Εθνική Λυρική Σκηνή: Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα για τον 21ο αιώνα

Με τη Λυδία Κονιόρδου να… τραγουδά έναν στίχο από το «Άξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη ξεκίνησε η παρουσίαση του καλλιτεχνικού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το 2017-2018, την πρώτη πλήρη περίοδο στη νέα της στέγη, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ένα πρόγραμμα που χαρακτηρίζεται από τομές αλλά και από πολλά στοιχεία συνέχειας, με πολλές «πρώτες» παρουσιάσεις, αλλά και άνοιγμα σε καινούργιες θεματικές, από συνέργειες με άλλες τέχνες, αλλά και την παρουσία νέων σκηνοθετών, μαέστρων και λυρικών ερμηνευτών. Ένα πρόγραμμα – μέρος του τριετούς σχεδιασμού της νέας καλλιτεχνικής διεύθυνσης, που επιδιώκει μέσα από αυτό να βάλει τις βάσεις για τη ριζική ανανέωση του οργανισμού και την είσοδό του, επιτέλους, στον 21ο αιώνα.

Πάνω στη σκηνή της αίθουσας «Σταύρος Νιάρχος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υποδέχτηκε δημοσιογράφους και καλλιτέχνες, αλλά και την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης – «για να βιώσουμε την αγωνία των καλλιτεχνών», παρατήρησε ο πρόεδρός της ΕΛΣ Αθανάσιος Θεοδωρόπουλος – προκειμένου να παρουσιάσει το νέο καλλιτεχνικό πρόγραμμα.

Πάντως, αν αγωνιούσαν για την επερχόμενη σεζόν και τις πραγματικά βαριές απαιτήσεις της, τότε μπόρεσαν να το κρύψουν πολύ καλά! Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, η καθιερωμένη παρουσίαση του προγράμματος της νέας σεζόν κύλησε χωρίς τις συνηθισμένες (και δικαιολογημένες) γκρίνιες για τη μείωση του προϋπολογισμού του οργανισμού. Αντίθετα, όπως είπε ο Αθανάσιος Θεοδωρόπουλος, «είναι η πρώτη φορά που από τον Μάιο έχουμε λάβει το 80% της τακτικής επιχορήγησης από το ΥΠΠΟ».

Έτσι, η αγωνία του Γιώργου Κουμεντάκη περιορίστηκε, όπως θα έπρεπε να συμβαίνει, στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα του προγράμματος που παρουσίασε, το οποίο, όπως τόνισε, αποτελεί μέρος ενός τριετούς σχεδίου, που θα αναπτυχθεί γύρω από θεματικούς κύκλους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ξεκινούν από την καλλιτεχνική περίοδο 2017-2018.

Πρώτος και πολυαναμενόμενος, ο Κύκλος των Ατρειδών, στον οποίο εντάσσεται η «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου, με τον ομώνυμο ρόλο να ερμηνεύει η παγκοσμίου φήμης σοπράνο Αγνή Μπάλτσα, στην πρώτη της συνεργασία με την ΕΛΣ. Η μονόπρακτη όπερα θα αποτελέσει την εναρκτήρια παράσταση της Λυρικής Σκηνής, στις 15 Οκτωβρίου.

Η «Ηλέκτρα» εντάσσεται σε έναν ακόμη, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, κύκλο, αφιερωμένο στη λυρική τέχνη του 20ού αιώνα, στην οποία ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της Λυρικής Σκηνής δίνει ιδιαίτερο βάρος. Σε αυτό το πλαίσιο, θα παρουσιαστεί και η όπερα του Λέος Γιάνατσεκ «Υπόθεση Μακρόπουλου» (20, 23, 25 Μαΐου 2018), που θα κληθεί να σκηνοθετήσει ο Γιάννης Χουβαρδάς.

Όπως τόνισε ο Γιώργος Κουμεντάκης, «η ΕΛΣ δεν θα περιοριστεί σε αριστουργήματα του 20ού αιώνα που θεωρούνται κλασικά, αλλά την επόμενη τριετία θα παρουσιάσει και έργα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, περιλαμβάνοντας σε αυτά και ορόσημα της ελληνικής μεταπολεμικής πρωτοπορίας».

Βέβαια, η ιταλική όπερα θα συνεχίσει και την επόμενη σεζόν να κρατά τα σκήπτρα, καθώς στη σκηνή «Σταύρος Νιάρχος» θα παρουσιαστούν διαδοχικά οι επιτυχημένες παραστάσεις «Ριγολέτος» σε σκηνοθεσία του Ηλία Βουδούρη (25, 27, 29/10, 1/11), «Μποέμ» στη σκηνοθεσία του Γκρέιαμ Βικ, ο οποίος μεταφέρει την όπερα του Πουτσίνι στα Εξάρχεια του 21ου αιώνα, η «Τόσκα», στη σκηνοθεσία του Νίκου Πετρόπουλου (26, 28, 31/1, 4, 7, 9/2), ενώ τον κύκλο συμπληρώνουν οι καινούργιες παραγωγές «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Ντονιτσέτι, που παρουσιάζεται έπειτα από 37 χρόνια στην ΕΛΣ, σε συμπαραγωγή με τη Royal Opera House του Λονδίνου και σκηνοθεσία της διάσημης βρετανίδας Κέιτι Μίτσελ (14, 16-18, 21, 23-24, 28/3) η οποία εστιάζει στη γυναικεία οπτική τοποθετώντας το έργο στο πλαίσιο της λογοτεχνίας της εποχής. Τον κύκλο συμπληρώνει ο «Ναμπούκο» του Βέρντι, που θα παρουσιαστεί στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 2018, σε σκηνοθεσία του ιταλού Λέο Μουσκάτο.

Οι παραστάσεις «Τόσκα» και «Μποέμ» εντάσσονται σε ένα αφιέρωμα της Λυρικής Σκηνής στον πρώην καλλιτεχνικό της διευθυντή Στέφανο Λαζαρίδη (1942-2010), έναν από τους πλέον εμβληματικούς αναμορφωτές της όπερας διεθνώς, που στη σύντομη θητεία στην ΕΛΣ (2006-2007) έθεσε τις βάσεις για τη σημερινή ανανέωσή της, για να αποπεμφθεί σκαιώς από το τότε Δ.Σ. του οργανισμού, και μάλιστα την ημέρα που έπεφταν οι υπογραφές για την κατασκευή της σημερινής έδρας της Λυρικής. Όπως παραδέχθηκαν οι σημερινοί επικεφαλής, το αφιέρωμα αυτό, δέκα χρόνια μετά την αποπομπή Λαζαρίδη, ήταν επιβεβλημένο, και θα συνοδευτεί από έκθεση του έργου του, από το αρχείο του που έχει κατατεθεί στο ΜΙΕΤ, στην οποία θα συμμετάσχουν και οι τρεις φορείς (ΕΛΣ, ΕΒΕ, ΚΠΙΣΝ).

Μία ακόμη «πρώτη» αποτελεί για την Λυρική Σκηνή η όπερα του Σαρλ Γκουνό, «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», που δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ, μολονότι αποτελεί ένα ιδιαίτερα αγαπητό έργο του ρεπερτορίου (25, 28/2 και 2, 4, 7, 11/3). Τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Νίκος Μαστοράκης, που για πρώτη φορά συνεργάζεται με την ΕΛΣ. Τον «γαλλικό κύκλο» συμπληρώνει η επανάληψη της «Κάρμεν» του Στήβεν Λάνγκριτζ, το καλοκαίρι του 2018 στο Ηρώδειο.

Ο Νίκος Καραθάνος, που θριάμβευσε πέρσι με την «Οπερέτα» του Γκομπρόβιτς στο Εθνικό Θέατρο, αναλαμβάνει το… restart της οπερέτας, σκηνοθετώντας τη «Μήδεια» του Μποστ, έτσι όπως την «διάβασε» και την απέδωσε μουσικά ο Νίκος Κυπουργός (7-8, 11-12/7/2018), σε μια απόπειρα «επανεκκίνησης» του δημοφιλούς είδους, που πάντα λειτουργούσε ως σχολιαστής της επικαιρότητας, με αναθέσεις σε νέους μουσικούς και σημερινά, χιουμοριστικά κείμενα.

Τέλος, το πρόγραμμα της ΕΛΣ συμπληρώνουν η πρωτοποριακή παραγωγή της Κωμικής Όπερας του Βερολίνου «Ο μαγικός αυλός» του Μότσαρτ, σε «χορευτική» σκηνοθεσία Μπάρι Κόσκι, που ενώνει το animation με το «ζωντανό» θέαμα και την αισθητική του καμπαρέ (από 31/3-29/4), δύο ημέρες αφιερωμένες σε κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι (4-5/11/2017), το φεστιβάλ πιάνου «Piandaemonium» (11-12/11), καθώς και ο κύκλος «Μουσική και εικαστικές περφόρμανς», στο πλαίσιο του οποίου θα δημιουργηθούν εικαστικές εγκαταστάσεις με συνοδεία ζωντανής συμφωνικής μουσικής, σε συνεργασία με τον χορογράφο και χορευτή Δημήτρη Παπαϊωάννου, και τον Οργανισμό ΝΕΟΝ.

Με λιγότερο σύγχρονο χορό απ’ ό,τι θα μπορούσε να περιμένει κανείς, το Μπαλέτο της Λυρικής Σκηνής και ο διευθυντής του Αντώνης Φωνιαδάκης θα παρουσιάσουν την φαντασμαγορική «Ωραία κοιμωμένη» του Τσαϊκόφσκι, σε χορογραφία του καταξιωμένου νέου σουηδού Πόντους Λίντμπεργκ (από 22/11), το μπαλέτο για παιδιά «Καρυοθραύστης», στη χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλα (από 13/1) και το δίπτυχο «Dés/équilibre/s» του Αντώνη Φωνιαδάκη και «Cacti» του Αλεξάντερ Έκμαν (3-6/5).

Τονίζοντας ότι «ένα λυρικό θέατρο δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στα έσοδα» και ότι «για να υπάρχει βασίζεται στην επιχορήγηση του ΥΠΠΟ, γι’ αυτό άλλωστε ήταν παρούσα μαζί μας χτες η υπουργός Πολιτισμού», ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ, απαντώντας σε ερώτησή μας, υπογράμμισε ότι αν ο προϋπολογισμός του οργανισμού παραμείνει στα σημερινά επίπεδα (12,5 εκατ. ευρώ), αν το υπουργείο Οικονομικών ανταποκριθεί (όπως αναμένεται) στο αίτημα για κάλυψη των λειτουργικών εξόδων της ΕΛΣ προς το ΚΠΙΣΝ (ύψους 4,68 εκατ.) και με την προϋπόθεση ότι οι παραστάσεις θα πάνε καλά από άποψη εσόδων, τότε οι ανάγκες του οργανισμού καλύπτονται και για το 2018. Όσο για τα χρέη προς τρίτους, που τον Φεβρουάριο ανέρχονταν σε 3,115 εκατ. ευρώ, ήδη έχουν μειωθεί σε 2,5 εκατ. και συνεχίζουν να εξυπηρετούνται. Άλλωστε, ο οργανισμός έχει λαμβάνειν 1,4 εκατ. από επιστροφή ΦΠΑ, που αναμένεται να εκταμιευθούν τον προσεχή μήνα.