Στην Πρόβα: H Ειρήνη του Αριστοφάνη στο δρόμο για την Επίδαυρο

Κρυμμένοι στο μικρό υπαίθριο θεατράκι που υπάρχει στο πίσω μέρος του «Ειρήνη Παππά» ήταν οι ηθοποιοί της παράστασης. Μαζί τους ο Τζίμης Πανούσης (Τρυγαίος) κι ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος (Ερμής). Και φυσικά ο σκηνοθέτης της παράστασης, Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, που διηύθυνε αυτή τη συλλογική δουλειά πολλών.

Είχαμε την ευκαιρία να δούμε πρώτοι μερικές σκηνές από αυτή την παράσταση, μια εβδομάδα πριν μετακομίσουν όλοι στην Επίδαυρο για την τελική εβδομάδα προβών. Δεν ήταν απλώς ευκαιρία, ήταν μια εξαιρετικά ευχάριστη έκπληξη. Απόλαυσα την εξαιρετική μουσική του Νίκου Κυπουργού, τις φωνές του Τζίμη Πανούση και του Τάση Χριστογιαννόπουλο (ώρες ώρες νόμιζα ότι άκουγα όπερα), τις εξαιρετικές φωνές του χορού (ένας κι ένας, μία και μία όλοι τους).

Άκουσα παλιά συνθήματα προσαρμοσμένα στην παράσταση («Εμπρός βοηθάτε να σηκώσουμε την Ειρήνη πάνω από την Ελλάδα», «Έξω το “δα” από τα Μουδανιά», «Φονιάδες, ληστές, υποκριτές»), άκουσα παλιά εμβατήρια πάλι προσαρμοσμένα στην παράσταση («Η Ειρήνη ποτέ δεν πεθαίνει» ή «Περνάει η Ειρήνη της Ελλάδος φρουρός…»), άκουσα για Fast Truck και «νέες ευκαιρίες», είδα ένα μικρό κομμάτι του projection mapping του Στάθη Μήτσιου (το μόνο «σκηνικό» της παράστασης), γέλασα πολύ. Δεν είδα την Καμεράτα που θα διευθύνει ο Γιώργος Πέτρου ζωντανά στην Επίδαυρο (πήρα γεύση όμως από τις νότες, μόνο από το πιάνο που υπήρχε στην πρόβα).

Όλοι έκαναν και ξανάκαναν τις σκηνές μέχρι να τις πετύχουν τέλεια. Αγόγγυστα ακολουθούσαν τις οδηγίες του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη και της Σεσίλ Μικρούτσικου που έχει επιμεληθεί τη χορογραφία. Όλοι, από τον μεγαλύτερο μέχρι τον μικρότερο. Υπάκουος μαθητής ο Τζίμης Πανούσης. «Είναι πάντα έτσι συνεργάσιμος;», ρώτησα την Μαριάνθη Γραμματικού, βοηθό του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη, που καθόταν δίπλα μου. «Ναι, είναι πάνκαλος!» μου απάντησε.

Κάποια στιγμή, σ’ ένα μικρό διάλειμμα οι ηθοποιοί βλέπουν το φεγγάρι (παραμονή πανσελήνου ήταν) να ξεπροβάλλει από τον Υμηττό. Και ακούγεται ο Τζίμης Πανούσης να ψιθυρίζει «Θα πιω/ απόψε/ το φεγγάρι…» και σε λίγο ψιθύριζε ξανά «Χάρτινο το φεγγαράκι…». Και λίγο αργότερα, απευθυνόμενος στην ηθοποιό Βασιλική Τρουφάκου που ερχόταν από την άλλη πλευρά του χώρου, ο Τζίμης Πανούσης την υποδέχθηκε ως εξής: «Η Τρουφάκου, κάνει βόλτα…».

Τον πλησίασα στο διάλειμμα. Μου είπε ότι πράγματι δεν είναι συνηθισμένος να δουλεύει με μια μεγάλη ομάδα όπως αυτή. «Συνήθως δουλεύω μόνος μου», λέει. Αλλά τον γοητεύει αυτή η νέα εμπειρία.

Πήρα γεύση και από το λιμπρέτο που υπογράφει ο Δημοσθένης Παπαμάρκος και εισέπραξα ότι θέλησε να συνδέσει και να παραλληλίσει τον τότε σπαραγμό, με την αλληλοεξόντωση του σήμερα. Με εύστοχο χιούμορ, με αναφορές σε όσα (συνθήματα, τραγούδια, νέες λέξεις) αποτελούν το σημερινό σύμπαν αυτής της χώρας και αποτέλεσαν τα σημεία αναφοράς μας.

Και είδα αττική κωμωδία που είχε όπερα, είχε ελαφρό τραγούδι, είχε πολιτικά συνθήματα, είχε τενόρους, είχε σοπράνο, είχε τα πάντα.

Και είδα πολλές και διαφορετικές προσωπικότητες, με την ιστορία και την πορεία που κουβαλάει ο καθένας να επιχειρούν να φτιάξουν ένα σύνολο. Μια προσομοίωση αυτού που θίγει ο Αριστοφάνης, μ’ έναν τρόπο. Και είναι τεράστιο το στοίχημα του Εθνικού Θεάτρου αυτό το εγχείρημα.

Το ίδιο ακριβώς μου επισημαίνει και ο σκηνοθέτης της παράστασης, Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης. «Είναι τεράστια ομάδα, που ερχόμαστε από πολύ διαφορετικές πλευρές. Παρ’ ότι ξεκινήσαμε μαζί, ο Κηπουργός, ο Παπαμάρκος κι εγώ, η ιδιοτυπία αυτού του πράγματος ήταν ότι γραφόταν στην πορεία. Μουσικές μας έρχονταν μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα. Ήταν μια δουλειά εν τω γενάσθαι. Κι όταν έχεις να αντιμετωπίσεις αρχαίο δράμα, σύνθεση και τόσα άλλα είναι πολύ δύσκολο. Δεν μπορείς να φανταστείς με πόσο κόπο κατακτήθηκε ο κοινός τόπος. Και δεν είναι περίεργο, διότι όλοι οι άνθρωποι που έχουν εμπλακεί είναι εξαιρετικοί καλλιτέχνες Και είμαστε όλοι εξαιρετικά πεισματάρηδες, σ’ έναν κοινό στόχο: θέλουμε όλοι το καλό της παράστασης».

Όσο για το πώς είδε τον Τρυγαίο, «ο Τρυγαίος είναι ψώνιο με την τραγωδία. Όλο τραγωδία απαγγέλλει. Γι’ και είπαμε ότι τον κάνουμε έναν τυπά που το βλέπει τραγικός ήρωας. Η φαντασίωση είναι να παίξει τον Βελερεφόντη, τον μύθο του Βελερεφόντη», μου λέει ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης και μου αποκαλύπτει ότι το 1983, μόλις είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή του Εθνικού, είχε παίξει στην «Ειρήνη» (σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα) τον γιο του Κλεόνικου. «Τότε δεν μας έδιναν καμία πληροφορία. Και τώρα που ασχολήθηκα ξανά με το έργο συνειδητοποίησα ότι ο γιος του Κλεόνικου απαγγέλλει ένα ποίημα του Ησίοδου. Είναι μεγάλη χαρά να ανακαλύπτεις στο πρωτότυπο τι συμβαίνει. Τότε ήταν αλλιώς τα πράγματα, ούτε δραματολόγοι υπήρχαν, ήμασταν στην απόλυτη άγνοια».

Μου αποκαλύπτει ότι «εγώ παρέδωσα την παράσταση χθες βράδυ, και από αύριο αναλαμβάνει ο μαέστρος, ο Γιώργος Πέτρου». Και δηλώνει ενθουσιασμένος με τη συνεργασία του με τους ηθοποιούς που αποτελούν το χορό: «Ο χορός είναι εξαιρετικός και έχουν τραβήξει τα πάνδεινα. Άπειρες ώρες πρόβας. Χθες το βράδυ τους ευχαρίστησα ιδιαιτέρως, δεν έχω δει τέτοιον θίασο στη ζωή μου, δεν έχω αρκετά λόγια για να περιγράψω τη χαρά μου».

Μου εξηγεί τι είναι το pojection mapping: «Μια νέα τεχνική που δημιουργεί την ψευδαίσθηση του τρισδιάστατου. Θερινός κινηματογράφος στην Επίδαυρο. Εξ ου και οι ατάκες του Πανούση ότι «την κάναμε Εurovision την Επίδαυρο». Και πρέπει να σου πω ότι είχαμε θέματα με το ΚΑΣ στην αρχή. Τους εξηγήσαμε, μαζί με τον Στάθη Λιβαθινό, ότι δεν είναι βίντεο, ότι τρέχει ζωντανά μαζί με την παράσταση. Είναι κάτι που έχει διάδραση με τον θίασο. Επειδή το έργο είναι μια μουσική ονειροφαντασία. Δεν υπάρχει σκηνικό. Υπ’ αυτή την έννοια είναι Στάθης Μήτσιος ο δημιουργός, είναι μεγαλοφυΐα. Τον είχα γνωρίσει στην Πάτρα. Ξέρω ότι η τεχνολογία που κρύβεται πίσω από αυτό είναι αδιανόητη και δεν έχω γνωρίσει άλλον άνθρωπο τόσο ταλαντούχο».

Λίγο πριν φύγω από το «Ειρήνη Παππά» το βλέμμα μου έπεσε στο γλυπτό του Κώστα Τσόκλη, που αιωρείται πάνω στη δοκό επιχειρώντας ένα μετέωρο βήμα. Από την άλλη πλευρά το φεγγάρι είχε ήδη ανέβει. Δύο έργα τέχνης στον ίδιο ουρανό.