Νίκος Διαμαντής: Στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά όλοι πρέπει να βρουν στέγη, όχι μόνο οι φίλοι μου

Την ευγένειά του, την εισέπραξα από τον τρόπο που με μεγάλη κατανόηση, πολύ χαλαρά και καθόλου ντιβίστικα υποδέχθηκε κάποιες αναβολές του ραντεβού μας ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, Νίκος Διαμαντής. Τελικά η συνάντησή μας έγινε ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι της Μεγάλης Εβδομάδας, στο φουαγιέ του θεάτρου «Σημείο», εκεί που μέχρι πριν λίγα χρόνια στεγαζόταν το «Απλό Θέατρο» του Αντώνη Αντύπα.

Διαπίστωσα κι από κοντά ότι είχα απέναντί μου έναν πράγματι ευγενή άνθρωπο, αλλά όχι μόνο. Ο Νίκος Διαμαντής είναι ένας άνθρωπος με όραμα, με ιδέες, με ανοικτό μυαλό και με αίσθηση των κοινών και του παιδευτικού ρόλου των θεσμών, στοιχεία που έχει αποδείξει τα δύο και πλέον χρόνια που βρίσκεται στο καλλιτεχνικό τιμόνι του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Το οποίο, φέτος, μετέχει ενεργά και σε μία μεγάλη πτυχή του Φεστιβάλ Αθηνών, στην ενότητα που ονομάζεται «Ανοιγμα στην πόλη», καλώντας μας να γνωρίσουμε πολλά και διαφορετικά σημεία του πρώτου λιμανιού της χώρας, και μέσα από αυτήν τους ανθρώπους που δημιούργησαν το πολιτιστικό περίγραμμα του Πειραιά.

Η συζήτηση, για να ζεσταθούμε, ξεκίνησε από αναμνήσεις, από τις ακριβές αναμνήσεις που του έχει χαρίσει όλα αυτά τα χρόνια η παρουσία του στο θέατρο. Θυμήθηκε ότι κρατάει πάντα κάτι βιντεοκασέτες με σπάνια ντοκουμέντα -του Νάσου Δετζώρτζη να διαβάζει Μπέκετ, μιας ολονύχτιας πρόβας στις Πυραμίδες της Αιγύπτου, με κοινό τους κατοίκους της περιοχής, με την παράσταση «Φιλοκτήτης» του Βασίλη Ζιώγα- και μετά η συζήτηση πέρασε στο κυρίως θέμα. Στη διοίκηση και στο ρόλο ενός ιστορικού θεάτρου, που καλείται να διαμορφώσει και το σύγχρονο πολιτιστικό πρόσωπο του Πειραιά. Το οποίο ανέλαβε σε μια στιγμή-μεταίχμιο για το Δημοτικό, και σε μια δύσκολη εποχή για τη χώρα γενικότερα.

Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά πρέπει ν’ αποκτήσει ταυτότητα. Δεν αρκουν δύο και τρία χρόνια επιτυχίας. Γκρεμίζονται όλα πάρα πολύ εύκολα. Χρειάζεται υπομονή και μία λογική σαφής και καθαρή.

Από τα μικρά μεγέθη του θεάτρου «Σημείο», βρεθήκατε να διαχειρίζεστε μεγαλύτερα μεγέθη και να βάζετε μεγαλύτερα στοιχήματα. Πώς αποφασισατε να το αποδεχθείτε;
Θεωρώ ότι ήταν μια πολύ μεγάλη πρόκληση, για την οποία είμαι ευγνώμων για τη στιγμή που μου έγινε και πολύ χαρούμενος. Θεώρησα τότε ότι μπορούσα να αντεπεξέλθω, συζήτησα με την Ιωάννα, τη σύζυγό μου, και με κάποιους φίλους για αρκετό καιρό και μετά ανέλαβα το τόλμημα. Κι όπως δήλωσα στην πρώτη συνέντευξη Τύπου, 20 μέρες αφ’ ότου ανέλαβα, και τότε ανακοίνωσα το πρώτο πρόγραμμα του Θεάτρου, γιατί δεν είχε εκείνη τη στιγμή τίποτα. Υπήρχαν βέβαια κάποιες συζητήσεις που είχαν ξεκινήσει από την πρώτη περίοδο, όταν την ευθύνη του Δ.Θ.Π. είχε ο Τάκης Τζαμαργιάς, αλλά δεν υπήρχε σαφές στίγμα για το πού θα κατευθυνθεί το θέατρο, τι θα κάνει, πώς θα εξοπλιστεί, τι σημαίνει αυτό το θέατρο, ένας καινούργιος τέτοιου επιπέδου μουσειακός και θεατρικός οργανισμός, σε μια συγκεκριμένη πόλη. Τα στοιχήματα ήταν πολλά. Συζήτησα επί μακρόν με τον δήμαρχο Πειραιά, τον Γιάννη Μώραλη, και συνειδητοποίησα ότι είχα να κάνω μ’ έναν άνθρωπο αναπτυξιακό, που καταλάβαινε πάρα πολύ καλά τον τρόπο με τον οποίο ένας τέτοιος δημόσιος οργανισμός μπορεί να λειτουργήσει, και να λειτουργήσει καθαρά, με σαφήνεια και στόχους κυρίως αναπτυξιακούς. Κι αυτό ήταν καθοριστικό. Καταλάβαινε ότι το θέατρο έχει κάποιους δικούς του νόμους, και αν θέλουμε να είμαστε αναπτυξιακοί πρέπει να έχουμε κι έναν εκπαιδευτικό χαρακτήρα, ένα χαρακτήρα ενός θεάτρου-ρεπερτορίου, ενός θεάτρου ουσιαστικού, να μην αλληθωρίζουμε μονίμως προς τις εμπορικές προδιαγραφές, κι από εκεί και πέρα με την ουσιαστική στήριξη και του δημάρχου, και του δήμου και των ανθρώπων με τους οποίους συνεργάζομαι, αποφάσισα να το αναλάβω. Μάλιστα στην αρχή δεν ζήτησα καν περίοδο χάριτος. Γατί ένιωθα ότι ήταν θέμα επείγοντος. Είναι σαν το ποδόσφαιρο, πρέπει να κερδίσεις. Δεν ξέρω αν και τι έχει καταφέρει αυτό το διάστημα του Δημοτικό του Πειραιά. Αν θέλουμε να βλέπουμε όλο το πολιτιστικό τοπίο, αυτό που χρειάζεται είναι υπομονή και σταθερότητα. Πρέπει ένας χώρος να αποκτήσει ταυτότητα, και αυτό δεν το αποκτάς με δύο και τρία χρόνια, ούτε με δύο και τρία χρόνια επιτυχίας. Γκρεμίζονται όλα πάρα πολύ εύκολα. Χρειάζεται υπομονή και μία λογική σαφής και καθαρή.

Πρέπει να σέβομαι απόλυτα το δημόσιο χρήμα, ακόμα και το ένα ευρώ. Προσέχω πάρα πολύ αυτά τα πράγματα, όλα δημοσιεύονται στη διαύγεια 

Βαδίζετε πλέον στην τρίτη χρονιά σας στο Δημοτικό του Πειραιά. Απελπιστήκατε ή μετανιώσατε κάποιες στιγμές για την απόφασή σας;
Όχι, είμαι αισιόδοξος άνθρωπος. Η δυσκολία η τεράστια του Οργανισμού είναι το δημόσιο λογιστικό. Αλλά αυτή είναι μια δυσκολία που την αντιμετωπίζουν όλοι. Η χώρα λειτουργεί κάτω από αυτό το πλαίσιο, υπάρχει μια οικονομική ασφυξία και οικονομική αστάθεια. Πρέπει να σέβομαι απόλυτα το δημόσιο χρήμα, πρέπει να σέβομαι απόλυτα ακόμα και το ένα ευρώ. Προσέχω πάρα πολύ αυτά τα πράγματα, όλα δημοσιεύονται στη διαύγεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, πιστεύω, πρέπει να λειτουργεί το κράτος, και μ’ αυτόν τον τρόπο πρέπει να δίνουμε εμείς παράδειγμα. Σεβόμενοι τους θεσμούς και τους νόμους του κράτους, που σ’ εμάς που έχουμε δουλέψει χρόνια στο ιδιωτικό θέατρο μπορεί να μας φαίνονται δύσκαμπτοι, όμως έτσι δίνουμε το παράδειγμα για να μπορέσει να προχωρήσει καλύτερα η χώρα.

Ποιος στηρίζει τον προϋπολογισμό του Δημοτικού Θεάτρου; Μόνο ο Δήμος Πειραιά ή και το υπουργείο Πολιτισμού;
Αυτή τη στιγμή κατάφερα να υπάρξει μια τριμερής τετραετής προγραμματική σύμβαση ανάμεσα στον Δήμο Πειραιά, στην Περιφέρεια και στο υπουργείο Πολιτισμού. Δεν υπήρχε πριν, πριν το είχε μόνο ο Δήμος επάνω του. Και το Δημοτικό λειτούργησε κατ’ αρχάς με κάποια χρήματα που είχε δώσει ο τότε πρωθυπουργός, ο Αντώνης Σαμαράς. Όταν πήγα εγώ, ο Δήμος είχε την αποκλειστική ευθύνη. Κατ’ αρχήν το υπουργείο Πολιτισμού έχει μπει με μηδενική οικονομική στήριξη, είναι τύποις μέσα, αλλά για μένα είναι πολύ ουσιαστικό γιατί δίνει τον δημόσιο χαρακτήρα και την αιγίδα του. Είμαι σε συζητήσεις με τη Λυδία Κονιόρδου, που καταλαβαίνει πόσο σοβαρό είναι και το θέμα και το θέατρο, και ελπίζω όταν αλλάξουν οι προϋποθέσεις να μπορέσει το υπουργείο να μετάσχει και οικονομικά.

Οι κάτοικοι του Πειραιά έχουν αγκαλιάσει τις παραστάσεις, που δεν ήταν εύκολες. Αυτό ήταν και το στοίχημα. Αλλά πιέσεις για το ρεπερτόριο δεν έχω δεχτεί και αυτό το θεωρώ πολύ σοβαρό δείγμα υγείας

Δέχεστε πιέσεις για περισσότερες εμπορικές επιλογές;
Οι κάτοικοι του Πειραιά έχουν αγκαλιάσει τις παραστάσεις, που δεν ήταν εύκολες. Αυτό ήταν και το στοίχημα, δεν θα μπορούσε να είναι ξεκομμένο ένα θέατρο. Και μάλιστα σε δύσκολες παραστάσεις, με στίγμα και άποψη. Αλλά πιέσεις στο ρεπερτόριο δεν έχω δεχτεί και αυτό το θεωρώ πολύ σοβαρό δείγμα υγείας. Αφήνει χώρο και περιθώριο ώστε να μπορέσει ο συνεργάτης του να συνεχίσει τη δουλειά. Αλλά πάμε πολύ καλά, δόξα τω Θεώ, σε όλα τα επίπεδα. Αλλά και καλά να μην πηγαίναμε, το ίδιο θα έκανε ο δήμαρχος. Το Δ.Θ.Π. έχει το υγιέστερο κλάσμα εσόδων-εξόδων. Το 30% του προϋπολογισμού του προέρχεται από τα έσοδά του. Αυτό είναι πολύ υψηλό για δημόσιο οργανισμό.

Πόσοι εργαζόμενοι απαχολούνται στο ΔΘΠ;
Ο Οργανισμός απασχολεί, με προσωπικές συμβάσεις, περίπου 20 άτομα. Είμαστε λίγοι αλλά αποφασισμένοι. Και θέλω να τονίσω πως αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους που έχω δίπλα μου, γιατί όλοι μαζί ενστερνιζόμαστε το ίδιο όραμα: να προχωρήσει αυτός ο χώρος μπροστά. Δουλεύουν πολύ, δουλεύουν σκληρά, δουλεύουν αποφασισμένα και συντονισμένα σε πολύ δύσκολες συνθήκες μιας χώρας που δυσκολεύεται πολύ, για να το πούμε κομψά. Είμαστε μια ομάδα. Έχουμε ένα θέατρο 120 ετών, ένα θέατρο-μουσείο, που κόστισε 40 εκατομμύρια στην Ε.Ε. και υπήρξε ένα κλιμάκιο από τις Βρυξέλλες που ήρθαν για να δουν αυτό το κόσμημα. Και να δουν πώς αντανακλά αυτό στη λειτουργία του οργανισμού.

Το θέατρο είναι πολύχρωμο. Γιατί όλοι πρέπει να βρουν στέγη, όχι μόνο οι φίλοι μου. Πρέπει να υπάρχει διάχυση στις γενιές των ανθρώπων, σε όλες τις ηλικίες

Πώς πρέπει να λειτουργεί ένας Δημόσιος Οργανισμός;
Κάθε ευρώ, που δίνεται σ’ έναν δημόσιο οργανισμό, και πρέπει να επιστρέφεται σε όλον τον κόσμο. Γιατί το θέατρο είναι πολύχρωμο. Γιατί όλοι πρέπει να βρουν στέγη, όχι μόνο οι φίλοι μου. Πρέπει να υπάρχει διάχυση στις γενιές των ανθρώπων, σε όλες τις ηλικίες, και μέσα από αυτό το φάσμα, ακόμα και όταν υπάρχουν λάθη να μπορείς να τα διορθώνεις. Ενας βασικός άξονας της λογικής μου ήταν ότι έχουμε έναν οργανισμό, όχι ένα θέατρο. Και αυτός ο οργανισμός πρέπει να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης. Προς το λιμάνι, προς όλο τον Πειραιά και τα τοπόσημα του Πειραιά -Αρχαιολογικό Μουσείο, Ναυτικό Μουσείο, Πινακοθήκη Πειραιά, σχολεία του Πειραιά, σε κοινωνικά αποκλεισμένους-, άρα πρέπει να δημιουργήσει ένα δίκτυο προσέγγισης προς όλους. Δεν περίμενα να έρθει ο κόσμος μόνος του να δει παράσταση. Μας στήριξαν σ’ αυτά τα εγχειρήματα το Ίδρυμα Λάτση, το Ίδρυμα Νιάρχος, το πρόγραμμα Import που ακουμπάει τη νεανική δημιουργία, για τρίτη χρονιά φέτος. Και στο πλαίσιο του προγράμματος θέλουμε να δώσουμε στους νέους ένα βήμα έκφρασης. Το πρόγραμμα «Πάμε Δημοτικό – Πάμε Πειραιά» με το οποίο ανοιγόμαστε στις δομές του Πειραιά. Το πρόγραμμα που κάνουμε με το Φεστιβάλ Αθηνών, που αμέσως το ενστερνίστηκε το Φεστιβάλ.

Ετοιμάζουμε το πρόγραμμα «Γεφυρώνοντας τις διαφορετικότητες» που ανοίγεται σ’ όλη την πόλη του Πειραιά μ’ ένα τεράστιο πάρτι 

Ήταν δική σας πρόταση;
Ναι δική μας πρόταση, που αποδέχτηκε αμέσως ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος και έχουμε αναλάβει και το οικονομικό κομμάτι, που στοιχίζει μόνο 60 χιλιάδες ευρώ. Γιατί τόσα είχα. Του εξήγησα ότι ετοιμάζω το πρόγραμμα «Γεφυρώνοντας τις διαφορετικότητες». Ένα πρόγραμμα που ανοίγεται σ’ όλη την πόλη του Πειραιά μ’ ένα τεράστιο πάρτι που έχει μέσα ταβέρνες, χώρους αναψυχής, τη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη στο Πέραμα, από τα Βοτσαλάκια… Δημιουργήθηκε ένα τεράστιο maping του Πειραιά, που καλεί τους πολίτες να ενεργοποιηθούν και να μετέχουν.

Ήταν, ας πούμε αυτό, πριν ενταχθεί στο Φεστιβάλ, το καλοκαιρινό σας πρόγραμμα; Αντί να κάνετε δύο παραστάσεις σκεφτήκατε αυτό;
Ναι ακριβώς. Δεν με ενδιέφερε να κάνω δύο παραστάσεις. Με ενδιέφερε να κάνω ένα σύνολο δράσεων που θα παρεμβαίνουν, που το θεωρώ εξόχως πολιτική πράξη, σε όλο το χώρο του Πειραιά, αγκαλιάζοντας τις δύσκολες περιοχές του Πειραιά, με πρωτότυπο και κυρίως κοινωνικό πρόσημο. Ποιο; Αυτό που λέει ο τίτλος «Γεφυρώνοντας τις διαφορετικότητες». Που εντοπίζονται σε πέντε σύνορα, το ταξικό, το θρησκευτικό, το σεξουαλικό, στη διαχείριση της πόλης και στο μεταναστευτικό. Σ’ αυτά τα πέντε σύνορα αυτή τη στιγμή οι άνθρωποι δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν, να προσπαθήσω να δημιουργήσω συνθέσεις που να μπορούν να έρθουν κοντά οι διαφορετικές απόψεις. Είναι ένα στοίχημα, και θέλω να προσπαθήσω να το επαναλάβω. Γιατί μία χώρα όπως είναι η Ελλάδα, τη συγκεκριμένη στιγμή, αυτό που περισσότερο έχει ανάγκη, είναι να σηκώσει το κεφάλι της έξω από το βαρέλι, όπως θα κάναμε στον Μπέκετ, και να δει πέρα προς το μέλλον. Και να για δει προς το μέλλον πρέπει να σταματήσει ο άκριτος βανδαλισμός του απέναντι, του διαφορετικού. Υπάρχει ένας άκριτος βανδαλισμός, δεν υπάρχει ισορροπία που να μπορείς να συνθέσεις. Νομίζω ότι είναι κάτι στο οποίο θα επανέρχομαι συχνά, γιατί ο τρόπος με τον οποίο λειτούργησα στο “Σημείο” 35 χρόνια, έχοντας σαν στόχο ένα ρεπερτόριο που να αφορά, να είναι παρεμβατικό, να έχει σαφή και παρεμβατική άποψη, να μην αλληθωρίζει προς την ευκολία και το εμπορικό, χωρίς να το υποτιμώ. Με βάση αυτό το σκεπτικό πορεύομαι και στο Δημοτικό του Πειραιά.

Κατάγεστε από τον Πειραιά;
Ναι, φυσικά. Στα 18 μου έφυγα από τον Πειραιά, όταν πήγα για σπουδές στη Θεσσαλονίκη. Είμαι από την Παλιά Κοκκινιά, από μια εργατική περιοχή. Μάλιστα το σχολείο μου είναι πίσω από το Δημοτικό, η Ιωνίδειος, κι έτσι με πολύ μεγάλη συγκίνηση επέστρεψα στην πόλη που μεγάλωσα και έχω φίλους ακόμα, είναι το πατρικό μου….

Ένα θέατρο σαν το Δημοτικό, πρέπει να έχει υπερτοπικό χαρακτήρα, αλλά δεν μπορεί να είναι μετέωρο. Πρέπει να πατάει μέσα στην πόλη. Να αισθάνεται ο άνθρωπος που μένει εκεί ότι τον αφορά, σε όλα τα επίπεδα.

Υπάρχει το πατρικό σας;
Ναι, υπάρχει. Το έχω νοικιάσει τώρα, γιατί έχει φύγει από τη ζωή ο πατέρας μου και η μητέρα μου δεν μπορούσε να μένει μόνη της εκεί. Υπάρχουν εκεί παιδιά που έπαιζα μπάλα, έχω την εκκλησία που πήγαινα όταν ήμουνα μικρός και που το καμπαναριό της το έφτιαξε, όπως έμαθα μετά, ο ίδιος αρχιτέκτονας που έφτιαξε το Δημοτικό Θέατρο, ο Λαζαρίμος. Μιλάμε για καταπληκτικό αρχιτέκτονα που έχει κάνει πολλά και σπουδαία πράγματα. Υπήρχε λοιπόν μια μεγάλη αγάπη για τον Πειραιά, και μια μεγάλη ευθύνη για τους φίλους μου, για τους ανθρώπους της πόλης, ξέρω πολύ καλά τα προβλήματα του Πειραιά και ήθελα όλον αυτόν τον κόσμο να τον αφορά ό,τι γίνεται στο Δημοτικό. Δεν έχει σημασία αν θα έρθει στο θέατρο. Γιατί ένας οργανισμός λειτουργεί σαν κύμα, και αφήνει τον αέρα και την αύρα του. Θεωρώ ότι ένα θέατρο σαν το Δημοτικό, πρέπει ναι μεν να έχει υπερτοπικό χαρακτήρα, αλλά δεν μπορεί να είναι μετέωρο. Πρέπει να πατάει μέσα στην πόλη. Να αισθάνεται ο άνθρωπος που μένει εκεί ότι τον αφορά, σε όλα τα επίπεδα.

Και κάπου εκεί ο Νίκος Διαμαντής μας αποκαλύπτει ότι στις αρχές Ιουλίου, σε ημερομηνία που αναζητείται, θα εγκαινιαστεί το Αρχαίο Θέατρο της Ζέας, σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά. Θα έχουμε τη μουσική του Δημ. Μητρόπουλου, από την «Ηλέκτρα» του Ροντήρη, θα έχουμε τη μουσική από τις γυναικείες φωνές του Δραγατάκη και θα έχουμε από την “Ορέστεια” του Ξενάκη, την “Κασσάνδρα”. Δεν θα εντάσσεται στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών αυτό, θα είναι μια ξεχωριστή εκδήλωση. Το ξεχωριστό που θα γίνει εκείνη τη βραδιά, εκτός από τις αναγνώσεις χαρακτηριστικών μεταφράσεων από την ιστορία του ελληνικού λόγου στην τραγωδία, θα έχει και τον τρόπο που ένα σχολείο του Πειραιά χρησιμοποίησε και ανέδειξε το αρχαίο θέατρο και τις αναλογίες του μέσα από τη Γεωμετρία. Υπάρχει ένα τρίπτυχο πραγμάτων που θα παρουσιαστούν εκείνη τη βραδιά, που θέλει να δείξει πώς το αρχαίο ήταν και είναι μέρος της ζωής μας. Επειδή έχω σπουδάσει και Φυσική, μου αρέσουν τέτοιες συνέργειες.

Έχει ιδέες, έχει προτάσεις, έχει κέφι, έχει αστείρευτη επιμονή ο Νίκος Διαμαντής, έχει το βλέμμα του στραμμένο στην ανάπτυξη, αλλά και στη συνομιλία με τις δομές και τα ενδιαφέροντα των κατοίκων της πόλης του Πειραιά. Και έχει καταφέρει, είναι αλήθεια, να κάνει το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, προορισμό, αφού συμβαίνουν εκεί πολλά και διάφορα που δεν απευθύνονται μόνο στους κατοίκους της περιοχής, αλλά είναι προτάσεις.