Σάντρα Μαρινοπούλου: Η λέξη «μουσείο» παραπέμπει σε κάτι στατικό ή βαρετό. Για εμάς είναι εντελώς το αντίθετο
Η πρόεδρος του Ιδρύματος Νικολάου και Ντόλλης Γουλανδρή και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης εξηγεί πως ένα μικρό μουσείο (σε τετραγωνικά) φιλοξενεί διεθνείς σταρ των εικαστικών και είναι γνωστό σ’ όλο τον κόσμο.Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο εντυπώσεων του μουσείου, το τελευταίο σχόλιο, στην τελευταία σελίδα του υπογράφει ο Βασίλης, μαθητής της Γ΄ Δημοτικού. «Πάνω στο μάρμαρο την ομορφιά σμίλευσαν» σημειώνει με ευανάγνωστα, ολοστρόγγυλα γράμματα. Τα ίχνη της Κυκλαδικής κοινωνίας 5.000 χρόνια πριν – αντικείμενο της επιτυχημένης έκθεσης που ολοκληρώνεται τις επόμενες μέρες – εντυπώθηκαν, όπως φαίνεται, στο μυαλό του πιτσιρικά, ανάμεσα στους εκατοντάδες συνομηλίκους που επισκέπτονται το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης κάθε εβδομάδα. Στο μεταξύ, μια ομάδα Βρετανών επισκεπτών, καταφτάνει στο ηλιόφωτο αίθριο του Μεγάρου Σταθάτου. Είναι η ομάδα των Υποστηρικτών της Tate Modern του Λονδίνου (κι ενός από τα σπουδαιότερα μουσεία σύγχρονης τέχνης της Ευρώπης) που βρίσκονται στην Αθήνα εν όψει της documenta 14 και τώρα περιδιαβαίνουν λαλίστατοι ανάμεσα στα εκθέματα της ολοκαίνουργιας έκθεσης των βραβείων «ΔΕΣΤΕ». Η πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Σάντρα Μαρινοπούλου τους ξεναγεί στο χώρο.
Η έκθεση «βραβείο ΔΕΣΤΕ» είναι ένα ακόμα “επεισόδιο” στο διάλογο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με τη νεότερη δημιουργία. Πως προέκυψε η ιδέα;
Είμαστε ένα από τα λίγα μουσεία στον κόσμο, ίσως και το μοναδικό, που συνδυάζει τόσο δυναμικά μόνιμη συλλογή αρχαιοτήτων με πρόγραμμα αρχαιολογικών και σύγχρονων εκθέσεων
Πόσο γόνιμος έχει αποβεί αυτός ο διάλογος με τη σύγχρονη τέχνη;
Έχετε σχεδόν συμπληρώσει μια δεκαετία στα καθήκοντα σας στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Μπορείτε να ταξινομήσετε περιεκτικά αυτά που έχετε επιτύχει;
Θα ανέφερα πρώτα την εξωστρέφεια. Όταν ανέλαβα το Μουσείο, τις Κυριακές ήταν κλειστό. Αυτό άλλαξε αμέσως. Στόχος μας είναι να αγκαλιάσουμε όλους τους επισκέπτες και να εμπνεύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο ώστε το Μουσείο να ενταχθεί στην καθημερινότητά του. Επιδιώκουμε το εκθεσιακό μας πρόγραμμα όχι μόνο να είναι υψηλής ποιότητας αλλά και με κάποιο τρόπο να ξαφνιάζει. Το πρόγραμμα αυτό είναι πάντα πλαισιωμένο με δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό, διαλέξεις και εργαστήρια για ενήλικες, καθημερινά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά αλλά και Late Night Parties για τους νέους, που συνδυάζουν, εκτός των άλλων, μουσική και διασκέδαση. Προσπαθούμε οι πολλαπλές δράσεις μας να αγγίζουν τα ενδιαφέροντα κάθε ηλικίας, έτσι ώστε ο επισκέπτης να έχει πάντα κάτι νέο να δει αλλά και να περνάει καλά. Θέλοντας να διαδοθούν οι συλλογές μας σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό, τις ψηφιοποιήσαμε και είναι πλέον διαθέσιμες διαδικτυακά μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα σύγχρονης αισθητικής.
Αποφασίσαμε να συμμετέχουμε σε πολιτιστικά αποθετήρια με τελευταίο το Google Art Project. Τα κανάλια μας στα social media είναι πολύ δραστήρια, ενώ στις τελευταίες αρχαιολογικές μας εκθέσεις, εντάξαμε στα εκθέματα QR codes, έτσι ώστε να δώσουμε στον χρήστη τη δυνατότητα να ακολουθήσει μια ψηφιακή ξενάγηση που την ορίζει ο ίδιος. Ξεχωριστή αναφορά θα ήθελα να κάνω στο πλήρως ανανεωμένο cycladic.gr. Οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν τη δυνατότητα να βελτιώνουμε συνεχώς την εμπειρία του επισκέπτη και να επικοινωνούμε το περιεχόμενο του μουσείου σε χρήστες απ’ όλο τον κόσμο. Έτσι, το Μουσείο έχει γίνει πλέον σημείο συνάντησης και των νέων. Σε αυτό συνέβαλε και η ανανεωμένη εικαστική ταυτότητα του Μουσείου, η άμεση γλώσσα επικοινωνίας, οι ειδικές τιμές αλλά και η ανακαίνιση των χώρων μας, όπως το Cycladic Café και το Cycladic Shop, με τις προχωρημένες επεμβάσεις του βραβευμένου αρχιτέκτονα Στέλιου Κόη.
Παράλληλα, ένα Μουσείο οφείλει να σκεφτεί πώς θα φέρει κοντά του και αυτούς που ενδεχομένως δεν έχουν εύκολη πρόσβαση ή τη δυνατότητα να το επισκεφθούν. Δημιουργήσαμε ειδικά κοινωνικά προγράμματα για τις Λέσχες Φιλίας (τα παλιά ΚΑΠΗ), για άτομα με ειδικές ανάγκες και πρόσφατα για τους πρόσφυγες. Στο «μικρό» χωροταξικά μουσείο μας, όλοι χωρούν και όλοι περνούν καλά. Στον τομέα της έρευνας τέλος, το 2016 ξεκίνησε ένα νέο πρωτοποριακό ερευνητικό πρόγραμμα που αφορά στην τεχνολογία του μαρμάρου, σε συνεργασία με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το πρόγραμμα, μεταξύ άλλων, εξετάζει τον αρχικό χρωματισμό των μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων. Αλήθεια, ξέρατε ότι τα κυκλαδικά ειδώλια ήταν χρωματιστά και όχι λευκά όπως τώρα;
Ως ιδιωτικό ίδρυμα έχουμε τον καθημερινό αγώνα να βρούμε χρηματοδότηση για ο,τιδήποτε κάνουμε
Ποια είναι τα βασικά έσοδα του μουσείου;
Σε μια ιδανική συνθήκη όπου δεν θα είχατε θέμα budget, τι θα ήταν αυτό που θα αλλάζατε, εφαρμόζατε ή θα φέρνατε στο Moυσείο;
Πώς βλέπετε τα οργανικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλοι εμβληματικοί οργανισμοί του μουσειακού πολιτισμού όπως το μουσείο Μπενάκη ή το ΕΜΣΤ με τη δυσκολία ν’ ανοίξει με τη δική του συλλογή;
Ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά να ηγείστε ενός μουσείου που δεν εξαρτάται από το Δημόσιο;
Τα θετικά είναι η ευελιξία και η έλλειψη γραφειοκρατίας που μας δίνουν τη αμεσότητα για πολλές δράσεις. Έχω επιλέξει μια μικρή ομάδα η οποία δουλεύει όλη μαζί καθημερινά γύρω από ένα τραπέζι, σε απίστευτα γρήγορους ρυθμούς. Υπάρχει, ευτυχώς, ένα ανοιχτόμυαλο ΔΣ με ανθρώπους που αγαπούν τον πολιτισμό κι αυτό μας δίνει μεγάλη ελευθερία κινήσεων. Εδώ πρέπει να επισημάνω πως είμαι πολύ ευγνώμων ως Πρόεδρος ενός ΔΣ στο οποίο δεν υπάρχουν διαφωνίες. Από την άλλη, δεν έχουμε τις ίδιες διευκολύνσεις με τα δημόσια μουσεία. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο κόστος για κάθε περιοδική έκθεση είναι οι ασφαλιστικές αξίες των δανειζόμενων έργων που τα δημόσια μουσεία δεν υποχρεούνται να πληρώνουν, καθώς εγγυάται εκ μέρους τους το κράτος. Αν και παρέχουμε εξαιρετικά συστήματα ασφάλειας, τουλάχιστον ισάξια με αυτά των άλλων μουσείων, καλούμαστε να καλύψουμε μόνοι μας υπέρογκα ασφαλιστικά κόστη, γεγονός που καθιστά τη φιλοξενία σημαντικών εκθέσεων ιδιαίτερα δαπανηρή, ορισμένες φορές ακόμη και αδύνατη.
Το πολύπαθο ΕΜΣΤ επιβάλλεται να ανοίξει πολύ σύντομα. Έχει καθυστερήσει πολύ. Μια χώρα χωρίς Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δεν μπορεί να εξελιχθεί
Το ΜΚΤ έχει αποκτήσει διεθνή εμβέλεια;
Συνεχίζοντας το όραμα της Ιδρύτριας Ντόλλης Γουλανδρή αναπτύσσουμε μια σειρά από δραστηριότητες που έχουν κάνει το μουσείο γνωστό σε όλο τον κόσμο και μαζί του τον κυκλαδικό πολιτισμό. Έτσι, στρατηγικά κάθε χρόνο, διοργανώνουμε παρουσιάσεις παγκοσμίως: Στο ΜΕΤ (Μetropolitan Museum of Art) στη Νέα Υόρκη έχει καθιερωθεί και γίνεται ετησίως μια αρχαιολογική διάλεξη σε σχέση με τον Κυκλαδικό Πολιτισμό και την Αρχαία Ελληνική Τέχνη. Στο Βρετανικό Μουσείο, στο Victoria and Albert Museum, στο Natural History Museum της Νέας Υόρκης αλλά και στο Πανεπιστήμιο του Harvard έχουμε διοργανώσει παρουσιάσεις των αρχαιολογικών μας εκθέσεων που συνοδεύονται από διαλέξεις που συνεπαίρνουν κάθε φορά το διεθνές κοινό. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι μια πολιτισμική μονάδα αναγνωρίσιμη διεθνώς. Xαίρομαι που όποτε πάω στο εξωτερικό, όλο και περισσότεροι μας γνωρίζουν και έχουν ακούσει για το Μουσείο, τις εκθέσεις και τις δράσεις μας.
Εκτιμάτε πως, γενικότερα, η προβολή του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς είναι ελλειμματική;
Η σύγχρονη ελληνική δημιουργία σε όλους του τομείς -εικαστικά, θέατρο, κινηματογράφος, χορός – έχει πολλά να προσφέρει στη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή. Δεν είμαστε πλέον απλά συνεχιστές ενός λαμπρού παρελθόντος. Διαχρονικό αίτημα αποτελεί η Πολιτεία να μπορέσει κάποια στιγμή να στηρίξει τους πολιτιστικούς φορείς, τους οργανισμούς αλλά και μεμονωμένα τους καλλιτέχνες να προβάλλουν το έργο τους στο εξωτερικό.
Δεν είμαστε απλώς συνεχιστές ενός λαμπρού παρελθόντος
Ποιο μουσείο του εξωτερικού ζηλεύετε;
Στη δική μας πόλη, την Αθήνα, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει κερδίσει τη θέση του που επιδιώκετε;
Φεύγοντας από την προεδρία του Μουσείου τι θα θέλατε να έχετε αφήσει πίσω σας; Με τι θα θέλατε να έχετε ταυτιστεί;
Η αλήθεια είναι πως έχουμε τόσα πράγματα να κάνουμε ακόμη… Θα ήθελα να μπορέσω να παραδώσω τα ηνία σε μια ομάδα κινητοποιημένη όσο η σημερινή, που να μπορεί να συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς, κρατώντας ψηλά την ποιότητα των εκθέσεων και των δράσεων, χωρίς ποτέ να χάσει την ευελιξία της. Αν πάντως ήθελα να με ταυτίσει ο κόσμος με κάτι, αυτό θα ήταν η εξωστρέφεια. Η λέξη «μουσείο» συχνά παραπέμπει σε κάτι στατικό, αναχρονιστικό ενδεχομένως και βαρετό. Για εμάς είναι εντελώς το αντίθετο: Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αφουγκράζεται και πάλλεται στους ρυθμούς της εποχής του. Ακούει και ζει στο τώρα. Συγχρονίζεται. Συντονίζεται με ό,τι συμβαίνει γύρω μας και προσκαλεί τον κόσμο να γίνει στέκι του. Θέλουμε ο επισκέπτης να έρθει και να ξαναέρθει… Με το σύντροφό του. Με το παιδί του. Με έναν επαγγελματικό συνεργάτη για να συζητήσουν και να γευματίσουν στο Café. Με τον φίλο ή τη φίλη του για να ξεναγηθεί και αφού εμπνευστεί να του/της αγοράσει ένα κυκλαδικό δωράκι από το Shop. Θέλουμε να είμαστε ένα Μουσείο για όλους.