Κατερίνα Κοσκινά: Με αφορά η αλλαγή στο χώρο που υπηρετώ και δεν θα με σταματήσει ούτε η κρίση, ούτε ο φόβος της κριτικής
Η, σε εκκρεμότητα, διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης σηκώνει τα μανίκια εν όψει της πολυαναμενόμενης συνεργασίας με τη documenta 14 και επιμένει πως το ΕΜΣΤ είναι, παρά τις δυσκολίες, το πιο ανοιχτό ελληνικό μουσείο που υπάρχει.Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Τα τηλέφωνα δεν σταματούν να χτυπούν· κινητά και σταθερά. Το επόμενο ραντεβού για συνέντευξη – μετά από τη δική μας – είναι με το ευρωπαϊκό πολιτιστικό κανάλι Arte. Στο μεταξύ, στον προθάλαμο έχει καταφτάσει αντιπροσωπεία της γερμανικής πρεσβείας. Και η εβδομάδα έχει μόλις ξεκινήσει. Η Κατερίνα Κοσκινά, μέσα στο κατάλευκο γραφείο της στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, δηλώνει εμφατικά πως τίποτα δεν την σταματάει. Υπενθυμίζει πως, το περασμένο καλοκαίρι, ήταν καθηλωμένη (εξαιτίας ενός ατυχήματος) όταν έκλεινε το μνημόνιο συνεργασίας με την documenta, τη λαμπρότερη στιγμή στη, μέχρι τώρα λειτουργία του ΕΜΣΤ και μια από τις σημαντικότερες διοργανώσεις που έχει φιλοξενήσει ποτέ η Αθήνα.
Η διευθύντρια του ΕΜΣΤ είναι ξεκάθαρη. Πιστεύει πως η ώρα που το μουσείο θα γίνει σημείο αναφοράς στην πολιτιστική ζωή της πόλης είναι πολύ κοντά. Ακόμα κι αν τα διοικητικά προβλήματα του οργανισμού παραμένουν άλυτα ή σε βασανιστική εκκρεμότητα. «Πριν από δύο χρόνια έπαιρνα ταξί κι έλεγα ότι πάω στο Φιξ. Στην αρχή με άφηναν στο σταθμό του Μετρό κι έτσι χρειαζόταν να τους ζητήσω να με πηγαίνουν πιο κάτω, στο εργοστάσιο. Τους τελευταίους μήνες πάλι δηλώνω απλώς πως πηγαίνω στο Μουσείο του Φιξ· και ποτέ κανείς δεν με ρωτά κάτι παραπάνω. Το ξέρω πως ακούγεται μικρό αυτό το παράδειγμα, μα είναι ενδεικτικό της αλλαγής» λέει.
Για την ώρα, η αλλαγή στο ΕΜΣΤ συμβαίνει στις μέχρι πρότινος, κενές, ολόλευκες κι αχανείς αίθουσες του. Σκαλωσιές υψώνονται στους επί μέρους χώρους, θόρυβοι εργασιών κάνουν ηχώ στο μεγάλο αίθριο, έργα καταφτάνουν στο υπόγειο του μουσείου. Τρεις εβδομάδες πριν εγκαινιαστεί η documenta 14 στην Αθήνα, το ΕΜΣΤ δεν στέφεται μόνο ο στρατηγικός εταίρος του αλλά προσβλέπει και στον καθοριστικό ρόλο που θα παίξει αυτή η συνεργασία στην κανονική λειτουργία του.
κ. Κοσκινά, φαντάζομαι πως έχετε δεχθεί πολλές φορές αλλά αυτό το ερώτημα, ωστόσο, πότε θ’ ανοίξει το ΕΜΣΤ;
Το ΕΜΣΤ είναι ανοιχτό. Αν εννοείτε πότε θα ανοίξει όλο το κτήριο, σας απαντώ στις 8 Απριλίου, καταρχήν για την παρουσίαση της documenta 14. Αν εννοείται πότε θ’ ανοίξει η μόνιμη συλλογή, αυτό θα συμβεί όταν υπάρξουν τα προαπαιτούμενα που θα επιτρέψουν την πλήρη λειτουργία του. Αναμένουμε.
Ενα μεγάλο μέρος του μουσείο παραμένει ανενεργό. Γιατί;
Γιατί συντρέχουν ακόμα αρκετοί λόγοι, κυρίως διοικητικοί. Χωρίς εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας το μουσείο δεν μπορεί να λειτουργήσει, αφού δεν μπορεί να στελεχωθεί. Προς το παρόν, έχουμε καταφέρει με τη βοήθεια του ΥΠΠΟΑ – είτε με συμβάσεις ορισμένου χρόνου είτε με αποσπάσεις – ν’ αυξήσουμε το προσωπικό του έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργεί ένα τμήμα του. Ωστόσο, το ΕΜΣΤ για να λειτουργήσει σωστά χρειάζεται περίπου 90 άτομα ενώ αυτή τη στιγμή είμαστε μόλις 18 μόνιμοι.
Είμαι ο μόνος διευθυντής δημόσιου οργανισμού που είναι εντελώς μετέωρος
Εκτός του εσωτερικού κανονισμού, υπάρχουν κι άλλες σημαντικές εκκρεμότητες;
Η διευθέτηση του κανονισμού θα ξεκλειδώσει σχεδόν όλες τις άλλες εκκρεμότητες. Έχοντας τον, η διαδικασία υποχρεωτικής στελέχωσης μέσω ΑΣΕΠ θα ξεκινήσει, θα μπορέσει το Ίδρυμα Σ. Νιάρχος να ενεργοποιήσει τη δωρεά και στη συνέχεια ν’ αρχίσουν οι εφαρμογές των μελετών και ο εξειδικευμένος εξοπλισμός του Μουσείου.
Η επόμενη μέρα της έγκρισης του κανονισμού απελευθερώνει και τη χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχου;
Η έγκριση είναι μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία όχι μόνο για το ΕΜΣΤ αλλά για οποιοδήποτε οργανισμό. Αν στο παρελθόν είχε αναγνωριστεί η σημασία του και είχε συνταχθεί και εγκριθεί, θα είχαμε απαλλαγεί από αυτή τη διαδικασία τώρα που το κτήριο είναι έτοιμο. Βλέπετε, σήμερα πλέον ο κανονισμός μετά το ΥΠΠΟΑ, εγκρίνεται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, στη συνέχεια πηγαίνει στο ΣτΕ και τέλος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ώστε να βγει Προεδρικό Διάταγμα και να δημοσιευθεί στο ΦΕΚ. Κι αφού γίνουν όλα αυτά και ξεκινήσει η διαδικασία στελέχωσης μέσω ΑΣΕΠ θα μεσολαβήσει το διάστημα κατάθεσης τυχών ενστάσεων. Σε ότι μας αφορά, ο κανονισμός έφυγε από τα χέρια μας για το Υπουργείο πρώτη φορά στις 18 Μαρτίου του 2015. Ακριβώς δυο χρόνια πριν.
Συνεπώς, βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο δύο χρόνια μετά;
Όχι, έχουν γίνει σημαντικά βήματα αλλά χάθηκε πολύτιμος χρόνος και έτσι έχουμε μπροστά μας ακόμα δρόμο να διανύσουμε.
Που βρίσκεται δηλαδή;
Δεν έχω ενημέρωση. Ο κανονισμός μετά την επεξεργασία από τις αρμόδιες νομικές υπηρεσίες και την υπογραφή από τον υπουργό Πολιτισμού ακολουθεί μια πορεία, την οποία παρακολουθεί το ΥΠΠΟΑ – όχι εμείς.
Και ποια είναι η επαφή σας με το ΥΠΠΟΑ;
Τακτική, όμως το υπουργείο έχει να “τρέξει” πολλά σοβαρότατα θέματα και πολλούς κανονισμούς. Δεν είμαστε ο μόνος οργανισμός σε αναμονή…
Κινείστε λοιπόν ακόμα ανάμεσα σε πολλά προβλήματα χωρίς ορατές λύσεις.
Ναι, είναι πολύ δύσκολο. Είναι όμως και μια εξαιρετική πρόκληση. Η κατάσταση αυτή και οι κοινές προσπάθειες με τους εργαζόμενους στο Μουσείο, μας επέτρεψαν να αναπτυχθούν σχέσεις μεταξύ μας. Αυτό είναι απαραίτητο για τη δημιουργία κοινού στόχου. Είμαστε όλοι κουρασμένοι από τη μη λειτουργία του μουσείου και αποφασίσαμε από κοινού ότι δεν σηκώνει άλλη αναμονή παρά μόνον δράση ακόμη και ως μοχλός πίεσης. Οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τη δυνατότητα που μας δίνει το κτήριο με τον καλύτερο τρόπο. Αντί λοιπόν να περιμένουμε να έρθει η κατάλληλη ώρα, αποφασίσαμε να σηκώσουμε μεγαλύτερο βάρος από αυτό που μας αναλογεί για να πάψει ο κόσμος να το βλέπει κλειστό. Γι’ αυτό και το περασμένο τρίμηνο μπήκαν στο ΕΜΣΤ πάνω από 20.000 άνθρωποι με τους «Κρίσιμους διαλόγους Αθήνα- Αμβέρσα» και σε λίγες μέρες θα προστεθούν πολλές χιλιάδες ακόμα. Προτεραιότητα μας είναι τώρα η συμμετοχή μας στην documenta14 – ένα γεγονός διεθνούς σημασίας που λαμβάνει χώρα στην πόλη μας – να ενεργοποιήσει περαιτέρω το ΕΜΣΤ. Όμως η πλήρης λειτουργία του ΕΜΣΤ είναι θέμα κυρίως πολιτικής απόφασης και ενεργειών. Πάντα ήταν.
Δεν λέω ότι δεν με ενδιαφέρει αυτή η θητεία – που πιστεύω ότι μου οφείλεται για πολλούς λόγους – αλλά θεωρώ πιο ουσιαστικό να πράξω σαν να την έχω, παρά να χάσει το Μουσείο κι άλλο χρόνο διεκδικώντας την
Πως θα περιγράφατε αυτή τη φάση της θητεία σας;
Καταρχάς, να ξεκαθαρίσω πως δεν βρίσκομαι στην εξέλιξη μιας κανονικής θητείας. Βρίσκομαι εδώ, στο ΕΜΣΤ, εν εκκρεμότητι. Ωστόσο, αυτήν τη στιγμή η προτεραιότητα δεν είμαι εγώ. Πιθανόν, κάποιος άλλος στη θέση μου θα ζητούσε να εξασφαλίσει πρώτα αυτό που δικαιούται από τον ισχύοντα νόμο και στη συνέχεια θα ξεκινούσε να δραστηριοποιείται. Εγώ δεν λειτουργώ έτσι. Δεν λέω ότι δεν με ενδιαφέρει η θητεία – που πιστεύω ότι μου οφείλεται για πολλούς λόγους – αλλά θεωρώ υποχρέωση μου να πράξω σαν να την έχω παρά να χάσει το Μουσείο κι άλλο χρόνο διεκδικώντας την. Με απασχολεί περισσότερο το ν’ ανοίξει το μουσείο. Για να σας απαντήσω: η θητεία μου ήταν αρχικά μηνών, εν αγνοία μου, για να ολοκληρωθεί η θητεία της κυρίας Καφέτση. Στη συνέχεια – και μετά από πολλές συζητήσεις στο ΥΠΠΟΑ – επέστρεψα στη διεύθυνση του ΕΜΣΤ με χρονικό όριο αυτή τη φορά τη λήξη της θητείας του ΔΣ. Όπως καταλαβαίνετε, τελώ υπό ιδιαίτερο καθεστώς. Πιστεύω ότι είμαι ο μόνος διευθυντής δημόσιου οργανισμού που είναι εντελώς μετέωρος.
Περιγράφετε δηλαδή μια χρονική αγχόνη.
Κάνω ότι δεν το θυμάμαι.
Επιδιώκετε τη συνέχιση της θητείας πάντως.
Τη δικαιούμαι. Και είναι ένα ζήτημα που βρίσκεται στα χέρια της Πολιτείας ή της δικαιοσύνης εφόσον έχω προσφύγει και στο ΣτΕ.
Ποια είναι η θέση του υπουργείο σε αυτό;
Δεν είχα την ευκαιρία να συζητήσω με τη νέα υπουργό για αυτό. Έχουμε άλλες προτεραιότητες από το αν θα μείνω ή αν θα φύγω. Για μένα είναι πιο σημαντικό τώρα να εκτεθεί η μόνιμη συλλογή του μουσείου και να εμπεδώσει το δημόσιο ρόλο του, από το αν θα γίνουν αυτά αποκλειστικά με μένα. Επομένως, όταν θα προχωρήσουν αυτά, θ’ ασχοληθώ και με τη θητεία μου. Θέλει χρόνο και υπομονή.
Ανησυχείτε ότι επί των ημερών σας μπορεί να μην συμβεί αυτό, η εξασφάλιση μιας μόνιμης συλλογής;
Ο πραγματικός φόβος είναι το να μη συμβεί αυτό και μετά από την αναχώρηση ή απομάκρυνσή μου. Πάντως το ΕΜΣΤ έχει ανοίξει και θα το διαπιστώσετε συντομότατα. Το άνοιγμα ενός μουσείου δεν είναι μόνο το κόψιμο μιας κορδέλας· το μουσείο είναι η δράση του, η εξωστρέφεια του, οι άνθρωποι του, η επικοινωνία του, οι προτάσεις για συνεργασία. Το ανοιχτό ΕΜΣΤ συνεργάστηκε με το Μουσείο της Αμβέρσας, συνεργάζεται με την documenta 14 και θα εκθέσει τμήμα της συλλογής του στο Κάσελ, συμμετέχει στη 57η Μπιενάλε Βενετίας, λειτουργεί τα εκπαιδευτικά του, συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα, έχει επισκέπτες… Αν δεν θεωρείται ανοιχτό αυτό το μουσείο τότε ποιο; Το ΕΜΣΤ είναι πιο ανοιχτό από κάθε άλλο μουσείο που λειτουργεί μόνον ως περιέχον. Το ζητούμενο όμως είναι να συνεχίσει να είναι ανοικτό.
Φαντάζεστε όλους τους χώρους του μουσείου γεμάτους;
Ναι αν και με τρομάζει η ιδέα γιατί δυο χρόνια ζούμε σ’ ένα κτήριο λευκό, σαν θάλαμο, και έχουμε πλέον συνηθίσει το περιβάλλον, που μοιάζει λίγο με άσυλο. Προφανώς θέλω να σπάσει αυτός ο λευκός κύκλος, αν και τρομάζω στη σκέψη πως θ’ αλλάξει.
Το άνοιγμα ενός μουσείου δεν είναι το κόψιμο μιας κορδέλας· το μουσείο είναι η δράση του, η εξωστρέφεια του, οι άνθρωποι του
Τι έχετε καταφέρει έως τώρα;
Θα μπορούσαμε κάλλιστα να είμαστε ακόμα στο Ωδείο Αθηνών εν αναμονή. Έχουμε καταφέρει να είμαστε εδώ και να προχωράμε. Έχουμε – με πολύ κόπο – παραλάβει αυτό το κτήριο, το λειτουργήσαμε, άνοιξε την πόρτα του στον κόσμο, κάναμε μια σπουδαία έκθεση που έδωσε το στίγμα για την πορεία του οργανισμού, υποστηρίζουμε την ελληνική συμμετοχή στη Βενετία – όχι υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις – έχουμε επιτύχει μια ιστορική συνεργασία με μια διοργάνωση σαν την documenta 14 ως εταίρος δίνοντας στο ΕΜΣΤ τη δυνατότητα να επικοινωνηθεί σε όλον τον κόσμο.
Γι’ αυτό και προχωρήσατε στη διεθνοποίηση της συλλογής μέσω της επίσημης παρουσίασης στο Κάσελ;
Θέλησα να εξαντλήσω τις δυνατότητες του στρατηγικού σχεδίου που κατάρτισα και που έχει ως άξονα το διάλογο και τις συνέργειες με ελληνικούς και ξένους οργανισμούς. Είναι ωραίο που η documenta 14 έχει στο επίκεντρο της την Αθήνα και θέλει να μάθει από αυτήν. Όμως η ουσία του στοχαστικού διαλόγου είναι η ανταλλαγή, ιδεών, πρακτικών και τεκμηρίων με στόχο την συλλειτουργία. Η Αθήνα και το ΕΜΣΤ και έχουν να μάθουν από το Κάσελ. Μέσα από συζητήσεις αποφασίσαμε τελικά να προχωρήσουμε σε ουσιαστική συνεργασία με ανταλλαγή χώρων, γεγονός που εμπεδώνει ουσιαστικά τον τίτλο της Documenta 14 και τη δική μας σειρά δράσεων με τίτλο «Το ΕΜΣΤ στον κόσμο». Είναι μια μεγάλη ευκαιρία να μάθουμε και να αποκτήσουμε εμπειρίες με τη δημόσια έκθεσή μας, πόσο μάλλον όταν γνωρίζουμε ότι μόνοι μας δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά.
Τι φιλοδοξείτε να αλλάξει μέσω της documenta;
Καταρχήν η θέση του ΕΜΣΤ στο χάρτη. Ίσως η διεθνής έκθεσή του να κινητοποιήσει και τις απαραίτητες ενέργειες για την πλήρη λειτουργία του. Η εμπειρία των εργαζομένων στο ΕΜΣΤ από τη συνεργασία με μια τέτοιοι βεληνεκούς διοργάνωση. Η συνείδηση του κόσμου για το πως η τέχνη και ο πολιτισμός μπορεί να είναι παράγοντες ανάπτυξης και κέντρο ενδιαφέροντος και όχι προνόμιο λίγων. Πρόκειται για τη δεύτερη συνεργασία δια της οποίας το ΕΜΣΤ δηλώνει τις εξωστρεφείς προθέσεις του και βέβαια για τη μεγαλύτερη που θα μπορούσαμε να έχουμε. Κάθε χρόνο σκοπεύουμε να έχουμε μια συνεργασία με μουσεία του εξωτερικού στο πλαίσιο της σειράς που εγκαινιάσαμε το 2016. Είμαι ήδη σε συζητήσεις με μουσεία στη Γαλλία, την Ιταλία, το Ισραήλ την Κίνα. Δεν μπορώ να σας πω κάτι πιο συγκεκριμένο από τη στιγμή που δεν ξέρω ούτε αν θα είμαι εδώ για να τα υλοποιήσω. Κι αυτό είναι δυσάρεστο και για τους συνομιλητές, γιατί ενώ το μουσείο αρχίζει να απολαμβάνει την αποδοχή συναφών οργανισμών, είμαστε σε αδυναμία να επιβεβαιώσουμε τη συνέχεια και την υλοποίηση της συνεργασίας. Αυτή είναι και η αναγκαιότητα μιας θητείας. Το περιθώριο που δίνει για εφαρμογή.
Τι είδους έργα θα δούμε στο πλαίσιο της documenta; Δώστε μας μια εικόνα.
Δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματος της documenta 14. Θα πρέπει να ρωτήσετε τους επιμελητές της. Λειτουργεί με κλειστά χαρτιά.
Τα έργα θα καταλάβουν όλο το μουσείο;
Το μεγαλύτερο μέρος του. Δεν παραδίδουμε το κλειδί του ΕΜΣΤ στη documenta 14. Διατηρούμε τους χώρους εργασίας μας, χώρους κοινών δράσεων καθώς και το υπόγειο του κτηρίου για δική μας χρήση, γιατί μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα. Τα έργα θα εκτεθούν κυρίως στους ορόφους της μόνιμης συλλογής που είναι άδειοι. Επίσης κάποια έργα από τη συλλογή του ΕΜΣΤ θα ενταχθούν στην πρόταση της documenta.
Έχουν αρχίσει να έρχονται τα έργα; Υπήρξε πρόβλημα με τον εκτελωνισμό τους, σωστά;
Τα έργα καταφθάνουν στο μουσείο. Άκουσα κι εγώ για αυτό το πρόβλημα, αλλά λύθηκε.
Δεν είναι τυχαίο πως το ΥΠΠΟΑ είναι το πιο υποσιτισμένο υπουργείο που υπάρχει
Μετά την Documenta, τι; Ιδανικά μιλώντας.
Να συνεχίσει να λειτουργεί το Μουσείο, να ανοιχτεί σε δράσεις εκτός Αθηνών – αφού είναι Εθνικό – και να συμμετάσχει σε «αστερισμούς» μουσείων, γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι έχει διασφαλίσει τη εκτίμηση αντίστοιχων οργανισμών του εξωτερικού. Πιστεύω ότι ο αντίκτυπος της διεθνούς διοργάνωσης θα αποτελέσει ένα κίνητρο για το κοινό αλλά και για την πολιτεία για την υποστήριξη των σύγχρονων μορφών πολιτισμού.
Πως σχολιάζετε την αδυναμία των αρμόδιων υπουργείων να δώσουν τέλος σε αυτό το χρονίζον πρόβλημα;
Δεν σχολιάζω, παρατηρώ και εργάζομαι. Είμαι Ελληνίδα πολίτης. Δεν γεννήθηκα διευθύντρια. Υπάρχει μια γενικότερη στάση απέναντι στον Πολιτισμό, τη βιώνει και το Υπουργείο Πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο πως το ΥΠΠΟΑ είναι το πιο «υποσιτισμένο» υπουργείο που υπάρχει· όχι μόνον τώρα αλλά πάντα. Ταυτόχρονα υπάρχει η τάση να αντιμετωπίζεται η σύγχρονη τέχνη με σκεπτικισμό ή και θυμηδία. Αυτό είναι ζήτημα παιδείας. Έχουμε πέσει θύματα πολλών καθυστερήσεων εξ αυτού, όχι μόνο τελευταία αλλά διαχρονικά. Ας επιχειρήσουμε να αξιοποιήσουμε και αυτήν την ευκαιρία για να βγει ο σύγχρονος πολιτισμός μπροστά. Και πως θα βγει ο πολιτισμός μπροστά; Σίγουρα όχι αφήνοντας τα παλία για τα νέα, ούτε όμως και με την αμέλεια ή υποτίμηση του παρόντος. Έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα την πολιτισμική μας ιστορία. Το γεγονός, ας πούμε, ότι βλέπω το μνημείο του Φιλοπάππου από το παράθυρο του γραφείου μου δεν μου επιτρέπει να ξεχνώ την ιστορία του τόπου μου. Κι όσο κι αν μου κλείνει το οπτικό μου πεδίο η ασχήμια του δημόσιου χώρου, ξέρω ότι πίσω και κάτω από αυτό που βλέπω υπάρχει κάτι άλλο. Αν λοιπόν πάψουμε να είμαστε στείρα παρελθοντολάγνοι – όχι εις βάρος του παρελθόντος αλλά σε συνέχεια αυτού- τότε μπορεί να κάνουμε πραγματικότητα, το ανέκδοτο περί της βαριάς βιομηχανίας του Πολιτισμού μας. Αν θέλουμε να μιλάμε για βιομηχανία θα πρέπει να τροφοδοτήσουμε τη μηχανή για να παράξουμε.
Και πως θα βγει ο πολιτισμός μπροστά; Σίγουρα όχι με την τακτική του «φύγε εσύ, έλα εσύ»
Φεύγοντας από τη διεύθυνση του μουσείου τι θα θέλατε να έχετε αφήσει πίσω σας;
Να έχω την ικανοποίηση ότι συνέβαλα με ένα καθοριστικό βήμα στη συνέχειά του. Όσο πιο μεγάλο το βήμα τόσο καλύτερα για το ΕΜΣΤ και για μένα. Για μένα όλα αυτά συνθέτουν μια ενιαία πορεία. Κάποτε πήρα μιαν απόφαση να ασχοληθώ με αυτό το αντικείμενο. Δεν μετάνιωσα ποτέ και δεν θα το μετανιώσω ποτέ γιατί μεταξύ άλλων δεν προλαβαίνω. Δεν έχει σημασία αν δουλεύω για το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, το Κρατικό Μουσείο ή το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Και δεν είναι ότι δεν έχω στόχους ή φιλoδοξίες. Η εμπλοκή μου όμως είναι καθολική, σαν να είμαι ταγμένη σε κάτι. Όμως θα ήθελα η ενασχόληση μου με αυτό να γίνονταν υπό καλύτερες συνθήκες, με κάποιες υποδομές, μέριμνα, σεβασμό, χωρίς μιζέρια και σε σχέση με αυτό που προσφέρω, με καλύτερες – δεν λέω καλές – απολαβές.
Δεν αμείβεστε επαρκώς;
Ας το αφήσουμε καλύτερα. Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι πως με αφορά γενικότερα η αλλαγή στο χώρο που υπηρετώ και πιστεύω, και δεν θα με σταματήσει ούτε η κρίση, ούτε ο φόβος της κριτικής.
Εχετε δεχθεί πολλές κριτικές;
Φοβάμαι ότι θα πληθύνουν με τη συνεργασία με την documenta 14. Όμως δεν θα δαπανήσω την ενέργεια μου για να αποδείξω ότι δεν είμαι ελέφαντας αλλά για να προχωρήσω.
