Φεστιβαλικά notes #9: Φρανκ Κάστορφ, Φόλκσμπύνε- «Ο παίκτης» του Φ. Ντοστογιέφσκι στην Πειραιώς 260
Σκέψεις, στιγμιότυπα, εντυπώσεις από την παράσταση που σκηνοθέτησε ο απερχόμενος καλιτεχνικός διευθυντής του ιστορικού γερμανικού θεάτρου Φολκσμπύνε, Φρανκ Κάστορφ, και έκανε πρεμιέρα στον κατάμεστο Χώρο Δ της Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τη Δευτέρα 19 Ιουνίου.
Είδαμε
Είδαμε μια παράσταση που πήρε ιδέες από τον «Παίκτη» του Ντοστογιέφσκι, που χρησιμοποίησε πολύ το βίντεο, τη ζωντανή βιντεοσκόπηση των ηθοποιών. Για την ακρίβεια θα έπρεπε να είναι κάπου διακριτή η λέξη «βασίζεται». Αλλά αυτό είναι ένα ζήτημα, που πολλές φορές έχει απασχολήσει τους θεατές και τους δημιουργούς παραστάσεων που βασίζονται σε προϋπάρχοντα κείμενα, σύγχρονα ή παλαιότερα. Και στη συνέχεια παρακολουθήσαμε μια διαρκή κίνηση (ζαλιστικά διαρκή) των έξοχων ηθοποιών της Φολκσμπύνε, που πέρναγαν από το ένα στο άλλο μέρος του κυκλικού σκηνικού, με τις πολλές όψεις, και παρακολουθήσαμε, ασφαλώς, τις απόψεις του Φρανκ Κάστορφ για τη σύγχρονη Ευρώπη, τους λαούς της, τις αγκυλώσεις τους, τους τρόπους να επικοινωνήσουν μεταξύ μας. Όσο για τη ρουλέτα που ο «παίκτης» Ντοστογιέφσκι είχε παίξει, προφανώς ο Κάστορφ την είδα σαν τη ρουλέτα στη διαδρομή της σύγχρονης Ευρώπης.
Στα σκηνικά υπήρχαν από πατάτες μέχρι ταπετσαρίες που παρέπεμπαν στη δεκαετία του ’60, αλλά και σκηνικά αστικής μεγαλοπρέπειας του 19ου αιώνα. Πραγματικά οι όψεις της Ευρώπης. Ο Κάστορφ δεν χαρίστηκε σε κανέναν Ευρωπαίο. Με πρώτους τους συμπατριώτες του. Μίλησε, μέσω των ηθοποιών για «το γερμανικό ιδεώδες της αποταμίευσης και του πλουτισμού». Για τις εξαρτήσεις κάθε είδους. Για τις συγγένειες των λαών που μπλέκονται αξεδιάλυτα, όπως οι συγγένειες των ηρώων στον Ντοστογιέφσκι. Για το διαρκές παιγνίδι και παζάρεμα, όπως ήθελε να καταδείξει. Για τις όψεις του ναζισμού. Για τις μορφές της εξουσίας
Ορατά όλα αυτά, αν και όχι αμέσως, αν και όχι εύκολα. Με κουραστικές μικρές σκηνές, με πολλές επαναλήψεις, με πολλές κραυγές, που υποστήριξαν άψογα όλοι οι ηθοποιοί, με το ίδιο κλίμα στο βίντεο που εικονοποιούσε έξυπνα ακόμα και το κολύμπι σε μια πισίνα, με γεύση από διάφορα είδη ευρωπαϊκού θεάτρου ανακατεμένα. Όλα αυτά όμως μ’ έναν τρόπο απόλυτης θυσίας στον θεό της αποδόμησης, μ’ έναν τρόπο που δεν άγγιξε πολλούς από τους θεατές του Χώρου Δ. Δύο ώρες μετά την έναρξη, όταν έγινε το διάλειμμα, οι θεατές βγήκαν έξω είτε θυμωμένοι, είτε απηυδισμένοι, είτε κουρασμένοι. Κυρίως απογοητευμένοι. Και αρκετοί πήραν το δρόμο της επιστροφής στο… σπίτι τους.
Η επίγευση και όσα ακούσαμε στο φουαγιέ…
Αυτή τη φορά ο Κάστορφ δεν «κατέβηκε» στην πλατεία. Μήπως γιατί όσα έχουν συμβεί στους Έλληνες πολίτες τα τελευταία χρόνια δεν τους επιτρέπουν να δουν γαλήνια μια παράσταση αποδόμησης; Μήπως γιατί νιώθουμε ότι έχει αποδομηθεί η καθημερινότητά μας και επιζητούμε κάτι άλλο, πιο γαλήνιο, πιο παρηγορητικό; Κι αυτό ακούστηκε στις συζητήσεις του διαλείμματος πάντως.
Για την τελική επίγευση της παράστασης και για το δεύτερο μέρος δεν μπορώ να σας ενημερώσω. Για τον απλούστατο λόγο ότι ανήκα στους πολλούς που δεν μπήκαν μετά τη λήξη του διαλείμματος στο δεύτερο μέρος της παράστασης. Αντιεπαγγελματικό; Μπορεί. Και ανθρώπινο όμως.
Πάντως, σύμφωνα με όσους έμειναν, η ανταπόκριση ήταν η εξής: «Έφυγαν αρκετοί. Στο δεύτερο μέρος είδαμε ολοκληρωμένη την άποψη του Κάστορφ. Και μετά τον ακούσαμε σε μια φορτισμένη ομιλία να λέει για τη σύγχρονη Ευρώπη και τις απόψεις του για το σήμερα». Και η βραδιά ολοκληρώθηκε στις 2 τα ξημερώματα.
