Μάκης Παπαδημητρίου: Υπάρχει πολιτική σκοπιμότητα να τρομοκρατούν τον κόσμο

Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Γιάννη Σακαρίδη εκφράζει ένα σινεμά ώριμο, έμπειρο, ανθρώπινο και πολιτικό, ένα σινεμά γειωμένο στην πολιτική και κοινωνική ελληνική πραγματικότητα, μέσα από μια σκληρή ιστορία που αγγίζει το προσφυγικό ζήτημα από πολλές πλευρές. Κινηματογραφείται με πλήρη ειλικρίνεια, κεντράροντας σε όλους τους χαρακτήρες, Έλληνες και ξένους, τους δομεί ισότιμα, στοχεύοντας σαφώς σε όλες τις ρατσιστικές αντιλήψεις και ρητορείες.

Γιατί τόσος ρατσισμός και τόσες φασίζουσες αντιλήψεις στα χρόνια μας και στην χώρα μας;
Σε περιπτώσεις κρίσεων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο υπάρχει μια τάση, μια ροπή ανόδου των ακροδεξιών, των εθνικιστών και γενικά των ακραίων αντιλήψεων. Διότι, υπάρχει συσσώρευση του πλούτου, οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι, οι πλούσιοι πλουσιότεροι, ο κόσμος αρχίζει να φοβάται. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Μετράει πάρα πολύ φυσικά και το πώς μεγαλώνεις, τί παιδεία παίρνεις και σε τί περιβάλλον βρίσκεσαι. Υπάρχουν για παράδειγμα, άνθρωποι όπως ο ρόλος μου στην ταινία που είναι αφελείς και δεν το καταλαβαίνουν. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι έξυπνοι οι οποίοι πέφτουν στην παγίδα της επιθετικότητας και του ρατσισμού.

Μένω δέκα χρόνια στην Κυψέλη. Νιώθω ασφάλεια. Αυτό που παρουσιάζουν ΜΜΕ, κάνοντας την τρίχα – τριχιά γίνεται για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα

Περπατώ σε πολλές περιοχές της Αθήνας – όπως και στην πλατεία όπου διαδραματίζεται η ταινία -. Δύσκολα να έχω νιώσει κάποιον «κίνδυνο». Εσύ νιώθεις μια αλλαγή στην ζωή σου τα τελευταία χρόνια που να επηρεάζεται αρνητικά από την κατάσταση;
Καθόλου. Μένω δέκα χρόνια στην Κυψέλη. Νιώθω ασφάλεια. Δεν νιώθω πως θα μου επιτεθεί κάποιος. Αυτό που παρουσιάζουν μερικά μέσα ενημέρωσης, κάνοντας την τρίχα – τριχιά γίνεται για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα για να τρομοκρατούν τον κόσμο να φοβάται να βγει έξω στον δρόμο να περπατήσει.

Δεν φοβάστε αντιδράσεις για την ταινία σας, όπως για παράδειγμα είχαν συμβεί πριν λίγα χρόνια σε θέατρα;
Όχι, δεν νομίζω ότι θα φτάσει εκεί το πράγμα. Είναι τελείως ανόητο. Δεν είναι πολιτισμός αυτό. Πρόκειται για μια ταινία. Μια ταινία παρουσιάζει ένα θέμα, την ιδέα του σκηνοθέτη, του σεναριογράφου. Ούτε λύσεις καλείται να δώσει, ούτε να στηλιτεύσει και να διδάξει. Είναι η πραγματικότητά όπως την αντιλαμβάνονται κάποιοι άνθρωποι και είτε αφορά είτε όχι. Αλλά αντιδράσεις τέτοιου τύπου που λες, το θεωρώ αδύνατο, τελείως χαζό, δεν χρειάζεται καν να το σκεφτόμαστε. Κι αυτό που έγινε με τα θέατρα παλιότερα, ήταν κάποιοι ταλαίπωροι που δεν καταλάβαιναν που βρίσκονται…

Οι ρόλοι σας, κυρίως, είναι μικροί καθρέπτες βαθιά τραυματισμένων ψυχικά «νεοελλήνων». Τι και πως μελετάς αυτούς τους ρόλους, που αν και δεν ταυτιζόμαστε όλοι, σίγουρα κατανοούμε το κοινωνικό τους υπόβαθρο;
Ούτε εγώ ταυτίζομαι. Επίσης δεν είναι μόνο προσωπική δουλειά αλλά μια διαδικασία συνεργασίας. Ειδικά αν υπάρχει ο χρόνος και η πολυτέλεια των προβών και διαμορφώνεται ο χαρακτήρας όχι πως τον βλέπω εγώ μεμονωμένα, αλλά σαν συνδυασμό με όλους τους συντελεστές. Στην τελική, αυτός που αποφασίζει είναι ο σκηνοθέτης. Αν συμπίπτουν οι απόψεις μας, του ηθοποιού, τότε όλα καλά. Αν δεν συμπίπτουν, ο σκηνοθέτης πρέπει να το αλλάξει. Γιατί το σινεμά, δεν είναι «ο καθένας τραβάει τον δρόμο του και κάπου θα συναντηθούμε». Εγώ είχα την τύχη να συνεργαστώ πολύ δημιουργικά για να βρούμε αυτό που είναι ο κάθε ρόλος και με τον Αργύρη Παπαδημητρόπουλο (Suntan) και τον Γιάννη Σακαρίδη (America Square). Σίγουρα, δεν ακολουθώ ένα συγκεκριμένο σύστημα, δεν έχω μέθοδο. Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι.

Τα τελευταία χρόνια συμμετέχεις πολύ δυναμικά στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή. Θεωρείς ότι συνέβαλες και εσύ στο λεγόμενο «weird» νέο κύμα του ελληνικού κινηματογράφου;
Δεν νομίζω ότι έχω μεγάλη συμμετοχή σε αυτό που ονομάστηκε weird wave. Επίσης νομίζω πως τώρα πια έχει περάσει κάπως αυτό. Υπήρχε μια περίοδος που έβγαιναν ταινίες που το ακολουθούσαν αλλά κάπως ξεπεράστηκε, μεταλλάχτηκε.

Ισχύει, αλλά τι μπορεί να προσφέρει ο ελληνικός κινηματογράφος, σε ένα κοινό που έχει πολλές φορές απογοητευτεί θεωρώντας το ομφαλοσκοπικό;
Τι μπορεί να προσφέρει ένα αμερικάνικο blockbuster και δεν μπορεί να το προσφέρει μια ελληνική ταινία; Του προσφέρει ψυχαγωγία, να ξεφύγει δυο ώρες να μην σκεφτεί τίποτα. Να μην προβληματιστεί, να φάει τα ποπ κορν, να πιει τις κοκα κόλες του και να γυρίσει σπίτι του και να μην τον απασχολεί τίποτα. Να περάσει δηλαδή δυο ώρες, εύκολα. Δεν υπάρχει λόγος να κάνουμε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα, ούτως ή άλλος δεν έχουμε και τα χρήματα. Αν όμως κάποιος θέλει να δει πως σκέφτεται βασικά η χώρα του αυτή την στιγμή, νομίζω πως οφείλει να δει μια ελληνική ταινία. Αλλιώς θα θεωρήσουμε πως το ελληνικό σινεμά είναι καμένο από χέρι. Γιατί οποιοδήποτε αριστούργημα και να υπάρξει, ακόμη και Όσκαρ να πάρει, δεν μπορεί να κάνει πάνω από 50.000 εισιτήρια. Όμως η λογική των κινηματογραφιστών είναι να αποτυπώσουν μια ματιά, να φτιάξουν ταινίες με αξιώσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας και όχι κάτι μόνο και μόνο για να βγούνε λεφτά. Αλίμονο δηλαδή, αν στόχο είχαμε να χτυπήσουμε εμπορικά τις μεγάλες παραγωγές. Άλλωστε ακόμη και βραβευμένες ανεξάρτητες ευρωπαϊκές παραγωγές, το ίδιο χαμηλά εισιτήρια με τις ελληνικές έχουν.

Δυο ταινίες – που συμμετέχεις πρωταγωνιστικά – ήταν προτεινόμενες για τα βασικά καλλιτεχνικά βραβεία της Ακαδημίας Κινηματογράφου. Πως νιώθεις μπρος σε μια τέτοια επιβράβευση; Αυτό πρέπει να είναι ο στόχος ή απλά είναι ένας δρόμος για να βοηθηθεί ένα έργο τέχνης;
Καταρχήν δεν έχει να κάνει με το βραβείο αυτό καθ’ αυτό. Θα μπορούσα να μην βραβευτώ. Θα ξύπναγα το άλλο πρωί και η γη θα συνέχιζε να γυρίζει γύρω από τον ήλιο. Ένα βραβείο δεν αλλάζει τίποτα, είτε για μένα είτε για τον σκηνοθέτη σε σχέση με αυτό που έχει κάνει. Δεν είναι εξαργυρώσιμο. Δεν περιμένει να πάρει κάποιος βραβείο για να ξαναβγάλει την ταινία και να περιμένει να πλακώσει κόσμος να την δει. Άσε που η Ελληνική Ακαδημία αφορά ακόμη λίγους ανθρώπους. Ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει καν ότι υπάρχει. Κατά τα άλλα, το βραβείο είναι πολύ τιμητικό και το δέχτηκα με πολύ χαρά, αλλά ως εκεί. Δεν χρειάζεται να καβαλήσουμε το καλάμι. Δηλαδή αυτοί που δεν πήραν βραβείο, είναι χειρότεροι από μένα; O Βασίλης Κουκαλάνι ήταν εξαιρετικός στον ρόλο του, που παίζαμε και στην ίδια ταινία, πανάξια θα μπορούσε να το πάρει αυτός.

Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στην περιοχή της Πατησίων. Πως οι ίδιοι οι μετανάστες, που κυριαρχούν στην ταινία, το προσέλαβαν; Υπήρξε συναναστροφή και επηρέασε αυτό και το στόχο της ταινίας και την δική σου υποκριτική διαδικασία; Υπάρχει κάποια ιστορία που θα ήθελες να αφηγηθείς;
Ήταν πολύ ήσυχοι, πολύ διακριτικοί. Κάποια στιγμή που ζητήσαμε να βάλουμε την κάμερα σε ένα σημείο και τους ρωτήσαμε αν τους ενοχλούμε, ήταν πολύ ευγενικοί. Αλλά και ο Σακαρίδης ήταν πολύ ευγενικός. Δεν ήθελε να φανεί ότι κάτι γίνεται στην πλάτη τους ουτε φυσικά να τους χρησιμοποιήσει υστερόβουλα.
Στην ταινία διακρίνεται μια αντίληψη που ίσως ισχύει. Πως μονάχα για τους δικούς μας ανθρώπους νοιαζόμαστε, για το δικό μας μικρόκοσμο;
Αυτό είναι γενικό φαινόμενο και είναι άσχημο γιατί συμβαίνει σε ανθρώπους, να βγάζουν έναν τέτοιο χαρακτήρα, που δεν το περιμένεις. Με στενοχωρεί να βλέπω όλο αυτό το θέμα με τα σχολεία που κάποιοι δεν θέλουν τα προσφυγόπουλα. Με τους γονείς την προηγούμενη μέρα μπορεί να τα συζητάγαμε και να τα βρίσκαμε. Ξαφνικά όμως βγάζουν κάτι που αναρωτιέσαι από πού ξεπήδησε. Πως συμπεριφέρονται έτσι; Αν αυτό το βάλεις στο μικρόκοσμο, μέσα στα σπίτια, φαντάσου τι γίνεται. Από τη άλλη, εύχομαι αυτό να είναι η εικόνα του πως το παρουσιάζουν τα κανάλια, εύχομαι να είναι διογκωμένο ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει ανθρωπιά και αλληλεγγύη. Την είδαμε στο Αιγαίο σε υπέρτατο βαθμό. Στα νησιά πεθαίνουν να βοηθήσουν και τραβάνε τους πρόσφυγες από το χέρι για να τους βάλουν σπίτι κι όμως στην ίδια χώρα, κάποιοι δεν θέλουν τα προσφυγόπουλα στο σχολείο. Είναι ενοχλητικό.

Η οικονομική κατάσταση όλων βρίσκεται σε οριακή κατάσταση. Όπως και των ηθοποιών. Ίσως μερικοί πιστεύουν ότι το να είσαι ηθοποιός, σημαίνει πως ζεις στα λούσα – τύπου Hollywood. Πολλοί ηθοποιοί αναγκάζονται να δουλέψουν για διαφημίσεις. Θα ήθελες να κάνεις ένα σχόλιο πάνω σε αυτό;
Από το θέατρο δεν μπορώ να ζήσω. Κανείς δεν μπορεί. Το πολύ πέντε – έξι άτομα. Κι αν γίνει αυτό, είναι τόσο εφήμερο και για τόσο μικρό διάστημα, που η χασούρα που είχες τα προηγούμενα χρόνια, είναι ανυπολόγιστη. Οπότε αναγκάζεσαι όποτε σου δίνονται ευκαιρίες – και ευκαιρίες δεν δίνονται σε όλους -. Έκανα τηλεόραση, έκανα και διαφήμιση. Και δεν κλαίγομαι γιατί είμαι από τους τυχερούς, από τους ευνοημένους. Αλλά γενικά είναι πάρα πολύ δύσκολα. Δεν πληρώνει κανείς πρόβες στο θέατρο, ζητάνε συμπαραγωγή άρα να μπεις με ποσοστά κι αν η παράσταση δεν πάει καλά και κατέβει, έχεις χάσει ένα εξάμηνο από την ζωή σου χωρίς να έχεις βγάλει φράγκο. Έχω πει όχι σε πολλές διαφημίσεις αλλά έκανα μια, δύο. Πόσες φορές θα πεις όχι σε αυτό, όταν έχεις να πληρώσεις το νοίκι σου, να ζήσεις την οικογένεια σου και εν τέλει ποιος θα το κρίνει αυτό; Ας κρίνουμε το καλλιτεχνικό αποτύπωμα του καθενός, χωρίς να μπαίνουμε στα προσωπικά «γιατί έκανε αυτό» και γιατί όχι. Μπορεί και να είναι αφοπλιστική η απάντηση που θα πάρουμε.