψη σας γύρω από την τέχνη;

Θέλω να με διακινεί… Τίποτα άλλο.

Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια/ες από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;

Ναι έχει τύχει και δεν είναι ευχάριστο. Μεγαλώνοντας αποκτάς καινούριους τρόπους να το διαχειρίζεσαι και δεν κολλάς στο θυμό ή στο παράπονο. Άσε που πλέον με φροντίζω αρκετά ώστε να αποφεύγω τις κακοτοπιές. Ευτυχώς ο χώρος είναι μικρός

Εκτιμάτε πως η τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;

Ναι, κρίμα δεν είναι; Τα στοιχεία δηλαδή αυτό δείχνουν και συχνά ξεχνιόμαστε και αποδεχόμαστε αυτή την κατάσταση ως φυσιολογική και αυτονόητη. Έχουμε ακόμα δρόμο να διανύσουμε.

Ο προσωπικός χρόνος είναι ο μεγάλος χαμένος όταν συγκρίνεται με το χρόνο που περνάτε δουλεύοντας;

Ο χειμώνας είναι συνήθως δύσκολος, μπορεί να μην έχω μια μέρα κενό για μήνες. Με σώζει όμως η κόρη μου, η άγονη γραμμή και το ελεύθερο κάμπινγκ.

Περιγράψτε μου πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον για να δουλέψετε και το περιβάλλον στο οποίο δουλεύετε τελικά.

Εύα Μανιδάκη, σκηνογράφος

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο;

Όσο παράξενο κι αν φαίνεται η σχέση μου με το θέατρο δεν ξεκίνησε πίσω από τη σκηνή αλλά εμπρό. Ηταν πρίν πολλά χρόνια όταν ήμουν ακόμα στη σχολή του θεάτρου «Εμπρός» και έπαιξα στην παράσταση «Δον Ζουάν» με τη Ράνια Οικονομίδου και τον Γιώργο Κέντρο.

Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;

Φυσικά και δεν ξεχωρίζω καμιά δουλειά. Κάθε φορά είναι μοναδική και σπουδαία ευκαιρία για να μου ξεκλειδώσει καινούρια πράγματα.

Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;

Είναι καταπληκτικά να βρίσκεσαι στην ασφάλεια της κουίντας.

Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της τέχνης;

Δε θεωρώ ότι υπάρχει γυναικεία ή αρσενική ματιά. Τα φέρουμε και τα δυο.

Έχετε κάποια μικρή, προσωπική “σοφία” που συμπυκνώνει τη σκέψη σας γύρω από την τέχνη;

Καμία προσωπική σοφία. Οι σοφίες είναι μόνο δάνεια. Less is more (MVR).

Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια/ες από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;

Όχι.

Εκτιμάτε πως η τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;

Ίσως.

Ο προσωπικός χρόνος είναι ο μεγάλος χαμένος όταν συγκρίνεται με το χρόνο που περνάτε δουλεύοντας;

Ο επαγγελματικός μου χρόνος είναι μόνο προσωπικός.

Περιγράψτε μου πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον για να δουλέψετε και το περιβάλλον στο οποίο δουλεύετε τελικά.

Κατερίνα Μπερδέκα, διευθύντρια παραγωγής

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο;

To 2000, ως ηθοποιός στη «Μήδεια» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου στο θέατρο Χυτήριο. Ήταν μια πολύτιμη εμπειρία για μένα. Θαύμασα στις πολύμηνες πρόβες την ευρηματικότητα και το ταλέντο της σημαντικότατης σκηνοθέτιδας.

Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;

Την «Οικογενειακή γιορτή» (Festen) σε σκηνοθεσία Αλίκης Δανέζη Knutsen στο Θησείο όπου συνεργάστηκα με τον Γιώργο Λυκιαρδόπουλο με τις ιδιότητες της διευθύντριας παραγωγής και της βοηθού σκηνοθέτη όπου και συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ επαγγελματικά με την παραγωγή.

Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;

Την πρώτη φορά που δούλεψα στην Επίδαυρο, το καλοκαίρι του 2016 στην «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά δεν τόλμησα να δω την παράσταση στην πρεμιέρα. Στάθηκα όρθια στην πάροδο σχεδόν μια ώρα, με συγκίνηση και άγχος τρομερό, μέχρι που καταλάγιασαν οι σφυγμοί.

Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της τέχνης;

Πολύ την σκέφτηκα αυτή την ερώτηση. Στην πραγματικότητα στο θέατρο δεν νοιώθω πολύ διαχωρισμένες την αντρική από την γυναικεία ματιά. Οι καλλιτέχνες από την φύση τους αλλά και την εκπαίδευσή τους έχουν αναπτυγμένες αισθήσεις και σκέψη χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά φύλου.

Έχετε κάποια μικρή, προσωπική “σοφία” που συμπυκνώνει τη σκέψη σας γύρω από την τέχνη;

Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με τους άλλους. Με όλες τις προεκτάσεις που δημιουργεί αυτή η φράση. Απόλυτα θετικές και απόλυτα αρνητικές.

Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια/ες από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;

Είναι το προσωπικό μου παιχνίδι. Η πρώτη συνάντηση, με τεχνικούς κυρίως, που το βλέμμα τους κραυγάζει «τί μου τη φέρατε τούτη εδώ» και η γρήγορη μεταμόρφωσή του σε «χμ, δεν θα τα βγάλω εύκολα πέρα».

Εκτιμάτε πως η τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;

Οι γυναίκες πλέον κατακλύζουν οργανωτικές θέσεις καθώς είναι ιδιαίτερα ικανές στην οργάνωση, αλλά στις υψηλές θέσεις βασιλεύουν οι άντρες. Θα έλεγα όμως πως οι γυναίκες δειλιάζουμε στο άλμα από την θέση αμέσως πριν την κορυφή προς την θέση της κορυφής.

Ο προσωπικός χρόνος είναι ο μεγάλος χαμένος όταν συγκρίνεται με το χρόνο που περνάτε δουλεύοντας;

Ο χρόνος εργασίας για μένα είναι και προσωπικός χρόνος. Όταν δεν καταφέρνω να τον νοιώθω ως προσωπικό γίνομαι δυστυχής.

Περιγράψτε μου πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον για να δουλέψετε και το περιβάλλον στο οποίο δουλεύετε τελικά.

Ελλη Παπαγεωργακοπούλου, ενδυματολόγος – σκηνογράφος

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο;

Ήταν το 1991 καλοκαίρι στο Χορό της παράστασης του Εθνικού θεάτρου «Μήδεια» του Ευριπιδη σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλαμπους με την Αντιγόνη Βαλάκου στον ομώνυμο ρόλο.

Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην εως τώρα διαδρομή σας και γιατί;

Η «Γκόλφω» γιατί ήρθε μετά από προσωπικό μαραθώνιο και νίκες και καλλιτεχνικά τόλμησα πολλά.

Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;

Είναι δύσκολο καμιά φορά γιατί αυτό που εκθέτεις – πίσω το οποίο στέκεσαι εσύ – δεν αλλάζει πια και κάπου είναι πιο «εσύ» από εσένα τον ίδιο. Επίσης, το αποχωρίζεσαι, και κάποια στιγμή απλά δεν υπάρχει πια.

Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της τέχνης;

Η θηλυκότητα στο μυαλό και στην πράξη, το ένστικτο – πιο συνδυαστικό από το αντρικό μυαλό – μια ανησυχία ορμέμφυτη που έχουμε οι γυναίκες ταιριάζει στη σκηνογραφία και ενδυματολογία. Φυσικά και η αγάπη και έλξη για το ύφασμα και το ρούχο…

Έχετε κάποια μικρή, προσωπική “σοφία” που συμπυκνώνει τη σκέψη σας γύρω από την τέχνη;

«Μη ντρέπεσαι, κάνε αυτό που σου ‘ρχεται», «δεν υπάρχει όχι στο θέατρο».

Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια/ες από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;

Όχι, το αντίθετο. Αυτή ήταν ίσως παλιά αντίληψη.

Ο προσωπικός χρόνος είναι ο μεγάλος χαμένος όταν συγκρίνεται με το χρόνο που περνάτε δουλεύοντας;

Εξαρτάται από το πως βλέπεις τον προσωπικό χρόνο. Η ζωή μου πια είναι πολύ συγκεκριμένη και απλή με την κόρη μου και τη δουλειά μου, κάποιους καλούς φίλους από τη δουλειά και λίγους εκτός που βρίσκουμε τον χρόνο και τρόπο επικοινωνίας. Δεν μου λείπει όσο παλιά γιατί όταν έχω προσωπικό χρόνο καμιά φορά δεν κάνω τίποτα.

Περιγράψτε μου πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον για να δουλέψετε και το περιβάλλον στο οποίο δουλεύετε τελικά.

ΥΓ. Η Ελλη Παπαγεωργακοπούλου σχεδιάζει τα ρούχα και τα σκηνικά στην «Οπερέτα» και τον «Τυρανόσσαυρο Ρεξ» που πρόκειται να ανέβουν στο Εθνικό. Ακολουθεί η «Μήδεια» στη Μικρή Επίδαυρο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου.