Tomorrows: Ουτοπίες του παρελθόντος, δυστοπίες του μέλλοντος
Από ποια υλικά είναι φτιαγμένο το μέλλον; Πώς το σκεφτόμαστε και πώς το σκέφτηκαν άλλοι, πριν από μας; Ακόμα, όταν μιλάμε για το μέλλον, για τι ακριβώς μιλάμε; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν τους σχεδιαστές και τους καλλιτέχνες που παίρνουν μέρος στην έκθεση Tomorrows, που διοργανώνει η Στέγη και φιλοξενείται στη Διπλάρειο Σχολή.Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου
Τα έργα των 31 καλλιτεχνών ή ομάδων καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση Tomorrows δεν μιλούν για κάποιο απροσδιόριστα μακρινό μέλλον· δεν αποτελούν δοκιμές επιστημονικής φαντασίας. Αντιθέτως, όπως τονίζει ο διευθυντής της Στέγης Χρήστος Καρράς, «αφορούν το εγγύς μέλλον και προσπαθούν να φανταστούν την εικόνα μιας μεσογειακής πόλης σε κάποιες δεκαετίες από σήμερα. Στόχος είναι να συνδέσουμε αυτά τα μέλλοντα με τη δική μας εμπειρία και να δούμε πώς οι καλλιτέχνες φαντάζονται το αύριο επηρεάζοντας τη ζωή μας σήμερα…»
Τάκης Χ. Ζενέτος, Ηλεκτρονική πολεοδομία
Αρχιτέκτονες, designers και εικαστικοί που συμμετέχουν σε αυτή τη διεθνή έκθεση καλούνται να συνομιλήσουν με το έργο και τις αντιλήψεις δύο εμβληματικών μορφών των ελληνικών (αλλά και παγκόσμιων) 60s: Τον πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη και τον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο. Μέσα από το παραδειγματικό τους έργο, το κοινό καλείται να κατανοήσει τις διαφορές ανάμεσα στις δικές τους προσδοκίες για το μέλλον και τις δικές μας σήμερα.
«Η δεκαετία του ’60 χαρακτηρίζεται από μια αισιόδοξη αντίληψη για το μέλλον, έχει τα χαρακτηριστικά της ουτοπίας», λέει η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Δάφνη Δραγώνα. «Οι καλλιτέχνες σήμερα ξεκινούν από τις αντιφάσεις του παρόντος, διαμορφώνοντας περισσότερο δυστοπικές εικόνες για το μέλλον. Οι ιστορίες για το αύριο που διαμορφώνουν είναι παράδοξες και υπερβολικές, ακριβώς γιατί υπερτονίζουν στοιχεία του παρόντος, προβάλλοντάς τα υπερβολικά στο μέλλον, προκειμένου να επιστρέψουν στο παρόν και να το κατανοήσουν».
Κωνσταντίνος Α. Δοξιάδης, Οικουμενόπολη
Η έκθεση εδράζεται σε πέντε αλληλοδιαπλεκόμενους θεματικούς άξονες, που συνδέουν μάλλον παρά καταχωρίζουν τις προτάσεις που παρουσιάζονται σε αυτήν. Έτσι, οι καλλιτέχνες προτείνουν Περιβάλλοντα μετα-φύσης (συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας στη φύση και ανάπτυξη νέων τεχνοφυσικών οικολογίων), Kελύφη και τόπους συμβίωσης (καταφύγια και κτίσματα για τον άνθρωπο, τη φύση αλλά και την πληροφορία), Δίκτυα και υποδομές (αόρατα αλλά πανταχού παρόντα), Αλγοριθμική κοινωνία και Πέρα από τον άνθρωπο (όταν οι περισσότερες αποφάσεις ενδέχεται να λαμβάνονται από αλγοριθμικά συστήματα και μηχανές).
Στον ίδιο χώρο όπου εργάστηκε ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης ως υφυπουργός Ανοικοδομήσεως αμέσως μετά την απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή (ίχνος αυτής του της παρουσίας ο επιτοίχιος χάρτης με τις καταστροφές των οικισμών της χώρας κατά την Κατοχή, που βρίσκεται στη Διπλάρειο και εντάσσεται στην έκθεση ως φόρος τιμής στον δημιουργό του), μια αίθουσα είναι αφιερωμένη στα σχέδιά του για την Οικουμενούπολη. Πρόκειται για ένα δίκτυο πόλεων που καθώς επεκτείνονται ενώνονται και καλύπτουν όλο τον πλανήτη το όχι και τόσο μακρινό για μας σήμερα 2060…
Πλάι σε αυτόν ένας άλλος ιδιοφυής οραματιστής των 60s, ο αρχιτέκτονας Τάκης Ζενέτος, που σε δημοσίευμα του 1971 χαρακτηρίζεται με την επιπλέον ιδιότητα του «μελλοντολόγου»! Εδώ εκτίθεται πλούσιο πρωτότυπο υλικό, όπως μακέτες, σχέδια, χειρόγραφα και δημοσιεύματα της εποχής, που όλα αποτυπώνουν την «αισιόδοξη και οραματική διάταση της ουτοπίας, αλλά και την πίστη στην τεχνολογία που πρόβαλλε στο μέλλον η δεκαετία του ’60», όπως τόνισε ο έτερος συνεπιμελητής, Πάνος Δραγώνας.
Στο άλλο άκρο του διαδρόμου, ένα τρίτο έργο, η New City του Liam Young, είναι μια βιντεο – εγκατάσταση που και αυτή αφορά ζητήματα κατοίκησης, διατυπώνει όμως μια περισσότερο απαισιόδοξη εικόνα για το αύριο. Στο ειδικά σχεδιασμένο για την Αθήνα τμήμα του έργου, ξεκινώντας από τη μορφή της πολυκατοικίας, σχεδιάζει μια αστική μάζα εν εξελίξει, όπου σε κάθε κάτοικο ανήκει ένας ελάχιστος χώρος κατοίκησης (ανάλογος με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα), ένα ποσοστό του όγκου του κτιρίου αλλά όχι ένας συγκεκριμένος χώρος, καθώς αυτό το ποσοστό διαρκώς μεταβάλλεται, όπως και το πάτωμα στο χώρο του κάθε ενοίκου.
Πλάι σε αυτά τα τρία έργα-κλειδιά, ο θεατής καλείται να περιπλανηθεί σε ζοφερές εικόνες περιβαλλοντικής υποβάθμισης, όπως η προβολή του βίντεο ενός σκύλου πάνω στην επιφάνεια μιας δεξαμενής με πετρέλαιο, στο Feral Remnants (Dog) του Μανώλη Δασκαλάκη, αλλά και περισσότερο αισιόδοξες ουτοπικές προτάσεις, όπως το φανταστικό δίκτυο αιγαιοπελαγίτικων νησιών της Κυριακής Γονή (The Aegean Datahaven).
