14 προτάσεις για τις 14 πρώτες μέρες της documenta 14

Μέχρι τότε, η πόλη θα αποτελέσει ένα ανοιχτό πειραματικό εργαστήριο μιας τέχνης ριζοσπαστικής, έντονα πολιτικής, που θέτει με τον δικό της τρόπο και με τις δικές της γλώσσες τα μεγάλα ερωτήματα που ανέδειξε η κρίση: στην οικονομία, στις προσφυγικές ροές, στην άνοδο της ακροδεξιάς και τους τριγμούς στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Χαοτική και πολυπρισματική, όπως ο κόσμος που θέλει να αναστοχαστεί, η documenta 14 καλεί τον επισκέπτη της να περιπλανηθεί στην πόλη και να την ανακαλύψει. Οδικός χάρτης δεν υπάρχει ή, μάλλον, υπάρχουν πολλοί. Ο καθένας μπορεί να φτιάξει τον δικό του, με απαραίτητα εργαλεία την ιστοσελίδα της διοργάνωσης www.documenta14.de/gr ή την δεκαπενθήμερη εφημερίδα Public Paper, που διατίθεται δωρεάν σε όλους τους εκθεσιακούς χώρους.

Έναν τέτοιο «χάρτη» προσπαθήσαμε να σκαρώσουμε κι εδώ, προτείνοντας 14 από τις εκδηλώσεις που θα «τρέξουν» μέσα στις 14 πρώτες μέρες της documenta 14.

_{Syrian Expat Philharmonic Orchestra}

1. Συμφωνία των Θρήνων
Η εκτέλεση του έργου του πολωνού συνθέτη Χένρικ Γκορέτσκι Συμφωνία των Θρήνων (Symphony No. 3, Op. 36, Symphony of Sorrowful Songs) από μέλη της Φιλαρμονικής Ορχήστρας Εκπατρισμένων Σύρων (Syrian Expat Philharmonic Orchestra, SEPO), υπό τη διεύθυνση του Daniel Raiskin, «ανοίγει» με εμβληματικό τρόπο το πρόγραμμα μουσικών εκδηλώσεων της documenta 14. Το έργο είναι ένας συγκινητικός θρήνος για ορχήστρα και σοπράνο, σε τρεις πράξεις, η καθεμιά από τις οποίες επικεντρώνει στο αίσθημα της απελπισίας, του χωρισμού και της απώλειας εξαιτίας του πολέμου. Το πρόγραμμα ανοίγει το έργο Fugue των Birrell και Μoraly, ένα «τετράστιχο» για σόλο βιολί, βασισμένο στο ποίημα «Φούγκα του θανάτου» του Πάουλ Τσέλαν. H εκδήλωση είναι συμπαραγωγή της documenta 14, της ΚΟΑ και του Μεγάρου Μουσικής, ενώ μέρος των εσόδων θα διατεθεί στην πρωτοβουλία «Ροζ Κουτί» της ΚΟΑ για παιδιά προσφύγων, καθώς και στα προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για πρόσφυγες εντός και εκτός Ελλάδας.
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 8 Απριλίου, 20.30

2. Επίκυκλος
Περισσότερο από μουσικό, το έργο αυτό του Γιάννη Χρήστου (1926-1970) αποτελεί μια «δράση», μια περφόρμανς στην οποία ο ίδιος καλούσε τον κόσμο να συμμετάσχει, στην παρουσίασή του στο ξενοδοχείο Χίλτον το 1968. «Το έργο μπορεί να έχει οποιαδήποτε δεδομένη χρονική διάρκεια: μέρες, εβδομάδες, μήνες ή χρόνια», έγραφε ο Χρήστου. «Για το σκοπό αυτό μπορεί να παραχθεί οποιοσδήποτε ήχος, περιλαμβανομένης και φωνητικής συμμετοχής. Όσοι θέλουν μπορούν επίσης να μείνουν και να ξενυχτήσουν. Μόλις ένας συμμετέχων διαλέξει τον ήχο του, πρέπει να συνεχίσει να τον κρατά αναλλοίωτο και δεν πρέπει ποτέ να εκτελέσει ένα διαφορετικό ήχο». Αυτά τα στοιχεία φαίνεται πως κίνησαν το ενδιαφέρον των επιμελητών της documenta 14, ώστε να αποδώσουν κεντρική θέση στη σκέψη και τους σχεδιασμούς τους στη συγκεκριμένη δράση, στην οποία οποιοσδήποτε επιθυμεί είναι ευπρόσδεκτος να συμμετάσχει. Την προσαρμογή για την πραγματοποίησή της έκανε ο Rupert Huber.
Ωδείο Αθηνών, 8-13 Απριλίου, 11.00-21.00, 14-15 Απριλίου, 12.00-18.00

3. Αποπληρωμή ελληνικού χρέους
Το ελληνικό χρέος προς τη Γερμανία επιχειρεί να αποπληρώσει καταβάλλοντας… ελιές και τέχνη στην Άγκελα Μέρκελ η Marta Minujín, μέσα από την περφόρμανς Payment of Greek Debt to Germany with Olives and Art. Η καλλιτέχνις από την Αργεντινή, που παράλληλα δημιουργεί στο Κάσελ τον «Παρθενώνα των απαγορευμένων βιβλίων» ακολουθεί τις ίδιες αρχές με μια προηγούμενη περφόρμανς, El Pago dela Deuda Externa con Choclos (1985), μέσα από την οποία θέλησε να αποπληρώσει το εξωτερικό χρέος της Αργεντινής καταβάλλοντας καλαμπόκια (ένα από τα χαρακτηριστικά νοτιοαμερικανικά αγροτικά προϊόντα) στον Άντυ Γουόρχολ.
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 8 Απριλίου, 16.00

4. Διεθνές Αντιφασιστικό Φεμινιστικό Μέτωπο
Ως απόκριση στο έργο δημόσιου χώρου της Sanja Iveković από την Κροατία, Μνημείο για την Επανάσταση (2014), μια ανακατασκευή του μνημείου που σχεδίασε το 1926 ο Mies van der Rohe για την εξέγερση των Σπαρτακιστών, το 1918, που κατεδάφισαν οι ναζί, οι Άντζελα Δημητρακάκη και Antonia Majaca παρουσιάζουν ένα πολυγλωσσικό προφορικό «έγγραφο», που συγκεντρώνει τις φωνές περίπου τριάντα καλλιτεχνών, θεωρητικών και ακτιβιστών, οι οποίο στοχάζονται, μέσα από δηλώσεις, ποίηση, τραγούδια, πάνω στο φεμινισμό ως μια κριτική του σύγχρονου φασισμού, με τίτλο «Τέχνη του εφικτού: Προς ένα Διεθνές Αντιφασιστικό Φεμινιστικό Μέτωπο».
Πλατεία Αυδή, 8 Απριλίου, 11.00-21.00

5. Όπερα του κόσμου
Με αφορμή την όπερα Bintou Were, a Sahel Opera, που παρουσιάστηκε το 2008 στο Μπαμακό του Μάλι, ο σκηνοθέτης και θεωρητικός της τέχνης Manthia Diawara παρουσιάζει στοχασμούς για τη σύγχρονη μετανάστευση από τους Fatou Diome, Alexander Kluge, Nicole Lapierre, Richard Sennett, στην ταινία An Opera of the World (2017), μια παραγωγή της documenta 14, η παγκόσμια πρεμιέρα της οποίας γίνεται στην Αθήνα (στα αγγλικά με αγγλικούς υπότιτλους).
ΕΜΣΤ, 8 Απριλίου, 19.00-20.10, 9 Απριλίου, 17.00-18.10 (προεπισκόπηση)
Ταινιοθήκη της Ελλάδος, 11 Απριλίου, 20.00-21.10 (παγκόσμια πρεμιέρα)

6. Κοινωνική παραφωνία
Μια εκπαιδευτική σύνθεση που αναπτύσσεται στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου κονσέρτου καθ’ όλη τη διάρκεια της documenta 14 στην Αθήνα και στο Κάσελ, η Κοινωνική παραφωνία (Social Dissonance) από τους Mattin και Δάφνη Κραζούδη, Δανάη Λιοντάκη, Ιωάννης Σαρρή, Ελένη Ζέρβου, έχει ως μουσικό όργανο το ίδιο το κοινό. Στόχος της δράσης, μέσα από έννοιες, ερωτήσεις και κινήσεις που τίθενται στο κοινό, η διερεύνηση της απόκλιση μεταξύ του ατομικού ναρκισσισμού που προάγει ο καπιταλισμός και των κοινωνικών μας δυνατοτήτων, μεταξύ του πώς βλέπουμε τον εαυτό μας ως ελεύθερα άτομα με δική μας βούληση και του τρόπου με τον οποίο καθοριζόμαστε από τις καπιταλιστικές σχέσεις, την τεχνολογία και την ιδεολογία. Τελικά ένας τρόπος για να αναδειχθεί το συλλογικό υποκείμενο. Ζωντανή μετάδοση και τεκμηρίωση στο https://www.periscope.tv/socialdissonanc.
Ωδείο Αθηνών, 8-9, 11-13 Απριλίου, 19.00-20.00, 14-15 Απριλίου, 17.00-18.00

7. Μαθαίνοντας από το Τιμπουκτού
Το πρότζεκτ «Μαθαίνοντας από το Τιμπουκτού» του επιμελητή Igo Diarra, με επίκεντρο τα περίφημα μεσαιωνικά «χειρόγραφα του Τιμπουκτού» και τη σωτηρία τους, με διεθνείς καλλιτέχνες από το δίκτυο που έχει οργανώσει ο Diarra ως ιδρυτής και διευθυντής του καλλιτεχνικού χώρου La Médina στο Μπαμάκο του Μάλι, φιλοξενείται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Μια ταινία του Ross Birrell, αφιερωμένη στην πρόσφατη καταστροφή από πυρκαγιά της βιβλιοθήκης του Glasgow School of Art, την οποία είχε σχεδιάσει ο Charles Rennie Mackintosh, παρέχει μια αντιστικτική αφήγηση. Στους ήσυχους κήπους της Γενναδείου δημιουργείται ακόμη μία βιβλιοθήκη: πάνω σε 145 ασβεστολιθικές πλάκες έχουν χαραχτεί όλες οι λέξεις ενός ημερολογίου που είχε εκδοθεί κάποτε ως βιβλίο και τώρα καταδικάστηκε σε εξαφάνιση.
Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, 8 Απριλίου – 17 Ιουλίου

8. Βάτραχοι
Ένα «ηχητικό γκραφίτι» του Αμερικανού Ben Patterson (1934-2016), από τις σημαντικότερες μορφές του διεθνούς κινήματος πειραματικών καλλιτεχνών Fluxus, με τίτλο «Όταν οι ελέφαντες πολεμούν, είναι οι βάτραχοι που υποφέρουν», παρουσιάζεται στους κήπους του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Η εγκατάσταση αποτελείται από σειρά ηχείων που μεταδίδουν «συμφωνία από κοάσματα βατράχων», ένα ηχητικό αρχείο που περιλαμβάνει ηχογραφημένους ήχους βατράχων, ανθρώπινες φωνές που μιμούνται ήχους βατράχων, διαβάζουν παροιμίες και μέρη από τους Βατράχους του Αριστοφάνη.
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, 8 Απριλίου – 17 Ιουλίου

9. Πλοία της ιστορίας
Όχι μονάχα στην πόλη της Αθήνας και του Πειραιά αλλά και στη θάλασσα εκτείνεται η documenta 14, αφού η δράση Boats of History, που επιμελούνται οι Γιώργος Μανιάτης, Servanne Jollivet, Παύλος Χατζόπουλος, Άννα Παπαέτη και Νέλλη Καμπούρη, λαμβάνει χώρα πάνω σε ένα σκάφος, που πλέει στα ανοιχτά της Αθήνας και του Πειραιά, όπου και θα πραγματοποιηθούν ομιλίες και συζητήσεις σχετικά με την πολιτική ιστορία της Μεσογείου, με στόχο να καταλάβουμε καλύτερα το παράδοξο του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλισμού. Για τη συμμετοχή στην εκδήλωση απαιτείται εγγραφή μέχρι την Παρασκευή, 7 Απριλίου, στις 12 μ.μ. στη διεύθυνση michou [at] documenta.de.
Λιμάνι Πειραιά (Πύλη E2), 9 Απριλίου, 13.00-15.30

_{Μαίρη Ζυγούρη, Το Περικύκλωμα: Κοκκινιά 1979-Κοκκινιά 2017. Aποψη εγκατάστασης, Μουσείο Μάντρας Μπλόκου Κοκκινιάς ( φωτ.: Άγγελος Γιωτόπουλος)}

10. Μπλόκο Κοκκινιάς
Με βάση την περφόρμανς της Μαρίας Καραβέλα (1938-2012), Κοκκινιά, που πραγματοποιήθηκε στη Μάντρα του Μπλόκου το 1979, και απαγορεύτηκε τότε από τη λογοκρισία, με τη δικαιολογία της αναζωπύρωσης των παθών, η καλλιτέχνιδα Μαίρη Ζυγούρη έχει αναπτύξει ένα μακροχρόνιο κοινοτικό πρότζεκτ και μια περφόρμανς σε στενή συνεργασία με μαθητές γυμνασίου, που θα συνοδεύεται από προβολή ταινίας, με τίτλο The Round-up Project: Kokkinia 1979 – Kokkinia 2017.
Μουσείο Μάντρας Μπλόκου Κοκκινιάς, 9 Απριλίου, 17.00-18.30

11. Lady R
Στο πλαίσιο του πρότζεκτ δημόσιας τέχνης Μνημείο για την Επανάσταση της Sanja Iveković, η Σοφία Μαυραγάνη παρουσιάζει την περφόρμανς Lady R, εμπνευσμένη από την τελευταία ομιλία της Ρόζας Λούξεμπουργκ, λίγο πριν δολοφονηθεί άγρια μαζί με τον σύντροφό της Καρλ Λήμπκνεχτ και εκατοντάδες εργάτες, ακτά την εξέγερση των Σπαρτακιστών στο Βερολίνο, το 1918.
Πλατεία Αυδή, 10 Απριλίου, 19.00-19.30, 21.30-22.00

12. Free Sidewalk Sex Clinic
Ένα νομαδικό πρότζεκτ στους δρόμους της Αθήνας, με τίτλο Free Sidewalk Sex Clinic, που επικεντρώνεται στη χειραφέτηση της σεξουαλικότητας και του φύλου και στην πολιτική οικολογία, παρουσιάζουν οι καλλιτέχνιδες Annie Sprinkle και Beth Stephens, σε συνεργασία με το Athens Museum of Queer Arts. Έχοντας επινοήσει τον όρο της «οικοσεξουαλικότητας», οι δύο καλλιτέχνιδες στη δουλειά τους επικεντρώνονται στις σχέσεις οικολογίας, σεξουαλικότητας και φεμινισμού, εξερευνώντας τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και την πορνογραφία.
Λεωφόρος Συγγρού, 11 Απριλίου, 12.00-14.00, 13 Απριλίου, 19.00-21.00

13. Ο ηρωισμός των μεταναστών
Μια άλλη, παραγνωρισμένη πτυχή της απόφασης των μεταναστών και των προσφύγων να πραγματοποιήσουν το «μεγάλο ταξίδι», θίγει η γαλλίδα κοινωνιολόγος και ανθρωπολόγος Nicole Lappiere, στην ομιλία της με θέμα τον «Ηρωισμό των μεταναστών». Οι μετανάστες αντιμετωπίζονται σαν θύματα, στην καλύτερη περίπτωση. Όμως χρειάζεται κουράγιο για να φύγεις, να αντιμετωπίσεις τους κινδύνους, να βαδίσεις στο άγνωστο. Η ιστορία τους είναι επίσης ηρωική, όχι μονάχα θλιβερή, αξίζοντας μάλλον τον θαυμασμό και όχι τον οίκτο μας. Μετά την ομιλία θα γίνει παρέμβαση από τις Mandela Girls, ένα συγκρότημα χορευτών και κρουστών με βάση την Αθήνα, που δίνει παραστάσεις παραδοσιακών νοτιοαφρικανικών και άλλων χορών.
Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, 12 Απριλίου, 20.00-22.00

_{Israel Galván}

14. Κίβδηλο νόμισμα
Ο διάσημος ισπανός χορευτής Israel Galván, ο τραγουδιστής Niño de Elche και ο καλλιτέχνης Pedro G. Romero πραγματοποιούν μια τριήμερη επιτελεστική παρέμβαση με τίτλο La farsa monea (Το κίβδηλο νόμισμα), που πραγματεύεται την κοινωνική παραγωγή αξίας στην τέχνη των φτωχών, στις παραδόσεις του φλαμένκο και των πολιτικά υποδεέστερων, με μια επιλογή από τρία διαφορετικά νομίσματα που συνδέονται με τον υλισμό, την εικονομαχία και την πορνεία. Οι καλλιτέχνες παίζουν και χορεύουν με τα νομίσματα, μεταμορφώνοντας το μουσείο σε υλικό και σωματικό θέατρο.
Νομισματικό Μουσείο, 18-20 Απριλίου, 17.00-21.00