10 + 2 σταθμοί στην ιστορία της Volksbyhne πριν την απόβαση της στο Φεστιβάλ Αθηνών

• Το εμβληματικό κτήριο στην πλατεία Ρόζα Λούξενμπουργκ του Βερολίνου ολοκληρώθηκε το 1914 σε σχεδιασμό του αρχιτέκτονα Οσκαρ Κάουφμαν. Το σύμβολο του θεάτρου – μια ρόδα από κάρο πάνω σε ανθρώπινα πόδια – δεσπόζει στον προαύλιο χώρο του. Η χωρητικότητα της κεντρικής του σκηνής είναι 2.000 ατόμων.
• Το 1924, οπότε και ο φωτισμένος Έρβιν Πισκάτορ, ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του οργανισμού, η Volksbuhne έζησε όχι μόνο το πρώτο μεγάλο της δημιουργικό ξέσπασμα αλλά και ημέρες ριζοσπαστισμού. Ο Πισκάτορ εγκαινίασε στους κόλπους της Volksbuhne την έννοια της “ολικής τέχνης” ανεβάζοντας παραστάσεις που συνομιλούσαν με τον κινηματογράφο και τις προβολές. Επί των ημερών του, στη Volksbuhne άνθισε το «επικό θέατρο», όρο που αργότερα οικειοποιήθηκε ο Μπέρτολντ Μπρεχτ.

_{Η σημερινή εκδοχή του βερολινέζικου οργανισμού.}

• Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Volksbuhne, υπό εθνικοσοσιαλιστική διεύθυνση πια, απομακρύνεται πλήρως από το ρόλο του «θεάτρου του προλεταριάτου» που της είχε αποδώσει ο Πισκάτορ και γίνεται εργαλείο της χιτλερικής προπαγάνδας. Λίγο πριν το τέλος του πολέμου, το 1943 το κτήριο βομβαρδίζεται, επιφέροντας σοβαρότατες πληγές στο σώμα του. Η θεατρική δραστηριότητα μεταφέρεται στο έτερο ιστορικό και φημισμένο θέατρο του Βερολίνο, το Μπερλίνερ Ανσάμπλ μέχρι την ανοικοδόμηση του το 1954. Η παρέμβαση στον αρχικό σχεδιασμό του κτηρίου ήταν ορατή σε μια πιο λιτή και λιγότερο επιβλητική εκδοχή του.
• Το επιστέγασμα του διχοτομημένου Βερολίνου με την ανέγερση του Τείχους το 1961, έθεσε καινούργια δεδομένα για το βερολινέζικο πολιτισμό. Η Volksbuhne λόγω γεωγραφική θέσης εντάχθηκε στην ανατολικογερμανική συνθήκη, γεγονός που σταδιακά την έκανε “θύμα” της λογοκρισίας του καθεστώτος. Νωρίτερα, ωστόσο είχε προλάβει να αναδείξει μερικούς από τους επιφανέστερους σκηνοθέτες στην ιστορία του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού θεάτρου όπως ο Χάινερ Μίλλερ και ο Μπένο Μπεσσόν.

_{Ο πλέον επιτυχημένος και απερχόμενος καλλιτεχνικός διευθυντής της Volksbuhne, Φρανκ Κάστορφ.}

• Η ανάθεση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης της Volksbuhne στον Φρανκ Κάστορφ τον 1991 από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Ιβάν Νάιτζελ θεωρήθηκε τεράστιο ρίσκο. Στον τελευταίο ανήκει και η περίφημη, προς τον Κάστορφ, φράση «σε τρία χρόνια από σήμερα είτε θα είστε “νεκροί” ή διάσημοι». Ο Κάστορφ επέλεξε τη δεύτερη… εναλλακτική.
• Ο γιος ενός πωλητή σιδηρουργικών αγαθών “έσωσε” την Volksbuhne. Στα 39 του χρόνια, ο Φρανκ Κάστορφ – απόφοιτος του πανεπιστημίου Humboldt, μέχρι τότε πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης και με διοικητική εμπειρία σε περιφερειακά θέατρα της Γερμανίας – άδραξε την ευκαιρία να συμπεριφερθεί όχι σαν ένα ακόμα στέλεχος με διοικητικά και καλλιτεχνικά καθήκοντα αλλά σαν ακτιβιστής που πιστεύει στην πολιτική τέχνη. Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας υπό την εποπτεία του, η Volksbuhne μετατρέπεται σ’ ένα εκκεντρικό θεατρικό εργαστήρι, ένα αναρχικό και συνάμα πρωτοπόρο θέατρο για ολόκληρη τη Γερμανία. Κι εκτός από την εκρηκτική του προσωπικότητα συστήνει σκηνοθέτες σαν σαν τον Ντιμίτρι Γκότζεφ, τον Κριστόφ Μαρτάλερ και τον Χέρμπερτ Φριτς.

• «Θέλουμε τον κόσμο και τον θέλουμε τώρα». Ο στίχος από το κλασικό τραγούδι των Doors « When the music’s over» αποτέλεσε τον οδηγό σκέψης και καλλιτεχνικής αναζήτησης του Κάστορφ. Αποφάσισε να φέρει την έκρηξη και τη ζωτικότητα του ροκ θεάματος στη θεατρική δράση. Έγινε διάσημος για τις πολύωρες και πολιτικές σκηνοθεσίες του, με μεθυσμένους και γυμνούς πρωταγωνιστές, που ανέτρεπαν ριζικά τη δομή κλασικών έργων και την εμπλούτιζαν με multimedia, πολύβουα και θεαματικά εφέ. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί υπάρχει τόσος θόρυβος στις παραστάσεις του εκείνος απάντησε «όταν κάτι καίγεται κανείς δεν ψιθυρίζει τη λέξη “φωτιά”. Τη φωνάζει δυνατά».
• 25 χρόνια πλήρους θητείας μετά, το προσεχές καλοκαίρι, ο Φρανκ Κάστορφ αποχωρεί οριστικά από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή εν μέσω, ωστόσο, φοβερών αντιδράσεων στη βερολινέζικη καλλιτεχνική σκηνή. Κι αυτό γιατί ως διάδοχος του χρίζεται ο πρώην διευθυντή της Tate Modern του Λονδίνου, Κρις Ντέρκον. Από την πρώτη στιγμή που ο δήμαρχος του Βερολίνου, Μίχαελ Μίλερ ανακοίνωσε το νέο – εδώ και δύο χρόνια δηλαδή – ξέσπασε κύμα αντιδράσεων που κορυφώθηκε σε μαζικές αποχωρήσεις ηθοποιών και σκηνοθετών οι οποίοι συνθέτουν το ανσάμπλ της Volksbuhne. Βασικό επιχείρημα των αντιρρησιών στην έλευση του Ντέρκον είναι πως ο ερχομός του σηματοδοτεί μια μη αναστρέψιμη κατάσταση στην ταυτότητα του οργανισμού που θα θυσιαστεί στο βωμό της «παγκοσμιοποιημένης συναινετικής κουλτούρας».

_{Ο Κρις Ντερκόν αναλαμβάνει την VolksBuhne εν μέσω έντονων αντιδράσεων.} 

• Με σπουδές θεάτρου και ιστορίας της Τέχνης, ο Βέλγος Κρις Ντέρκον, 58 ετών σήμερα, έχει εκφράσει παντοιοτρόπως και ανοιχτά την αγάπη του για τη σύγχρονη βερολινέζικη σκηνή. Παρόλα αυτά και πριν καν αναλάβει επίσημα καθήκοντα στην Volksbuhne μια φοβερή πολεμική – που έχει ξεφύγει από τα όρια της βερολινέζικης επικράτειας έχει στηθεί εναντίον του. Αποδέκτης εκδηλώσεων μίσους – οι οποίες πρόσφατα κορυφώθηκαν και σε δημόσιες, βίαιες αντιδράσεις – αυτοσαρκάζεται πικρά λέγοντας πως μόνο για το Brexit δεν έχει κατηγορηθεί ακόμα. Έμπειρος επιμελητής τέχνης μεν, φαντάζει στα μάτια της καλλιτεχνικής κοινότητας του Βερολίνου ως εκπρόσωπος της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης της τέχνης που ευδοκιμεί στο Λονδίνο και επιχειρεί τώρα να “μολύνει” το Βερολίνο μετατρέποντας ένα ιστορικό θέατρο ρεπερτορίου με σταθερό ανσάμπλ σε φεστιβαλικό venue για φιλοξενούμενα σχήματα απ’ όλο τον κόσμο.

• Το debate που απασχολεί τον καλλιτεχνικό κόσμο από το Λονδίνο ως το Λος Αντζελες (και για το οποίο έχουν τοποθετηθεί μερικές από τις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου) συνοψίζεται στο εξής ερώτημα: Θα είναι η Volksbuhne η «κερκόπορτα» για να αλωθεί και αλλοιωθεί η θεατρική παράδοση της πόλης η οποία και ανδρώθηκε στη φιλοσοφία του ανσάμπλ; Η μήπως η έλευση του Ντέρκον θα είναι μια ακόμα ευκαιρία για την Volksbuhne να επανεφεύρει τον εαυτό της και να διατυπώσει ένα νέο κεφάλαιο στην πρωτοπορία, όπως έκανε 25 χρόνια πριν ο Κάστορφ; Θα αποφασίσει το Βερολίνο να εγκαινιάσει μια νέα οπτική, διεθνοποιημένη οπτική ή θα παραμείνει πιστό και αγκιστρωμένο στην διακριτή, τοπική του γλώσσα;

_{Η εμβληματική είσοδος του κτηρίου της Volksbuhne.}