Πρωταγωνίστριες στον καμβά: 3 γυναίκες εικαστικοί μας μιλούν για την τέχνη τους

Who is who

• Οι γυναίκες της Μαρίας Χρυσοχοΐδου είναι δημιουργημένες με μολύβι και με λεπτές γραμμές. Άλλοτε κινούνται σε ασφυκτικούς χώρους κι άλλοτε σε περιβάλλοντα γεμάτα ελευθερία- όμως πάντα από εκεί που βρίσκονται κάνουν έναν κοινωνικό ή πολιτικό σχόλιο.
• Τα κορίτσια της Βαρβάρας Γερόδημου καλύπτουν όλες τις ηλικίες και «κυκλοφορούν» μέσα σε έντονα ονειρικά τοπία με πλούσια χρώματα- πολλές φορές τα λάδια συναντούν το χρυσό σε μια διακοσμητική μικτή τεχνική.
• Η ζωγραφική της Αγγελικής Ξυνού σφραγίζεται από αέρινες γραμμές, αχνή παλέτα και μικρές διαστάσεις. Η ωραιοποίηση δεν είναι το ζητούμενο- αντιθέτως τα έργα της υπαινίσσονται κάτι το φοβερό ή τρομακτικό.

Μαρία Χρυσοχοίδου – (μπορείτε να δείτε δουλειά της στο online περιοδικό τέχνης Kroma Magazine)

Tο φύλο μιας εικαστικού περνάει αυτομάτως ως θεματική στα έργα της;
Υπό την έννοια πως κάθε υποκείμενο διαμορφώνεται με βάση τα βιώματά του και φυσικά το φύλο του θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γυναικεία φύση επηρεάζει την απεικόνιση της προβληματικής μας στο χαρτί. Επί της ουσίας όμως, δεν καθορίζει τη θεματική των έργων. Υπάρχουν έργα δημιουργημένα από άντρες που εκφράζουν μια απερίγραπτη ευαισθησία, χαρακτηριστικό που αποδίδεται κατά κανόνα στις γυναίκες και αντιστοίχως γυναικών που εκφράζουν αμέριστη «σκληρότητα», χαρακτηριστικό που κατά κύριο λόγο συνοδεύει το «ισχυρό» φύλο.

Τρία χρόνια πριν, στην πρώτη σας ατομική έκθεση στην Gallery 7 οι γυναίκες – σε διάφορες ηλικίες και στιγμές της καθημερινότητας τους- ήταν το κεντρικό θέμα. Ποια ήταν η έμπνευση για αυτή τη σειρά;
Οι γυναίκες στο έργο μου δεν είναι το μήνυμα, αλλά ο φορέας του μηνύματος. Συνηθίζω να τις χρησιμοποιώ ενδόμυχα ίσως λόγο οικειότητας. Η ζωγραφική μου είναι κατά κύριο λόγο βιωματική. Αν ήθελα να προσδιορίσω το κεντρικό θέμα της πρώτης μου ατομικής έκθεσης θα έλεγα πως εκφράζει μια υπαρξιακή, κοινωνική και συναισθηματική ανησυχία την οποία μπορεί να βιώσει κάθε άνθρωπος κάθε ηλικίας και φύλου.

Στην δεύτερη ατομική σας έκθεση οι γυναίκες ήταν και πάλι εκεί αλλά αυτή τη φορά σε πιο σύνθετες καταστάσεις. Ποια ήταν η αφήγηση εδώ;
Ένα ταξίδι προς την φυγή. Με αρωγό την φαντασία, η πραγματικότητα γινόταν ανά περιπτώσεις κραυγή αγωνίας για το χθες, το σήμερα και το αύριο. Οι γυναίκες πρωταγωνίστριες των έργων, που και πάλι επιλέχθηκαν ως φορείς μηνυμάτων, ήταν κατά βάση οικεία σώματα που εμφανίζονταν για να μιλήσουν για τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με το σύνολο κι εντέλει να τονίσουν το χάος και να θέσουν τα κατάλληλα ερωτήματα για προβληματισμό. Τα βιωματικά συναισθήματα ή «ακροβατήματα», αυτήν την εύθραυστη μετέωρη πορεία του υποκειμένου, ερχόταν άλλωστε να υπερτονίσει και η χρήση του μολυβιού, και στις δύο περιπτώσεις.

Αν οι πρωταγωνίστριες σας ζωντάνευαν για λίγο τι θα έλεγαν; Ποιες είναι αυτές οι γυναίκες;
Οι γυναίκες των έργων μου είναι πρόσωπα υπαρκτά και κατά κύριο λόγο του κοντινού περιβάλλοντος μου. Τα υποκείμενα όμως που αναπαριστούν και τα συναισθήματα που αυτά εκφράζουν σε κάθε περίπτωση δεν αφορούν αποκλειστικά σε γυναικείες μορφές, τον ίδιο εγκλεισμό για παράδειγμα μπορεί να βιώσει κι ένας άντρας. Αν όμως οι πρωταγωνίστριες μου ζωντάνευαν θα εξέφραζαν σίγουρα τον ψυχικό και σωματικό μόχθο της καθημερινής ζωής. Την δυσκολία της πραγματοποίησης ακόμα κι ενός απλού ονείρου. Την κραυγή αγωνίας των μεταναστών για ένα αύριο που παρουσιάζεται πιο αμφίβολο από ποτέ. Και φυσικά την δυσκολία του να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται κανείς εν καιρώ πολιτικής, οικονομικής, πολιτισμικής μα και κοινωνικής κρίσης, η οποία κρατά πολύ περισσότερο από αυτά τα οκτώ χρόνια.

Πόσο εύκολο είναι να ζει μια γυναίκα εικαστικός από τη δουλειά της σήμερα στην Ελλάδα;
Νομίζω όσο εύκολο είναι να ζει κι ένας άντρας εικαστικός από τη δουλειά του σήμερα στην Ελλάδα. Για την ακρίβεια είναι από πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο, ειδικά εάν κάποιος είναι νέος ζωγράφος. Παρόλα αυτά επειδή η ενασχόληση με τις εικαστικές τέχνες είναι τρόπος έκφρασης, παρά το γεγονός πως δεν μπορούμε να βιοποριστούμε από αυτή, επιλέγουμε να συνεχίζουμε, και καλώς κάνουμε.

Αγγελική Ξυνού (www.axynou.com)

Έχει κάποια διαφορά αν ο καλλιτέχνης είναι άντρας ή γυναίκα;
Για μένα δεν έχει διαφορετικό «βάρος». Αν ωστόσο αντιμετωπίσουμε τη ζωγραφική στην υλική της διάσταση, δηλαδή σαν κάτι που έχει σώμα, ίσως κάπου να φαίνεται η γυναικεία ταυτότητα.

Η ζωγραφική σας είναι αποκλειστικά ανθρωποκεντρική…
Δεν θέλησα ποτέ μέχρι σήμερα να ζωγραφίσω τίποτε άλλο εκτός από μορφές (ανθρώπων, πραγμάτων). Ακόμη και σε παλαιότερα έργα που απουσιάζει ο άνθρωπος, ζωγράφισα τον χώρο τον οποίο κατοίκησε, σαν την ανάμνηση της παρουσίας του. Μπορεί δηλαδή να χρησιμοποιώ αφηρημένα στοιχεία (ματιέρες, κηλίδες), αλλά πάντα στο τέλος «βλέπω» μέσα σ’ αυτές ανθρώπινες μορφές τις οποίες και τελικά σημειώνω. Έτσι αντιλαμβάνομαι καλύτερα τον χώρο, σαν ένα σημείο στο οποίο βρίσκεται ένας άνθρωπος, πέρασε από εκεί, ή θα έρθει. Μου αρέσουν οι ιστορίες των ανθρώπων. Αν τις ακούσω ή αν τις φανταστώ, μπορώ να τους κατανοήσω καλύτερα. Όπως δεν μπορώ να φανταστώ ένα θεατρικό χωρίς ανθρώπους, έτσι δεν μπορώ να σκηνοθετήσω έναν πίνακα χωρίς αυτούς. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν αγαπώ έργα αφηρημένων ζωγράφων.

Τι θα εξέφραζαν οι πρωταγωνίστριες των έργων σας αν ζωντάνευαν;
Αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί από εμένα που τις έφτιαξα, παρόλο που έχω φανταστεί για εκείνες από τη χροιά της φωνής μέχρι τις κινήσεις και τις πράξεις τους. Αν δεν έχουν δική τους ζωή στα μάτια των θεατών, τότε δεν έφτασαν εκεί όπου τις προόριζα. Γι’ αυτό τις έφτιαξα από τον κόσμο της ζωγραφικής που είναι βουβός, για να κατοικήσουν στη φαντασία όσων τις βλέπουν.

Πόσο εύκολο είναι να ζει μια γυναίκα εικαστικός από τη δουλειά της σήμερα στην Ελλάδα;
Νομίζω ότι η δυνατότητα του να ζει ένας καλλιτέχνης από τη δουλειά του τη δεδομένη στιγμή, στη δεδομένη χώρα, δεν είναι θέμα φύλου. Θέλω να πω, οι τιμές των υλικών, οι χώροι που μπορούν να κατοικηθούν σαν εργαστήρια, τα πάντα, κοστίζουν και για τα δύο φύλα το ίδιο. Αυτό που επηρεάζει το αν ένας καλλιτέχνης βιοπορίζεται από τη δουλειά του ή όχι, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πότε ξεκίνησε την καριέρα του και αν πρόλαβε να απολαύσει ένα είδος καθιέρωσης πριν ή μετά την κρίση.

 

Βαρβάρα Γεροδήμου (www.gerodimou.com)

Αλλάζει κάτι στο να είσαι γυναίκα εικαστικός;
Πιστεύω πως ναι. Στη δική μου περίπτωση σίγουρα. Προσεγγίζω από τη γυναικεία πλευρά τόσο τα θέματα όσο και τους προβληματισμούς που αποτυπώνω στα έργα μου. Όχι επειδή είναι καλύτερη, αλλά επειδή αυτός ο δρόμος είναι οικείος για μένα.

Οι γυναικείες φιγούρες βρίσκονται στο επίκεντρο της τέχνης σας από την αρχή της καριέρας σας. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη;
Δεν είναι ότι ζωγραφίζω μόνο γυναίκες, αλλά γυναίκες τις οποίες καταλαβαίνω, τουλάχιστον σε αυτές τις στιγμές.

Αν οι πρωταγωνίστριες σας ζωντάνευαν για λίγο τι θα έλεγαν;
Θα έλεγαν ότι η σκέψη είναι ό, τι πιο όμορφο διαθέτει και εκπέμπει ένας άνθρωπος, είτε είναι άντρας είτε γυναίκα. Προσπαθώ αυτή η σκέψη, η ονειροπόληση να είναι πάντα παρούσα στους πίνακές μου.

Αλλάζει κάτι στην συμπεριφορά των galleries, του κοινού, των ανδρών συναδέλφων σας απέναντι στις γυναίκες εικαστικούς;
Νομίζω πως ναι, καθώς για τον άντρα ο δρόμος είναι πιο ευνοϊκός. Τα πράγματα όμως αλλάζουν και βλέπουμε πλέον πιο πολλές γυναίκες στον εικαστικό χώρο. Το θέμα της πληρωμής είναι πολύπλοκο. Ένα σημαντικό μέρος της ανταμοιβής του καλλιτέχνη είναι η αναγνώριση. Αυτό είναι το οξυγόνο του, αλλά κάποιες φορές μπορεί να δημιουργήσει μια δυσαρέσκεια σε ορισμένους συναδέλφους. Το άλλο μέρος της ανταμοιβής είναι το οικονομικό, για το οποίο πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει κάποιο άλλο άτομο. Κι αυτό απλώς επειδή το να είσαι καλλιτέχνης σημαίνει ότι ανήκεις σε μια ομάδα ανθρώπων με αυξημένη ευαισθησία, ειδικά μια γυναίκα καλλιτέχνης. Σκεφτείτε ότι ζητάμε από αυτόν τον ευαίσθητο άτομο να πουλήσει τι; Το ίδιο το δημιούργημά του που φιλοτέχνησε με κόπο κομματάκι-κομματάκι, που αγάπησε στην πορεία. Μετά από ώρες, μέρες, εβδομάδες που πέρασαν μαζί στην ησυχία του ατελιέ, του ζητούν να το πουλήσει, να το ανταλλάξει με χρήματα. Είναι δύσκολο. Πιστέψτε με, είναι δύσκολο.

Και τελικά πόσα χρήματα να ζητήσει; Ο αγοραστής μπορεί να μην προσέξει καν τα σημεία του έργου, με τα οποία ο καλλιτέχνης είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένος, κάτι που εν μέρει είναι και λογικό. Εύκολα μπορούμε να πούμε ότι το έργο που πουλάει ο ένας και αγοράζει ο άλλος δεν είναι ένα και αυτό. Σε όλες τις δυσκολίες τις πώλησης πρέπει να προσθέσουμε και το χρόνο ή πιο σωστά ακόμη την έλλειψη χρόνου, πόσο μάλλον όταν είσαι γυναίκα. Για να αποφύγει ο καλλιτέχνης, λοιπόν, όλες αυτές τις δυσκολίες χρειάζεται ένα έμπιστο άτομο, ένα μάνατζερ.

Πόσο εύκολο είναι να ζει μια γυναίκα εικαστικός από τη δουλειά της σήμερα στην Ελλάδα;
Παραδόξως πιστεύωότι στα δύσκολα χρόνια της κρίσης η γυναίκα καλλιτέχνης μπορεί και τα καταφέρνει καλύτερα από τον άνδρα καλλιτέχνη, τουλάχιστον στον ψυχολογικό τομέα. Η γυναίκα είναι πιο ευέλικτη και μπορεί να αντλήσει την ίδια ή σχεδόν την ίδια ικανοποίηση δημιουργώντας απλώς λίγο διαφορετικά. Για παράδειγμα, μπορεί να αλλάξει τις διαστάσεις ή τα υλικά των έργων της, ώστε να γίνουν πιο ελκυστικά εμπορικά. Οικονομικά τα πράγματα παραμένουν πολύ δύσκολα, καθώς τα έργα τέχνης, οι καρποί της δουλειάς μας είναι ένα είδος πολυτελείας.
Ωστόσο, θέλω να περάσω το μήνυμα ότι η τέχνη είναι αυτή που μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τις δύσκολες στιγμές. Μην ξεχνάμε ότι η τέχνη βρίσκεται παντού και από εμάς εξαρτάται το αν και κατά πόσο βρίσκεται ανάμεσά μας.