Από την πτώση στην πτήση: Γιώργος Λάππας και Αφροδίτη Λίτη στον Πόρο
Το δυνατό φως του ήλιου εισβάλλει από τις πόρτες στη μικρή αίθουσα της γκαλερί Citronne, μαζί με τη θαλασσινή αύρα που ανεβαίνει από την παραλία του Πόρου. Το λευκό των τοίχων γίνεται ακόμη πιο εκτυφλωτικό, δημιουργώντας μια έντονη αντίθεση με τις μικροσκοπικές μορφές που, παραταγμένες κατά μήκος του τοίχου, συστρέφονται, με το βλέμμα στραμμένο προς τα εσώτερα βάθη, ή αντικρίζουν μετωπικά τον θεατή, προσφέροντας στο βλέμμα του τις ανοιχτές πληγές που η ζωή χάραξε ανεξίτηλα πάνω τους.
Μορφές δημιουργημένες από τον πρόσφατα χαμένο Γιώργο Λάππα (1960-2016) συγκροτούν ένα μικρό αφιέρωμα στην πορεία του στη γλυπτική, με τίτλο Φιγούρες και Σακίδιο με αυτιά, με το οποίο εγκαινιάστηκε, στις 20 Μαΐου, η θερινή εκθεσιακή περίοδος της γκαλερί Citronne στον Πόρο. Η δεύτερη αυτή μεταθανάτια έκθεση έργων του καλλιτέχνη (είχε προηγηθεί η έκθεση Happy Birthday στο Μουσείο Μπενάκη) συνοδεύεται, όπως έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια, με μια εικαστική συνομιλία της συντρόφου της ζωής του, Αφροδίτης Λίτη, με τα εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου, τα οποία επισκέπτονται οι φιλοτεχνημένες από την ίδια Γλαύκες.
Οι Φιγούρες συγκροτούν μια συνοπτική περιδιάβαση σε πτυχές του έργου του Γιώργου Λάππα, καθώς στην έκθεση περιλαμβάνονται έργα του, γλυπτά αλλά και σπουδές με μολύβι σε χαρτί, από το 1978 μέχρι και το 2015. Η επιλογή είχε γίνει από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, που είχε παραγγείλει την χύτευση των έργων λίγο πριν τον αιφνίδιο θάνατό του.
Πίσω από τις κάποτε απόκοσμες μορφές που ισορροπούν ανάμεσα στην πτώση και την ανάληψη, με τα παράξενα ονόματα του «Ισορροπιστή», του «Σαμάνου», του «Ταχυδακτυλουργού», κρύβονται άνθρωποι που ο Γιώργος Λάππας προσέγγισε με την ευαισθησία και ενσυναίσθηση που οι σπουδές και η πρακτική του στην κλινική ψυχολογία τον έκαναν να τους αντιμετωπίσει. Μοντέλα που τα ονόματα και τις ιστορίες τους μεταπλάθει στο έργο του, κόσμοι ολόκληροι που το απείκασμά τους διασώζεται στη μνήμη…
Είναι ο αριστοκράτης αιγυπτιώτης Σόλωνας, που «ερχόταν στη Σχολή με κοστούμι και παπιγιόν», όπως θυμάται η Αφροδίτη Λίτη, «και στα διαλείμματα έκανε ηλιοθεραπεία γυμνός από τη μέση και πάνω». Είναι ο κύριος Γιώργος, «μεγαλόσωμος αλλά με φοβερή ευλυγισία, σαν χορευτής», ένας «τεράστιος όγκος που διά της κινήσεως εξαφανίζεται» για να δώσει τον Ισορροπιστή, τη μονοπόδαρη φιγούρα που εγκαταλείπει ένα μέρος του σώματος για να πετάξει στην ελευθερία. Είναι, τέλος, ο Κρις, ένας ταχυδακτυλουργός, στον μαγικό κόσμο του οποίου έμπασε τον «Γιώργη», όπως συνεχίζει να τον αποκαλεί τρυφερά, η Αφροδίτη Λίτη.
«Ο Γιώργος Λάππας έχει αφετηρία και ιδιοσυγκρασία οδοιπόρου, ταξιδευτή, περιηγητή. Η πορεία του δεν γνωρίζει όρια», συμπληρώνει η Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, η «ψυχή» της γκαλερί Citronne, στο κείμενό της στον χαρακτηριστικό κίτρινο κατάλογο που κάθε χρόνο συνοδεύει τις εκθέσεις της γκαλερί.
Διαδρομές που διαπερνούν τον χρόνο, τα πολιτισμικά και γεωγραφικά σύνορα, για να αναδείξουν το απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας, της ίδιας της ανθρώπινης κατάστασης, που φαίνεται να λυγίζει κάτω από το βάρος της ιστορίας, της φθοράς της εν χρόνω ύπαρξης, κι όμως ταυτόχρονα μέσα από τη φθορά μπορεί να ανακτά τη δύναμη για το πέταγμα στην ελευθερία…
Οι δύο μεγαλύτερες φιγούρες που στέκονται αντικριστά στη μακρόστενη αίθουσα της γκαλερί, ο «Κηπουρός στο ταβάνι» (2015) και ο «Ισορροπιστής» (2015), δημιουργούν αυτόν ακριβώς τον άξονα ανάμεσα στην πτώση και την πτήση: Μια μορφή κυρτωμένη από το βάρος της καθημερινής μηχανικής εργασίας, τόσο που κι η ίδια αρχίζει να αποκτά μηχανικά μέλη στη θέση των ανθρώπινων, και απέναντί της ο μονοπόδαρος ακροβάτης, έχοντας κάνει τη φθορά το εφαλτήριο για την ανάληψή του στην ελευθερία…
Γλαύκες στο Μουσείο
Η «πτήση» χαρακτηρίζει και το έργο με το οποίο η Αφροδίτη Λίτη συνδιαλέγεται και σχολιάζει τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πόρου. Όμως εδώ είναι το βλέμμα που πρωταγωνιστεί, το «βλέμμα νιπτήρας καθαρμού», όπως λέει η ίδια –άλλωστε αυτή ήταν και η αρχική της ιδέα για τον τίτλο της έκθεσης, στην οποία πρωταγωνιστούν τα «πουλιά της σοφίας», οι γλαύκες.
Πουλιά που το βλέμμα τους καταργεί το σκοτάδι, επιστρωμένα με πολύχρωμες ψηφίδες, σε αντίθεση με το λευκό των μουσειακών εκθεμάτων (αλλά πολύ κοντά στην αρχική όψη των αρχαιοελληνικών γλυπτών, όπως γνωρίζουμε σήμερα), «πετούν» με ανοιγμένα φτερά στον όροφο του μουσείου, λες και μπαίνουν μαζί με το φως από τα παράθυρα, για να φωτίσουν τα κτερίσματα των ταφικών συνόλων, ενώ στο ισόγειο αποκτούν μνημειακό μέγεθος, σε συντονισμό με τα κιονόκρανα πάνω στα οποία έχουν κουρνιάσει…
• Η εκθεσιακή δραστηριότητα της γκαλερί Citronne, που αυτό το καλοκαίρι, ως κεντρική θεματική, εστιάζεται στα «Όρια», θα συνεχιστεί με την έκθεση έργων του Γιάννη Αδαμάκου (15 Ιουλίου – 4 Σεπτεμβρίου) καθώς και της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη (9 Σεπτεμβρίου – 31 Οκτωβρίου).
