Editors

Μουσείο Νίκου Μπελογιάννη: Οι ήρωες είναι ο τόπος τους

Μια επίσκεψη στο πολυδιαφημισμένο «Μουσείο Νίκου Μπελογιάννη» στην Αμαλιάδα έγινε η αφορμή για να αναρωτηθούμε: πως νιώθουν οι επαρχιακές πόλεις όταν μένουν μόνες με τα νεοαποκτηθέντα μουσεία τους;

17.05.2017

Η ιστορία πίσω απ’ το μουσείο

«Την πρώτη φορά που συνάντησα από κοντά τον Νίκο Μπελογιάννη μου είπε: ‘Που θες να σταθούμε για την φωτογραφία;’» αφηγείται ο δήμαρχος της Αμαλιάδας Χρήστος Χριστοδουλόπουλος και συνεχίζει: «Τόσο είχε αγανακτήσει ο γιος του να φωτογραφίζεται με αφορμή την ανακοίνωση ενός μουσείου που όλο ετοιμαζόταν αλλά ποτέ δεν υλοποιούνταν. Στο τέλος μου είπε: ‘Ή θα το τελειώσεις ή θα πάρω το κτίριο πίσω’. Εγώ όμως την απόφασή μου την είχα ήδη πάρει πριν εκλεγώ.»

Ο δήμαρχος εξηγεί πως το διατηρητέο κτίριο όπου γεννήθηκε ο Ν. Μ είχε παραχωρηθεί από τον γιό του και την Έλλη Παππά στον δήμο ήδη από το 1995. Μέχρι το 2004 είχε τελειώσει κι η ανακαίνισή του- με κρατικούς πόρους που ενέκρινε το ΥΠΕΧΩΔΕ. «Έκτοτε όλο ακούγαμε από τον προηγούμενο επί πολλά χρόνια δήμαρχο, Γιάννη Λυμπέρη, ότι ‘ θα κάνουμε τα εγκαίνια’ αλλά το έργο δεν προχωρούσε. Δεν ήταν προτεραιότητα φαίνεται. Όταν εκλέχθηκα το 2015 ξεκίνησα τις ενέργειες για την δημιουργία του. Αρχικά απευθύνθηκα στον Ηλία Νικολακόπουλο για την ιστορική μελέτη της μόνιμης έκθεσης και στη συνέχεια στην Βουλή- ένας θεσμικός φορέας ήταν απαραίτητος αυτή την εποχή για την βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Το μουσείο δημιουργήθηκε τόσο οικονομικά όσο και στον σχεδιασμό – επιμέλεια της έκθεσης με δαπάνες της Βουλής. Είχαμε συμφωνήσει ότι μέχρι τις 30/3 ημερομηνία εκτέλεσης του Μπελογιάννη το μουσείο θα είναι έτοιμο.» Τελικά ήταν έτοιμο τρεις ημέρες νωρίτερα και τα εγκαίνια όπου παρέστη ο ίδιος ο πρωθυπουργός ήταν μια αξιομνημόνευτη εμπειρία για την πόλη- απ’ όλες τις απόψεις.

_{Νίκος Μπελογιάννης}

Ο τόπος

Αμαλιάδα: 290 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα που μέχρι το περασμένο Πάσχα έτρεμες να διασχίσεις μέσω της Εθνικής Οδού Κορίνθου-Πατρών αφού κάθε 3 χλμ σε περίμενε και μια πινακίδα με την κυνική αλλά 100% βάσιμη προειδοποίηση: «Προσοχή! Στα επόμενα 5 χιλιόμετρα συμβαίνουν θανατηφόρα ατυχήματα». Τώρα που η Ολυμπία Οδός ολοκληρώθηκε και στα εγκαίνια παρέστη μετά βαΐων και κλάδων και πάλι ο πρωθυπουργός οι κάτοικοι αισθάνονται ότι μετά από πάρα πολλά χρόνια γίνονται αποδέκτες δύο πια καλών γεγονότων για τον τόπο τους. Γνήσια επαρχία. Αλλά όχι Dogville. Οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν είναι σίγουροι που βρίσκεται. Όπως λέει κι η υπεύθυνη του μουσείου Φανή Μαρτζακλή: «Οι πιο πολλοί μας βάζουν στο τσουβάλι με τους… Κατωαυλακιώτες».

Εντάξει, όχι όμορφη πόλη από άποψη γραφικότητας αλλά με νεόδμητες κατοικίες που διαθέτουν κήπους κι αυλές (αναστυλώθηκαν ή δημιουργήθηκαν εκ νέου μετά τους σεισμούς του Βαρθολομιού το 1988 και του Πύργου το 1933), με τον κινηματογράφό της, με πρόσφατα αναβαθμισμένη, μεγάλη κεντρική πλατεία και με πολλά αξιοθέατα να την περικυκλώνουν- από την Αρχαία Ολυμπία και το Κάστρο της Κυλλήνης μέχρι το δάσος της Φολόης και το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα. Το καμάρι του τόπου είναι μια από τις σταρ παραλίες της Πελοποννήσου- η Κουρούτα, μια ατελείωτη πλαζ σε στυλ Λος Άντζελες όπως όλες οι παραλίες εδώ στην Ηλεία. Απέναντι η Ζάκυνθος.

Ο επισκέπτης συναντά το μουσείο

Είσοδος εκεί όπου κάποτε στεγαζόταν το ξενοδοχείο «Τα Ολύμπια» (το δημιούργησε ο πατέρας του Νίκου Μπελογιάννη) και που εσύ γνωρίζεις (σε ένα μέρος του ισογείου) ως την «Κάβα Κινινή» με το βίνταζ στυλ. Κτίριο που με την αρχοντιά του αλλά και την κεντρική τοποθεσία του δημιουργούσε ανέκαθεν την πιο ισχυρή εικόνα της μικρής πόλης. Ανεβαίνεις από την ξύλινη σκάλα στον πρώτο όροφο. Βλέπεις ότι οι φορείς, τα Ιδρύματα κι οι ιδιώτες που συνεισέφεραν με εκθέματα μετά από τη συνεχή παρακίνηση του Νίκου Μπελογιάννη είναι αρκετοί. Ενδεικτικά: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ Αρχείο Έλλης Παππά, Αρχείο Κ.Κ.Ε, Πανεπιστήμιο Αθηνών- Ιστορικό Αρχείο, Οπτικοακουστικό Αρχείο ΕΡΤ κι άλλοι πολλοί.

Το ταξίδι αρχίζει με οδηγό τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες από την παιδική ηλικία του Ν.Μ- στη θάλασσα, στην πόλη αλλά και με τους συμμαθητές και τον Ανδρέα Παπαθεοδώρου φιλόλογο- πνευματικό του πατέρα όσον αφορά το κομμάτι της αριστερής ιδεολογίας. Εικόνες και γραπτά που δείχνουν την ενασχόλησή του με το σταφιδικό ζήτημα στην Ηλεία. Κι ύστερα η κλιμάκωση. Ένα απόρρητο έγγραφο της 6ης Απριλίου 1938 από το Αρχείο της Ασφάλειας με λεπτομερή περιγραφή των φυσικών του χαρακτηριστικών. Άλλο, με την οριστική διαγραφή του από τη Νομική Σχολή Αθηνών λόγω της δράσης του. Την μεγαλύτερη συγκινησιακή φόρτιση κρύβουν τα αντικείμενα που άγγιξε. Οι ξύλινες καρέκλες από το πατρικό, ένα μικρό γραφείο, το ρολόι της πρώτης του συζύγου, το σεντόνι κι η κουβέρτα στο κρεβάτι της φυλακής. Το Πάσχα που επισκέπτομαι το μουσείο η ροή των επισκεπτών είναι (αναμενόμενα) μεγάλη.

_{Το όπλο του Μπελογιάννη παρέμεινε στην προθήκη μόνο για λίγη ώρα}

«Υπήρχε κόσμος από την Αθήνα που ήρθε και συνεχίζεται να έρχεται μόνο για αυτό» λέει η Φανή Μαρτζακλή και συνεχίζει: «αριστεροί άνθρωποι από όλη την Ελλάδα που το περίμεναν καιρό. Οι νεότεροι που δεν είναι από τον τόπο μας έρχονται με ισχυρό το κριτήριο της ιδεολογίας. Στις μεγαλύτερες γενιές βλέπεις έντονη την περιέργεια για την Ιστορία και τη συγκίνηση. Ειδικά οι μεγαλύτεροι ντόπιοι συχνά δεν μπορούν να σταματήσουν να κλαίνε. Μας αφηγούνται τις δικές τους ιστορίες. Αν είχαν συναντήσει τον N.M ή αν τον ήξερε καλά κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Έρχονται τα παιδιά αυτών που ήταν στενοί του φίλοι…»

Το μόνο έκθεμα που σε ξενίζει στο Μουσείο είναι η φωτογραφία του όπλου του Νίκου Μπελογιάννη. Αντί για το ίδιο το όπλο του

Το μόνο έκθεμα που σε ξενίζει είναι η φωτογραφία του όπλου του. Αντί για το ίδιο το όπλο του. Το έφερε ο γραμματέας του Κ.Κ.Ε Δημήτρης Κουτσούμπας στα εγκαίνια (ανήκει στη συλλογή του κόμματος) αφού πρώτα φρόντισε να διαφημίσει το γεγονός πριν την εκδήλωση για να δυναμιτίσει την ίδια ημέρα την ατμόσφαιρα με την κίνησή του να το πάρει πίσω μετά από λίγη ώρα. Η υπεύθυνη του μουσείου κι άλλοι ντόπιοι εκφράζουν έντονα τη δυσαρέσκειά τους. Περιγράφουν πως ένας άνθρωπος από την φρουρά του Δ. Κουτσούμπα άνοιξε το τζάμι της προθήκης και πήρε το όπλο δίπλα από τα έκπληκτα μάτια των επισκεπτών κι ενώ τα εγκαίνια ήταν ακόμα σε εξέλιξη. «Είχα ακούσει κι εγώ από τις διαδόσεις ότι θα το αφήσει να εκτεθεί για δύο μήνες» προσθέτει ο δήμαρχος. «Αφού τελικά το πήρε αυθημερόν δεν έπρεπε να το φέρει καθόλου. Τώρα τι να τις κάνουμε τις φωτογραφίες και την θήκη; Δεν προσφέρουν τίποτα.»

Ο πρωθυπουργός στα εγκαίνια του μουσείου

Οι ήρωες είναι ο τόπος τους

«Είμαστε ένας μικρός τόπος όπου δεν συμβαίνουν πολλά. Το μουσείο έχει προκαλέσει αύξηση της προβολής και της κίνησης της πόλης κι οι ντόπιοι είναι χαρούμενοι με αυτό. Δεν θυμόμασταν καν πόσα χρόνια είχε να επισκεφτεί πρωθυπουργός τον τόπο» εξηγεί η υπεύθυνη του μουσείου. «Ένα χρόνο πριν, με αφορμή την ημερομηνία εκτέλεσης του Μπελογιάννη το Κ.Κ.Ε είχε διοργανώσει μια εκδήλωση στο εργατικό κέντρο της πόλης κι είχε ήδη φανεί ότι ο κόσμος ήθελε να αναβιώσει η ιστορία του τόπου μας» προσθέτει ο δήμαρχος. «Κι όταν πια άνοιξε όλοι οι κάτοικοι ανεξαρτήτως πολιτικών αποχρώσεων ήταν ευχαριστημένοι. Γιατί για εμάς αυτό το μουσείο δεν μιλάει για κόμματα αλλά για το παιδί της Αμαλιάδας, τον άνθρωπο της Ηλείας.»

Αναπόφευκτα σκέφτεσαι την αγάπη του Ν.Μ για την πατρίδα και την φράση του -εμφανή στο φυλλάδιο της μόνιμης έκθεσης-: «Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας». Ο δήμαρχος εξηγεί πως ο χαρακτήρας που θέλει να έχει η μόνιμη έκθεση (όπως ονομάζεται προς το παρόν) είναι αυτή ενός μουσείου Εθνικής Αντίστασης. Τον προσεχή Οκτώβριο θα εγκαινιαστεί σε μέρος του ισογείου κι ένα νέο κομμάτι της έκθεσης: «Εκεί θα προβάλουμε οπτικοακουστικό υλικό έτσι ώστε να είναι προσιτή η έκθεση και στο νεότερο κοινό. Σκεφτόμαστε ακόμα να δημιουργήσουμε ένα art shop για να υποστηρίξουμε οικονομικά το μουσείο. Η βιωσιμότητα είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που είχα θέσει εξ’ αρχής στις συσκέψεις με την ομάδα της Βουλής. Eξετάζουμε την πιθανότητα το μουσείο να γίνει ‘Ίδρυμα Μη Κερδοσκοπικού Χαρακτήρα’ για να έχουμε την δυνατότητα της ευελιξίας στη χρηματοδότηση- να μπορούμε για παράδειγμα να πουλάμε βιβλία που σχετίζονται με τον Μπελογιάννη και την ιστορία της εποχής του ή να μπορούμε να ζητάμε χορηγίες. Σκεφτείτε ότι σε τέτοιες εποχές που το προσωπικό στους Δήμους έχει μειωθεί κατά 40% πληρώνουμε δημοτικούς υπαλλήλους για να εργάζονται στο μουσείο.» Άλλωστε, απ’ ότι μου εξηγεί η Φανή Μαρτζακλή η συνεχής κρατική χρηματοδότηση για τα μουσεία της περιφέρειας είναι μια αδύνατη σχεδόν σήμερα επιλογή.

Αποχαιρετισμός

Ποιες εικόνες πήρα εγώ- την φέτα της θέας στις κεντρικές αρτηρίες της πόλης από το στενό παράθυρο, τα ρούχα της φυλακής που φορούσε λίγο πριν το τέλος, το σακάκι του με το οποίο οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα και φυσικά το ποίημα που έγραψε στην Έλλη Παππά χρησιμοποιώντας καμένα σπίρτα μέσα στο τελευταίο του κελί. Σε αυτή την περίπτωση τι με συγκίνησε περισσότερο δεν ήξερα- το ίδιο το τεκμήριο; Το χαρτάκι με τον γραφικό του χαρακτήρα ή τα λόγια αυτά καθεαυτά; «Απ’ την γαζία του δρόμου μας ως τα κελιά μας ποιος ουρανός μπορεί να μην κάνει ξαστεριά ως θα αντικρίσει την αποθέωση της αγάπης μας;».