Συν & Πλην: “Μήδεια” στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου – Φεστιβάλ Αθηνών

Το έργο

Αυτή είναι η ιστορία που μας δώρησε ο Ευριπίδης. Αλλά παράλληλα μας μετέφερε τις σκέψεις της Μήδειας, τα επιχειρήματα του Ιάσονα για την προδοσία του. Κι όλους αυτούς τους αιώνες προσπαθούμε να κατανοήσουμε το αποτρόπαιο, προσπαθούμε να μπούμε στον ψυχισμό της «ξένης», σε μιαν άλλη αντίληψη, θεϊκή και απόκοσμη. Ολους αυτούς τους αιώνες καλούμαστε να πάρουμε θέση ανάμεσα στον άντρα που πρόδωσε και τη γυναίκα που αγάπησε. Στη γυναίκα που εκδικήθηκε και στον άντρα που καταρρακώθηκε.

Η παράσταση

Η Παλιά Επίδαυρος, παρότι οι υψηλές θερμοκρασίες δεν είναι το φόρτε της, είναι πάντα πανέμορφη. Σου «μιλάει». Η διαδρομή μέχρι το μικρό θέατρο, είναι πάντα γοητευτική, είναι- μέσα από τις πορτοκαλιές- μια επαφή με τη γη. Μπήκαμε στο θέατρο ανυπομονώντας να δούμε τρεις ξεχωριστούς ηθοποιούς της σύγχρονης γενιάς και έναν σκηνοθέτη που διαρκώς εκπλήσσει και διαρκώς αναζητεί.

Μας υποδέχτηκαν οι τρεις άντρες ηθοποιοί, (Γιώργος Γάλλος, Χρήστος Λούλης, Μιχάλης Σαράντης), που είχαν επωμιστεί όλους τους ρόλους, καθισμένοι εκεί μπροστά στο παλιό σπιτάκι που είναι το διαρκές σκηνικό, τα καμαρίνια και το σημείο αναφοράς της Μικρής Επιδαύρου. Με μαύρα κοστούμια (Ιωάννα Τσάμη). Και μας υποδέχτηκε ένα απρόσμενο αλλά συναρπαστικό σκηνικό (Ελένη Μανωλοπούλου): όλη η ορχήστρα ήταν στρωμένη με σπαράγματα γυναικείων φορεμάτων ή εσωρούχων, τα περισσότερα παλαιότερων εποχών. Σαν εκμαγεία, σαν απομεινάρια πάνω στη γη… Κι ένα μικρό φυτό που πάσχιζε να φυτρώσει στη μέση…

Το κείμενο του Ευριπίδη (στην πάντα νεαρή μετάφραση του Μίνωα Βολανάκη), αλλά και σε κείμενα του Πιερ Πάολο Παζολίνι, του Χάινερ Μύλλερ, του Ζαν Ανούιγ). Ενα δείγμα της συνομιλίας αυτού του κειμένου με τους επόμενους δημιουργούς. Ενα δείγμα για τη διαρκή αναζήτηση της ισορροπίας των σχέσεων ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό, ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο, ανάμεσα στο αίσθημα του ξένου και στην κυριαρχία του γηγενή. Και ο Δημήτρης Καραντζάς έστησε, με την καθοριστική συμβολή των σπουδαίων ηθοποιών που είχε στη διάθεσή του, μια συναρπαστική μετα-αφήγηση μιας γνωστής ιστορίας, ενός γνωστού μύθου. Αναζήτησε τον ψυχισμό των ανθρώπων, αφουγκράστηκε τα πάθη τους, την εναλλαγή του πόνου τους, την προσπάθεια επιβίωσης, τα βάσανα του έρωτα, τη φρίκη της προδοσίας, την απελπισία του ξένου, την ήττα, την ανύψωση…

Κι όλα αυτά χαρίζοντάς μας το κείμενο του Ευριπίδη και τα κείμενα των άλλων δημιουργών. Πρώτο του μέλημα ήταν ο λόγος, το κείμενο. Και όσοι βρεθήκαμε στη Μικρή Επίδαυρο την περασμένη Παρασκευή, το γευτήκαμε, τα γευτήκαμε λέξη λέξη. Ασφαλώς επειδή οι ηθοποιοί τα μετέφεραν με τρόπο σπαρακτικό κάθε φορά, Είτε στους μονολόγους τους, είτε σ’ εκείνην την υπέροχη χορωδιακή απόδοση, είτε στις διφωνίες τους, είτε στους συμπληρωματικούς διαλόγους τους.

Τα Συν (+)

• Η σύλληψη, η σκηνοθεσία, η δραματουργική επεξεργασία. Θέλω να πιστεύω ότι έχει πλέον κατακτηθεί η αντίληψη που θέλει οι σύγχρονοι σκηνοθέτες να αναζητούν τον δικό τους τρόπο συνομιλίας με τα κείμενα της αρχαιότητας. Τον δικό τους τρόπο να συνομιλήσουν με το σήμερα. Τον δικό τους τρόπο τα παλιά κείμενα, να αφορούν το σημερινό κοινό, τους σημερινούς προβληματισμούς, τα διαρκή ερωτήματα και ερωτηματικά. Και ο Δημήτρης Καραντζάς το κατάφερε -κι αυτή τη φορά. Κατέθεσε μια ξεχωριστή, ευαίσθητη πρόταση, με γνώση, με νοιάξιμο, με αγάπη. Και δεν θα παραλείψουμε να του πιστώσουμε και την συγκλονιστική σκηνή του τέλους, με την αποκάλυψη του δίσκου του ήλιου (από τις πιο δυνατές σκηνές, καθηλωτικές πράγματι) και τη φωνητική, μόνο, παρουσία των ηθοποιών.

• Οι ερμηνείες. Είναι προφανές ότι και οι τρεις ηθοποιοί της παράστασης έχουν κατακτήσει ήδη και το κοινό και το χώρο. Και κάθε φορά περιμένεις από αυτούς να δεις κάτι μεστό, κάτι δύσκολο, κάτι διαφορετικό. Και αυτή τη φορά είδαμε την πάλλουσα ευαισθησία του Γιώργου Γάλλου (ως Μήδεια), τον σαρκασμό και την αποδομητική ειρωνεία του Χρήστου Λούλη, που ανέλαβε να ερμηνεύσει όλες τις ανδρικές φιγούρες, και τον Μιχάλη Σαράντη που ήταν μόνος του ο χορός, η τροφός, ο Αγγελιοφόρος.

• Τα σκηνικά, οι φωτισμοί, η κίνηση, η μουσική. Πάντα είναι καθοριστικό το σκηνικό σε ένα αρχαίο δράμα. Η Ελένη Μανωλοπούλου έχει αποδείξει ότι μπορεί να συνομιλήσει, εύστοχα και δημιουργικά, με κάθε κείμενο, κάθε εποχής. Και βέβαια δεν θα μπορούσε να παραληφθεί η αποκάλυψη εκείνου του φωτεινού δίσκου στο τέλος, εκείνου του ήλιου, του άρματος, της ελπίδας, του μεταφυσικού, του ονείρου. Μαζί με τους φωτισμούς του Αλέκου Αναστασίου, μαζί με την κίνηση του Χρήστου Παπαδόπουλου. Μαζί με τη μουσική του Ανρί Κεργκομάρ. Καθοριστική η συμβολή όλων.

Τα Πλην (-)

• Η απορία για την επανάληψη της παράστασης. Κανείς δεν ξέρει αν θα επαναληφθούν αυτές οι παραστάσεις για τις οποίες κοπίασαν πολλοί. Αλλά θα ήταν άδικό να μη βρεθεί χώρος και χρόνος για να τις δουν κι άλλοι. Θα ήταν άδικο να παιχτούν μόνο για δύο βραδιές. Αναμένουμε.

Το άθροισμα (=)

• Φύγαμε όλοι γεμάτοι και χαμογελαστοί, σχεδόν δροσισμένοι από τη Μικρή Επίδαυρο. Γιατί είχαμε δει μια ξεχωριστή πρόταση πάνω στο αρχαίο δράμα, είχαμε δει σπουδαίες ερμηνείες, είχαμε συγκινηθεί. Γιατί αυτό αναζητούμε, πλέον, στις παραστάσεις του αρχαίου δράματος και της αττικής κωμωδίας. Τη νέα πρόταση. Το παραπέρα. Τη σύνδεση εκείνου με το τώρα.