Στεφανία Γουλιώτη: Θέλω ν’ αφήσω τον εαυτό μου να νιώσει αδύναμη

Αναμεσά μας, παγωτά, καφέδες και κανάτες με δροσερό νερό. Το ζεστό μεσημέρι στους πρόποδες του Λυκαβηττού ολοκληρώνεται με ό,τι πιο φυσικό μπορεί να ταιριάξει σε μια μέρα σαν αυτή, καθώς μπαίνουμε βαθιά στο αστικό καλοκαίρι: Σχέδια για διακοπές. Οσο η Στεφανία Γουλιώτη μιλάει για νησιά, παραλίες και θερινά όνειρα το χρώμα της φωνής της είναι ανέμελο και ταξιδιάρικο. Από τη στιγμή που μπαίνει το θέατρο στην κουβέντα, ο τόνος της αλλάζει· δυναμώνει, παθιάζεται. 

Η Στεφανία Γουλιώτη δεν έχει απαλλαγεί ποτέ από αυτό. Είναι μια ηθοποιός που καταλαμβάνεται από ένταση και πάθος, από αχαλίνωτη ενέργεια και παρόρμηση ώστε, αρκεί μια φορά, μια θεατρική εμπειρία για πείσει ότι είναι αμετάκλητα δοσμένη σε αυτό που επέλεξε να κάνει. Το ίδιο σκηνικό επαναλάμβανεται και στις, εκτός σκηνής, εκδηλώσεις της· όπως και στη σημερινή συνέντευξη, με αφορμή τον ευριπίδειο Κύκλωπα – ένα έργο που συνάντησε για πρώτη φορά μόλις στα 8 της χρόνια. Τότε που το θέατρο θα έμπαινε οριστικά στη ζωή της.

Μετά το «Θεό της σφαγής» ασχολείσαι ξανά μ’ ένα έργο που σχολιάζει τον κανιβαλισμό του ανθρώπινου είδους. Σε απασχολεί στενά αυτή η προβληματική;
Αλήθεια είναι αυτό. Ο Κύκλωπας συμβολίζει τον άνθρωπο που αποφασίζει να ζήσει με το τερατώδες κομμάτι του χωρίς καμία ενοχή. Ένα κομμάτι που έχει χτίσει ως μια τεράστια άμυνα για να επιβιώσει. Όταν λοιπόν αντικρίζει τον πολιτισμένο άνθρωπο, δεν μπορεί να συνυπάρξει μαζί του στον ίδιο χώρο· χρειάζεται να τον εξαφανίσει. Γι’ αυτό και ο Κύκλωπας συμβιώνει με Σατύρους· για να αποφύγει τον κίνδυνο της σύγκρισης με τα ανθρώπινα. Με λίγα λόγια όποιος προσπαθεί να γκρεμίσει τα τείχη που έχεις χτίσει για την πραγματικότητα σου, δεν θέλεις να υπάρχει.

Αν, λοιπόν, ως άνθρωποι είχαμε αναγνωρίσει τις τερατώδεις μας εκφάνσεις θα ήμασταν πιο ήσυχοι;
Νιώθω ότι η κοινωνία μας καλλιεργεί μια φοβερή ευφυϊα – δες την έκρηξη των επιστημών και των τεχνολογιών – την ώρα που τα ένστικα μας υπακούουν ακόμα σε αρχέγονους κανόνες. Η τερατώδης μας πλευρά δεν έχει “προοδεύσει”. Γι΄αυτό και οι δυτικές κοινωνίες παρουσιάζουν αυτό το πρόσωπο ενώ σε άλλα σημεία του πλανήτη ξεσπούν απίστευτες ανθρωπιστικές κρίσεις. Πως γίνεται να συνυπάρχουν αυτές οι αντιθέσεις; Κι όμως, τελικά οφείλεται στο ότι στον ίδιο πλανήτη συνυπάρχει η εξελικτικότητα με τα αρχέγονα ένστικτα μας. Προβάλλουμε διαρκώς την ανάγκη μας για ασφάλεια, αγοράζουμε ασφάλεια, χτίζουμε και θωρακίζουμε τον κόσμο μας ενώ δεν έχουμε απαντήσει στο ερώτημα γιατί φοβόμαστε τόσο πολύ! Νομίζω πως ο άνθρωπος εδώ προφανώς υπακούει στον αρχέγονο φόβο της φυσικής καταστροφής.

Οταν ακούς φωνές αρχέγονων ενστίκτων στο κεφάλι σου τι κάνεις;
Αυτολογοκρίνομαι. Νιώθω ότι δεν πρέπει να τις κοινοποιήσω σ’ έναν κόσμο φοβερής ορθότητας και τακτοποίησης. Αισθάνομαι πως αυτό που κάνει τον κόσμο να μην προχωράει ομαλά είναι η διαφορετική πορεία που τραβά η γνώση και η ασυνείδητη περιοχή μας. Κι ίσως κάποια στιγμή, θα μας γυρίσει boomerang, θα γίνει ένα bing bang στην ιστορία του σύμπαντος.

Πως μεταφράζεις την έννοια της ανθρωποφαγίας με σημερινούς όρους;
Να πατάς επι πτωμάτων για να πετύχεις την εξαφάνιση του άλλου. Να μην υπολογίζεις καθόλου πως σε ορίζει η ίδια φύση με τον άλλο. Κανένα ζώο δεν τρώει το όμοιό του. Θα μπορούσαμε ώρες να μιλάμε γι’ αυτό… Γι’ αυτό και το έργο μας είναι ενδιαφέρον αφού παρακολουθούμε έναν άνθρωπο να τρώει έναν άλλο.

Υποδύεσαι ένα ρόλο ταυτισμένο με την αντρική αγριότητα. Νομίζεις ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος ειδομένος από τα γυναικεία μάτια;
Παλιότερα φανταζόμουν πως εξαιτίας της μητρότητας ίσως η γυναίκα ήταν διαφορετική μα τελικά συνειδητοποίησα πως προκειμένου να προστατέψει το παιδί της μπορεί να εξαφανίσει τ’ άλλα. Συνεπώς, όχι δεν το πιστεύω αυτό… Την ίδια αγριότητα κρύβουμε, στους ίδιους φυσικούς νόμους υπακούμε.

Βιώνεις την υπέρβαση του φύλου ή της σεξουαλικότητας που προσφέρει το θέατρο ως μια κατάσταση απελευθερωτική;
Νομίζω πως χάρη σε αυτή υπέρβαση του φύλου οι κραυγές αυτών των έργων γίνονται πανανθρώπινες και πιο σοκαριστικές. Χωράνε τα πάντα.

Παρόλο που έχω πάρει μεγάλη αποδοχή από το χώρο του θεάτρου, το αίσθημα «σημαίνω κάτι για κάποιον» εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο για μένα

Πως συνοψίζεις τη φάση στην οποία βαδίζεις θεατρικά αυτό το τελευταίο διάστημα;
Από τη μια έχω τη δυνατότητα να ορίζω κάποια πράγματα – δηλαδή αν θέλω να κάνω κάτι δεν διστάζω να το ζητήσω και να το εκφράσω σε συνεργάτες. Ωστόσο, τα πράγματα με προλαβαίνουν και μάλιστα σ’ ένα πλαίσιο που μου είναι αρεστό, όπου θέλω να υπάρχω. Κι αυτό θα μπορούσα να πω ότι είναι το παράπονο μου, με την έννοια ότι δεν προλαβαίνω να δημιουργήσω εγώ τις συνθήκες για τις συνεργασίες που επιδιώκω. Λατρεύω για παράδειγμα να φτιάχνω μικρές κοινότητες με ηθοποιούς με τους οποίους μιλώ την ίδια γλώσσα. Έτσι κάνω πέρα όλες τις δικές μου επιθυμίες. Από την άλλη, αυτό μοιάζει να με βολεύει γιατί – δυστυχώς – έχω μια τρομερή ανάγκη για ασφάλεια. Βλέπεις, όταν έρχεται μια ωραία πρόταση τοποθετείσαι κάπου, νιώθεις πως κάποιος σε έχει επιλέξει οπότε αισθάνεσαι πως σημαίνεις κάτι για κάποιον. Και παρόλο που έχω πάρει μεγάλη αποδοχή από το χώρο του θεάτρου, το αίσθημα «σημαίνω κάτι για κάποιον» εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο για μένα. Το γεγονός ότι ο Παντελής Δεντάκης με “είδε” στο ρόλο του Κύκλωπα τόνωσε φοβερά το ηθικό μου ώστε σήμερα να δουλεύω και να βασανίζομαι γι’ αυτόν!

Εσύ τι “είδες” στο ρόλο του Κύκλωπα;
Στην αρχή τίποτα. Στη συνέχεια χιλιάδες πράγματα. Να φανταστείς πως ο Κύκλωπας έγινε η εμμονή στην εβδομαδιαία ψυχανάλυση μου, όσα δηλαδή ανακαλύπτω στη σχέση μου με τον ήρωα. Μοιάζει να έχει ανοίξει άβυσσος. Καταρχάς, συνειδητοποιώ πως το τερατώδες κομμάτι που κουβαλώ ως άνθρωπος είναι τόσο κοντά μου ώστε δεν χρειάζεται να πάω πολύ μακριά. Αν φορέσω, δηλαδή, τα λόγια του Ευριπίδη, δεν χρειάζεται να κάνω καμία άλλη προσπάθεια για να αποκαλυφθεί τι τέρας είμαι κι εγώ, η Στεφανία. Για παράδειγμα, μπορώ να βάλω τα κλάματα στη σκέψη πως εκφοβίζω τους ανθρώπους του στενού περιβάλλοντος μου, σε τι πόσο απόσταση τους κρατάω, πόσο άσχημη είμαι καμιά φορά ή πόσο ανθρωποφαγική θέλοντας να εξουσιάσω τους άλλους. Θέλω να πω λοιπόν, πως δεν χρειάζεται να παίξω το τέρας· το τέρας είναι εδώ – όσο κι αν δεν θέλω να το παραδεχτώ. Είμαι και τέρας!

Αναρωτιέμαι, ακούγοντας σε, αν μέσα από ένα ρόλο ψάχνεις τελικά να συναντήσεις τον εαυτό σου.
Πολλοί ηθοποιοί έχουν μια αρχή την οποία σέβομαι κι εγώ: «Αν δεν διακυβεύσεις, αν δεν ρισκάρεις κάτι προσωπικό κανείς δεν έχει λόγο να παρακολουθήσει αυτό που κάνεις». Συνεπώς μιλάμε για κάτι επώδυνο, για μια ανασκαφή εντός σου, για μια δουλειά συνειδητοποίησης κι όλα αυτά θα σε κινήσουν για το πως βλέπεις αυτό το ρόλο. Χρειάζεται, επομένως, να βγεις εκτός ελέγχου για να ακουμπήσεις και τον άνθρωπο απέναντι σου, να φτάσεις σε μια περιοχή που δεν γνωρίζεις ούτε καν εσύ ο ίδιος. Κατά τη γνώμη μου, οτιδήποτε άλλο είναι ανήθικο και προδίδει μια επανάπαυση με την έννοια ότι καμώνεσαι πως παίζεις· ακόμα κι αν το κάνεις με ταλέντο.

Δηλαδή εσύ δεν επαναπαύεσαι;
Συνεχώς! Το ανθρώπινο σύστημα αναζητά την ξεκούραση. Και σε αυτό καλούμαστε να πάμε αντίθετα. Ο δημόσιος υπάλληλος, για παράδειγμα, έρχεται στο θέατρο για να σε δει να μετακινείσαι επειδή δεν μπορεί να το κάνει ο ίδιος για τον εαυτό του.

Αρα, ο ηθοποιός είναι καταδικασμένος να κάνει διαρκώς την υπέρβαση;
Πολύ θα ήθελα να συμβαίνει αυτό, ναι. Την ίδια ώρα όμως, δεν είναι νομοτέλεια γιατί υπάρχει και μια παράσταση που πρέπει ν’ ανέβει και δεν μπορεί να περιμένει εσένα… να μετακινηθείς. Κι έτσι, σε ό,τι με αφορά, βρίσκομαι τελικά στο σημείο της θλίψης που δεν τα καταφέρνω· τουλάχιστον ξέρω πως δεν τα καταφέρνω. Είμαι μια ηθοποιός που διαθέτει πάρα πολλά όπλα στη φαρέτρα της: Έχω ένα δυναμικό σώμα με το οποίο μπορώ να κάνω τα πάντα στη σκηνή, έχω μια φωνή στεντόρεια, μια καλή σκηνική αντίληψη, μια τρομερή σκηνική αυτοπεποίθηση αλλά στο τέλος όλα αυτά ορθώνονται ως εμπόδια στην πραγματική μετακίνηση που πρέπει να γίνει.

Δεν χρειάζεται να παίξω το τέρας· είμαι και τέρας

Δηλαδή αν δεν διέθετες όλα αυτά τα χαρίσματα τι θα έλεγες;
Θα πάλευα να τα αποκτήσω! Και δεν θα παρατηρούσα την αδυναμία μου να μετακινηθώ. Ίσως ακούγεται υπεροπτικό όλο αυτό, αλλά είμαι δέσμια αυτών των χαρισμάτων. Νιώθω πολύ καλά μέσα σε αυτά και στο τέλος επαναπαύομαι.

Είσαι σίγουρη για τον εαυτό σου;
Δυστυχώς, ναι, είμαι. Έχω μια φυσική αυτοπεποίθηση που αποδίδεται στο γεγονός ότι κάνω θέατρο από επτά χρονών και η οποία δεν μου επιτρέπει να αναζητώ άγνωστες περιοχές που είναι και οι πιο πολύτιμες στο θέατρο.

Κοντεύεις να συμπληρώσεις 30 χρόνια στο θέατρο;
Έτσι φαίνεται. Και μάλιστα ο «Κύκλωπας» είναι από τα πρώτα έργα που έπαιξα στη ζωή μου.

Τι θυμάσαι από εκείνη την παράσταση;
Ήμουν 8 ή 9 χρονών και στο πλαίσιο μιας σχολικής παράστασης – όπου είχα την τύχη να έχω δασκάλα θεάτρου την εγγονή της Κυβέλης Μυράτ – έπαιζα το Σιληνό. Θυμάμαι ακόμα την ικανοποίηση που είχα νιώσει, ειδικά στη σκηνή του μεθυσιού. Είχα κατακτήσει το κοινό με μεγάλη ευκολία. Ο Σιληνός μου είχε ένα λόξιγκα από το μεθύσι κι αυτό φάνηκε να αρέσει πολύ. Ο κόσμος γελούσε τόσο πολύ ώστε όταν στην υπόκλιση εμφανίστηκα με λόξιγκα, έριξα πάλι το θέατρο κάτω. Αχ, ζηλεύω το πόσο αθώα λειτουργούσα τότε… Τώρα για να κάνω κάτι παρόμοιο πρέπει να το βάλω οπωσδήποτε σε παρτιτούρα.

Μέσα σε αυτά τα χρόνια τι έχεις καταλάβει για σένα στο θέατρο; Ήσουν γεννημένη γι’ αυτό;
Η σχέση μου με το θέατρο είναι οριστική. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα μπορούσα να κάνω ένα σωρό άλλα πράγματα. Θα μπορούσα να γίνω χορεύτρια, ακροβάτισσα τσίρκου ή μετεωρολόγος που μου άρεσε πολύ. Απλώς τα πράγματα εξελίχθηκαν απολύτως φυσικά και δεν χρειάστηκε να σκεφτώ κάτι άλλο. Το μόνο κακό είναι πως όταν ήμουν μικρότερη το θέατρο προέκυπτε πολύ πηγαία ενώ τώρα διαλύομαι μέσα σε αυτό.

Είμαι μια ηθοποιός που διαθέτει πάρα πολλά όπλα στη φαρέτρα της αλλά στο τέλος όλα αυτά ορθώνονται ως εμπόδια

Συνεπώς, έχεις ανάγκη να παίρνεις απόσταση από το θέατρο;
Πράγματι, έχω τεράστια ανάγκη – και ίσως μάλιστα έχω και τη δυνατότητα να το κάνω. Έχω αρχίσει κι αντιλαμβάνομαι έναν άλλο κόσμο, πως η δουλειά για τον ηθοποιό βρίσκεται αλλού κι όχι μόνο στα λόγια. Είναι μια αίσθηση που έχω, όπως αυτό που έχει πει ο Σαίξπηρ, πως είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά του ονείρου. Έτσι, πλέον επιδιώκω το κοινό μου στο θέατρο να μην παρακολουθεί εμένα μα αυτό που εγώ φαντάζομαι. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει ν’ ανοίξω σ’ ένα άλλον κόσμο – όπου όλα μπορούν να συμβούν – και να σταματήσω ν’ ασχολούμαι με την επιφανειακή δουλειά.

Από ποια άλλα βάρη θα ήθελες να απαλλαγείς στην πορεία;
Από την ανάγκη να αποδεικνύω πόσο καλή μαθήτρια είμαι, πόσο καλή σύντροφος και φίλη είμαι, πόσο καλή ηθοποιός ή πόσο καλή θεραπευόμενη. Φαντάσου! Επιασα τον εαυτό μου να θέλει να αποδείξει πόσο καλός είναι μέχρι και στην ψυχαναλύτρια μου! Θα ήθελα, λοιπόν, να μπορώ να δείχνω και αδύναμη· κάτι που δεν το έχω επιτρέψει στον εαυτό μου.

Θα ήθελες και ν’ αποτύχεις;
Μέχρι τώρα έχω αποτύχει οικτρά στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους· κι έτσι νομίζω πως αν συνεχίσω να το κάνω θα καταρρεύσω. Από την άλλη, θέλω ν’ αφήσω τον εαυτό μου να νιώσει αδύναμη…