Σερβετάλης “καλεί” (ξανά) Μπέκετ
Είναι η τρίτη φορά στα τελευταία οκτώ χρόνια όπου ο ηθοποιός και περφόρμερ πρωταγωνιστεί σε μια παράσταση εμπνευσμένη από το έργο του Ιρλανδού νεο-τραγικού. Ήρθε η ώρα να μας εξηγήσει το κόλλημα του. Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου
Τέσσερα χρόνια πριν, βαθύ καλοκαίρι. Ο Αρης Σερβετάλης εμφανίζεται στην πρόβα του «Μερσιέ και Καμιέ» κουβαλώντας μια δερμάτινη vintage τσάντα. Είναι γεμάτη βιβλία από εκδόσεις του Σάμιουελ Μπέκετ και εκδόσεις για το έργο του. Μαζί με την τσάντα, ο ηθοποιός ανοίγει και τη συζήτηση· για την εμμονή του στον Μπέκετ. Το «Μερσιέ και Καμιέ», η μαραθώνια παράσταση πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα με τον ίδιο και τον Κώστα Φιλίππογλου στους βασικούς ρόλους – σκηνοθετημένους από το Γιάννη Κακλέα – ήταν η δεύτερη απόπειρα του Σερβετάλη να εκτονώσει σκηνικά αυτή τη βαθιά σύνδεση με το μπεκετικό σύμπαν. Φέτος, στη “συλλογή” αυτή προστίθεται η παράσταση του Δημήτρη Κουρτάκη, «Αποτυχημένες προσπάθειες αιώρησης στο εργαστήριο μου» που διατρέχει με τόλμη τη λιγότερο ή περισσότερο γνωστή πεζογραφία του.
«Κάθε φορά που έρχομαι σε επαφή με το συγγραφικό έργο του Μπέκετ – είτε αφορά στα πεζά είτε στα θεατρικά του κείμενα, είτε τα διαβάζω είτε συμπράττω σε κάποιο ανέβασμα τους – αισθάνομαι μια αδιάκοπη κυκλική διαδρομή από μέσα προς τα έξω και το αντίστροφο. Κάθε φορά είναι το ίδιο εξαντλητικό και εξίσου εξουθενωτικό· μα με το πέρας της διαδικασίας μου αφήνει μια επίγευση καθαρότητας. Η περιδίνηση που προκαλούν τα κείμενά του είναι κυρίαρχη και αποκαλυπτική: Εμφανίζει το συγκαλυμμένο, το από καιρό θαμμένο, έναν αδιάκοπο μονόλογο που αναδύει ολόκληρο τον εσωτερικό μηχανισμό του ανθρώπου. Τη διαδρομή του και την μετατροπή της μοναξιάς σε μοναχικότητα» εξηγεί ο Αρης Σερβετάλης περιγράφοντας τον ανθρώπινο προβληματισμό και την πάλη που τον φέρνουν με την ίδια όρεξη πίσω στη μελέτη του.
Ο έρωτας ήταν κεραυνοβόλος. Το Δεκέμβριο του 2009 η σκηνοθέτις, εικαστικός και γυναίκα του Εφη Μπίρμπα θα τον σκηνοθετούσε για πρώτη φορά στο «Ατιτλο», τη θεατροποίηση του, γραμμένου για ραδιόφωνο, έργου του Μπέκετ, «Embers». Έκτοτε και, παρότι φροντίζει ν’ ανανεώνει διαρκώς αυτή τη συνομιλία με καινούργια επεισόδια, νιώθει πως δεν μπορεί να επιλέξει κάποιο ανάμεσα στα έργα του Μπέκετ ως πιο αγαπημένο. Γιατί; «Τα “Κείμενα για το Τίποτα”, ο “Ακατανόμαστος”, τα ποιήματά του, τα θεατρικά του έχουν τον ίδιο πυρήνα· θέλουν ν’ ανακαλύψουν πως είναι μια βασανιστική διαδικασία, πως είναι μια κωμικοτραγική συνθήκη, ένα ιδιότυπο παιχνίδι, ένας εμμονικός καθαρισμός» παρατηρεί.
Εκείνο που διαφοροποιεί τις «Αποτυχημένες προσπάθειες αιώρησης στο εργαστήριο μου» είναι πως προέκυψαν ύστερα από πρωτοβουλία του πολυταξιδεμένου συνθέτη Δημήτρη Κουρτάκη κι αφού μεσολάβησαν δύο ολόκληρα χρόνια μελέτης πάνω στο εγχείρημα. Ο Κουρτάκης έστηνε ακάματα και για καιρό μια εντυπωσιακή μακέτα – χώρο κατοίκησης ενός δημιουργού που συνομιλεί με το πείραμα για να καταλήξει σε μια multimedia παράσταση στο εσωτερικό ενός διώροφου βιομηχανικού κτηρίου στην Πειραιώς 260 όπου οι επισκέπτες του θα γίνουν αρχικά θεατές της περφόρμανς και στη συνέχεια συνένοχοι της.
Το μπεκετικό σύμπαν είναι ένας χώρος που ψάχνεις να βρεις τι είναι αυτό που ακούγεται ενώ γύρω σου είναι όλα σιωπηλά
Σε αυτό τον κόσμο, ο Αρης Σερβετάλης εγκαταστάθηκε πρόθυμα για να παράξει το δικό του υλικό του, την δική του τοποθέτηση. «Ο ήρωας σε αυτό το “εργαστήρι” είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να προσδιορίσει τη σχέση με την κατοικία του» διαπιστώνει. «Ένας άνθρωπος μέσα σ’ ένα κτίσμα προσπαθεί να σχετιστεί με το ίδιο το μέρος, με τα υλικά, με το σώμα που ψάχνει ένα δρόμο, με τη φωνή που μιλάει, με τον αέρα, με τα πράγματα, με τον αέρα μέσα στα πράγματα, με τη μνήμη, αλλεπάλληλες δράσεις απόπειρες κατοίκησης του εαυτού, άρθρωσης ενός λόγου.Καταπιάνεται με ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο από τη γέννηση ως το θάνατο».
Σύντομα θα διαπίστωνε πως ο ήρωας του λίγο απέχει από τον καθένα μας, πόσω μάλλον από τον ίδιο ως δημιουργό και περφόμερ – εγκατεστημένου καιρό τώρα στο χώρο του πειραματικού. Κάθε παράσταση δηλαδή είναι, μοιραία, για τον Αρη Σερβετάλη μια αιώρηση σ’ ένα εργαστήρι. «Το ιδανικό εργαστήρι είναι αυτό που απαρτίζεται από ανθρώπους διαθέσιμους να εξερευνήσουν και να υποστηρίξουν με όσο το δυνατόν ανιδιοτελείς προθέσεις μια διαδρομή. Θεωρώ πως ο τίτλος της παράστασης είναι πολύ σωστά τοποθετημένος. Μια έρευνα είναι μια αιώρηση, μια απόπειρα· η αποτυχία είναι δεδομένη, δεν υπάρχει το τέλειο επί της γης! Είναι μια γνωριμία με κάτι μη γνώριμο και όσες φορές κι αν αποτύχεις, θα επιθυμείς να αποτυγχάνεις καλύτερα».
Και φαίνεται πως δεν υπάρχει ιδανικότερο επιχείρημα από το έργο του Μπέκετ για να πειραματιστεί κανείς, πόσο μάλλον χωρίς επιτυχία. Όπως λέει και ο Αρης Σερβετάλης, απόλυτα συντονισμένος με τον κόσμο του, «το μπεκετικό σύμπαν είναι ένας χώρος που ψάχνεις να βρεις τι είναι αυτό που ακούγεται ενώ γύρω σου είναι όλα σιωπηλά· πως καταφέρνεις ν’ ακούς ενώ δεν νιώθεις αυτί, κεφάλι, σώμα. Είναι όλες οι σκέψεις μαζί και αυτές που δεν λέγονται. Είναι οι πράξεις που επαναλαμβάνονται μήπως και θυμηθείς. Μήπως και ορίσεις ποιος πραγματικά είσαι. Από που ξεκίνησες γιατί το που θα καταλήξεις το οσμίζεσαι. Ένα παιχνίδι λέξεων, ένα στόμα που εκστομίζει λόγια ,ένα σώμα που δρα κωμικοτραγικά, πασχίζει αγωνιά απορεί προσπαθεί να περιγράψει και να καταγράψει. Να παραστήσει. Ένας άνθρωπος μετέωρος στο γνωστό κενό».
