Θεατής: Λεντς σε σκηνοθεσία Χάρη Φραγκούλη στο Bios

Εντυπώσεις από την παράσταση «Λεντς» του Γκέοργκ Μπύχνερ που παρουσιάζεται στο Bios, σε σκηνοθεσία Χάρη Φραγκούλη.

05.05.2017

Το έργο

Η συγκινητική ιστορία του Γιάκομπ Λεντς είναι η διήγηση ενός παραστρατήματος, η απώλεια της λογικής και η αυτοπαράδοση στη σχιζοφρένεια. Ο Μπύχνερ, σε ένα βιογραφικού τύπου κείμενο (1835), στο μόνο του πεζογράφημα, το “Λεντς”, -ο τίτλος δόθηκε από τους μεταγενέστερους εκδότες καθότι ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει στο σύνολό του και να το ονομάσει- καταγράφει τα στιγμιότυπα της ζωής του Γιάκομπ Λεντς, ενός από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς του 18ου αιώνα, εκπρόσωπο του πρώιμου ρομαντισμού που αντιτάχθηκε στον ιδεαλισμό, το κυρίαρχο ρεύμα της εποχής που πρέσβευε την εξιδανίκευση στην τέχνη και την ήθελε απαλλαγμένη από τη φυσικότητα των αντικειμένων της.

Για τον λόγο αυτό ο Λεντς απομονώθηκε από τον λογοτεχνικό περίγυρο, ενώ η συγγραφική του αξία αναγνωρίστηκε καθυστερημένα. Κύρια πηγή του Μπύχνερ αποτέλεσε το ημερολόγιο του πάστορα Όμπερλιν, που περιμάζεψε τον Λέντς όταν η κατάσταση του άρχισε να χειροτερεύει. Αργότερα, μετά από μια πρόσκαιρη, ωστόσο φαινομενική, βελτίωση θα συναντήσουμε τον Λεντς στη Ρωσία, που μοιάζει αρχικά ως γη της Επαγγελίας καθότι συμβολίζει την αρχή μιας νέας ζωής, στην κατάληξη όμως θα αποδειχθεί φρούδα αφού εκεί θα τον βρει ο μοναχικός και εξαθλιωμένος θάνατος.

Στην περίπτωση του Μπύχνερ έχουμε να κάνουμε με ένα δύσκολο στη σύλληψη αλλά κυρίως στη συγκρότηση των νοημάτων δημιούργημα, στο οποίο ο Μίλερ απέδωσε τον χαρακτηρισμό του πρώτου κειμένου πρόζας του 21ου αιώνα, ενώ άλλοι μετέπειτα κριτικοί το χαρακτήρισαν ως αριστούργημα της γερμανικής λογοτεχνίας, εφάμιλλο με τον Φάουστ του Γκαίτε. Για τα δεδομένα του τότε αλλά και του τώρα καταγράφονται και αναλύονται με διάθεση πρωτοπόρα και τρόπο αξιοθαύμαστο τα δαιμόνια που ταλανίζουν το σώμα και την ψυχή ενός παρανοϊκού ήρωα, η εξέλιξη της τρέλας, όπως ολοζώντανη και αληθοφανής αναδύεται από τις σελίδες.

Εκεί εντοπίζει κανείς την γενεσιουργό και κύρια αιτία για τη δύνη αυτή, τις κοινωνικές σχέσεις δηλαδή, τις αμφιταλαντεύσεις της παράνοιας με τη λογική, τις λεκτικές και νοηματικές εξάρσεις που φτάνουν στην ακρότητα, τους αυτοτραυματισμούς ως τιμωρία και λύτρωση μαζί, τη στιγμιαία ελπίδα σωτηρίας, την αυτογνωσία που οδηγεί στη μοναξιά και εν τέλει στην (αυτό)απόρριψη. Διακρίνουμε πινελιές ταύτισης των δύο αντρών, συγγραφέα και λογοτεχνικού του -εν προκειμένω και πραγματικού- ήρωα καθότι ο Μπύχνερ μέσα από τις γραμμές του για τον δεύτερο φαίνεται να καταθέτει και κομμάτια της δικής του ψυχής, η δική του αντιθετική προσέγγιση στα λογοτεχνικά δρώμενα της εποχής, ο δικός του παραμερισμός από το περιβάλλον, το μαύρισμα της δικής του ψυχής και η απογοήτευση, είναι στοιχεία κοινά με τον παράδοξα αληθινό ήρωα του.

_{Χάρης Φραγκούλης, ηθοποιός – σκηνοθέτης}

Η Παράσταση

Ως εγχείρημα ήταν άκρως ριψοκίνδυνο αν αναλογιστεί κανείς και το νεαρό της ηλικίας των συντελεστών, της ομάδας Kursk, που με τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Χάρη Φραγκούλη έδωσε πνοή σε αυτό το ψυχογράφημα. Το σκηνικό πλήρως απογυμνωμένο, μόνο οι παρουσίες των ηθοποιών. Υπερβολική εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση ίσως, στις ερμηνείες μπορεί να αναλογιστεί κανείς εκ πρώτης και σύντομα θα καταλήξει ότι αυτή η ιδέα ήταν όχι μόνο μια κάποια λύση στα δύσκολα, αλλά η πλέον κατάλληλη. Αν και η έναρξη μοιάζει λίγο τετριμμένη καθώς ακολουθεί το πρότυπο της πολυφορεμένης ομαδικής αφήγησης, γοργά έρχεται η διαφοροποίηση, οι χαρακτήρες αρχίζουν να ξεπροβάλλουν, οι ερμηνείες να αφήνουν ξεκάθαρο -κάποιες και ανεξίτηλο- το στίγμα τους. Οι δυνατές στιγμές πολλές, στην τριπλή αυτή οπτική του Λεντς όπως ερμηνεύεται έντιμα και με ρεαλισμό, χωρίς υπερβολές ή επιτήδευση από τους Αντρέα Κοντόπουλο, Γιάννη Παπαδόπουλο και Μιχάλη Τιτόπουλο, εστιάζοντας έκαστος σε μια του πτυχή.

Αναφέρουμε ενδεικτικά τη σταδιακή πορεία στην παράνοια όπως αληθώς ξεπρόβαλε από τον Μ. Τιτόπουλο, τον μονόλογο- μανιφέστο κατά του ιδεαλισμού που με σφρίγος απέδωσε ο Α. Κοντόπουλος, το χάσιμο κάθε ελέγχου, την πλήρη υποταγή στην τρέλα, όπως αποδόθηκε με το συνταρακτικό ξέσπασμα –ερμηνευτικό ρεσιτάλ από τον Γιάννη Παπαδόπουλο, στις στιγμές που η κρίση περνά από το μυαλό στο σώμα και αυτό ενεργεί απροσδιόριστα. Πέφτει, σηκώνεται, ουρλιάζει, κλαίει, παλεύει με ανύπαρκτους εχθρούς, τρώει τα πλήκτρα του πιάνου, απογυμνωμένος από ρούχα και αισθήσεις όχι όμως και από συναισθήματα τείνει στο τέλος το χέρι του στο κοινό επιζητώντας την επαφή. Είναι ο Λέντς, ο Μπύχνερ, είναι και οι δυο μαζί, ίσως κάποιος πιο σύγχρονος, λίγη σημασία έχει πια η αναρώτηση. Φρίκη, τρόμος και υπόκλιση θαυμασμού για το αριστοτεχνικό πορτρέτο ενός σχιζοφρενή. Πρωτότυπη πινελιά η Ηρώ Μπέζου που κινείται ανάμεσα στους θεατές, τους τραγουδάει, τους αγκαλιάζει, θέλοντας να τους κάνει συμμέτοχους στην παράσταση, να τους απαλύνει συγχρόνως από τη σκληράδα του κειμένου, χωρίς ωστόσο να ξεστρατίζει από αυτό. Ικανοποιητική και η έτερη της παρέας Σοφία Κόκκαλη που καταπιάνεται με τον ευαίσθητο πάστορα Όμπερλιν.

Το Σύνολο

Η παράσταση είναι ξεκάθαρα άρτιο αποτέλεσμα εντατικής και συνολικής δουλειάς. Τον κύριο λόγο έχουν οι ερμηνείες -αποδεικνύεται και από το δέσιμο μεταξύ τους- που καταφέρνουν ατόφιες, με ειλικρίνεια και αμεσότητα να κρατήσουν το ενδιαφέρον ακόμα και όταν το εκ φύσεως δύσκολο κείμενο μπερδεύεται, κουράζει και ίσως σε στιγμές στην πορεία της παρακολούθησης του χάνεται. Πυκνό στα νοήματά του, ταξίδι στα άδυτα της ψυχής, αληθοφανής περιγραφή της σχιζοφρένειας, είναι ένα κείμενο με ιδιαίτερα σκληρό περιεχόμενο, ασυνήθιστο και ασύμβατο θεατρικά, που κατάφερε όμως να μετατραπεί σε πετυχημένο σύνθετο πείραμα από μια έντιμη ομάδα που βούτηξε σε βαθιά νερά.