Guerrilla Girls: «Ό,τι κάνετε να το κάνετε με τρόπο αξέχαστο»

Ήταν δύο από τα μέλη της φεμινιστικής ακτιβιστικής ομάδας των Guerrilla Girls, που εδώ και τριάντα χρόνια αναστατώνουν τον χώρο της τέχνης και, ιδίως, τους θεσμούς της. Μπορεί όσα γνωρίζουμε για τη δράση τους –και όσα περισσότερα μάθαμε από τις ίδιες, στην παρουσίασή τους, το βράδυ της Πέμπτης, στη Στέγη– να φαντάζουν «λίγα» μπροστά στο πανίσχυρο σύστημα της τεχνεμπορίας, στην πραγματικότητα όμως η λαμπερή του πρόσοψη (μουσεία, γκαλερί, οίκοι δημοπρασιών) είναι τόσο εύθραυστη που ακόμη και μερικά αυτοκόλλητα ή μια προβολή συνθημάτων στους εξωτερικούς τοίχους κατά τη διάρκεια κάποιων εγκαινίων αρκούν για να την κλονίσουν. Αρκούν για να δημιουργήσουν ρωγμές, μέσα από τις οποίες εισβάλλουν εκείνες και εκείνοι που είναι αποκλεισμένοι από την ιστορία: οι γυναίκες, οι έγχρωμες/οι, οι τρανσέξουαλ κ.λπ.

Οι ίδιες πιστεύουν πως με την εμφάνιση τους «τα έπαιξαν όλοι, οι Guerrilla Girls προκάλεσαν κρίση συνείδησης στον κόσμο της τέχνης».
Τριάντα χρόνια μετά την ίδρυσή της, η ομάδα κατάφερε με τη δράση της να αλλάξει την στάση των μουσείων; «Όταν ξεκινήσαμε, μόνο το 5% των καλλιτεχνών στα μουσεία ήταν γυναίκες, ενώ όμως αποτελούσαν το 85% των γυμνών απεικονίσεων. Σήμερα το ποσοστό των καλλιτεχνών παραμένει το ίδιο, όμως έχουν αυξηθεί τα ανδρικά γυμνά», παρατηρεί σαρκαστικά η «Φρίντα Κάλο».
Σε αυτή την τριαντάχρονη πορεία ήταν αφιερωμένη η διάλεξη/performance που έδωσαν στη Στέγη, ξεκινώντας από τον μισογυνισμό στην ιστορία και αναφορές σε αποφάνσεις μορφών όπως ο Πυθαγόρας, ο Λούθηρος, ο Ρένουαρ ή ο… Ντόναλντ Τραμπ («αυτόν δεν τον λέμε με το όνομά του, τον λέμε “ο 45”»).

Η αποσιώπηση της παρουσίας των γυναικών στον κόσμο της τέχνης και η συντριπτικά μικρή συμμετοχή τους μέσα στους θεσμούς της, από τα μουσεία και τις γκαλερί μέχρι τη μουσική βιομηχανία και το Χόλυγουντ («πόσες γυναίκες έχουν πάρει Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας; Μία μονάχα, η Κάθριν Μπίγκελοου, το 2009») είναι το βασικό, αλλά όχι και το μοναδικό θέμα στο οποίο επικεντρώνουν τον ακτιβισμό τους οι Guerrilla Girls.

Η συντριπτική κυριαρχία του πλουσιότερου 1% στον κόσμο της τέχνης, αλλά και τα συνεπαγόμενα φαινόμενα διαφθοράς και συναλλαγής μέσα στις διοικήσεις των μουσείων κινητοποιούν την ομάδα, όπως και άλλους ακτιβιστές στο χώρο της τέχνης. «Τι μας δείχνουν τα μουσεία, την ιστορία της τέχνης ή την ιστορία του πλούτου;» αναρωτήθηκε η «Ζουμπέιντα», θυμίζοντας τον τρόπο με τον οποίο χτίζεται το Μουσείο Γκουγκενχάιμ στα Αραβικά Εμιράτα, από μετανάστες εργάτες που καταντούν δούλοι στα χέρια των εργολάβων –η κατάστασή τους θυμίζει σε πολλά τη δική μας Μανωλάδα…

«Αγαπάμε την τέχνη, όχι τους εμπόρους της», τόνισαν οι δύο καλλιτέχνιδες, θυμίζοντάς μας ένα από τα συνθήματα που πρόβαλλαν πάνω στους τοίχους ενός νεοϋορκέζικου μουσείου: «Συλλέκτη, η τέχνη είναι πολύ ακριβή, μάλλον γι’ αυτό δεν μπορείς να πληρώσεις στους εργαζόμενους τους μισθούς τους!» Υπενθύμισαν μάλιστα την πρόσφατη διαμαρτυρία τους, μαζί με την ομάδα Occupy Museums, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης, ενάντια στη συμμετοχή του Larry Fink, συμβούλου «του 45» και διευθύνοντα συμβούλου του επενδυτικού κολοσσού BlackRock στο Δ.Σ. του Μουσείου.

Μπορεί, όπως οι ίδιες παραδέχθηκαν, να «έχουν μπει στα μουσεία που κριτικάρουν», αφού συμμετείχαν στην Μπιενάλε της Βενετίας και στο Μπιλμπάο τους αφιερώθηκε αναδρομική έκθεση, αλλά «συμμετέχουμε ώστε να περάσει το μήνυμά μας σε περισσότερο κόσμο. Είναι καλύτερα να κρίνει κανείς τα μουσεία από μέσα». Μέχρι στιγμής, πάντως, αυτή η «θεσμοποίηση» δεν φαίνεται να τις πτοεί. «Η δράση μας άλλαξε τη σκέψη των ανθρώπων», είπαν. «Η σάτιρα είναι ένα αποτελεσματικό όπλο. Θέλουμε να κάνουμε τους ανθρώπους να γελούν». Αφού τόνισαν πως «ο φεμινισμός αφορά τα δικαιώματα όλων», δεν παρέλειψαν να δώσουν μια συμβουλή: «Ξεκινήστε κάνοντας φτηνή τέχνη. Φτιάχνοντας μια βιώσιμη εναλλακτική οικονομία. Ό,τι κάνετε να είναι πολιτικοποιημένο. Ό,τι κάνετε να το κάνετε με τρόπο αξέχαστο».