Τζίμης Πανούσης: Ο Τσίπρας είναι ένα νταλαροειδές φαινόμενο. Στην αρχή σε εκνευρίζει και μετά τον λυπάσαι
Πάνω στο άρμα του αριστοφανικού Τρυγαίου, ο σύγχρονος “πατέρας” της σάτιρας δεν φρενάρει πουθενά γιατί, όπως λέει, «αν ξεκινήσεις ν’ αυτολογοκρίνεσαι, άστα να πάνε στο διάολο». Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Εξω βράζει ο τόπος. Ο κλιματισμός στο σαλόνι του σπιτιού του έχει χαλάσει. Διασκεδάζουμε με την γκαντεμιά – εννοείται με τον τρόπο του Τζίμη Πανούση. Κι όσην ώρα εκείνος ανοίγει τα αντικριστά παράθυρα για να κάνει ένα υποτυπώδες ρεύμα και να την “παλέψουμε”, εγώ σκανάρω το χώρο γύρω. Το βλέμμα πέφτει σε μια γαλάζια πλακέτα τοποθετημένη σε περίοπτη θέση στο απέναντι ράφι με χαραγμένο το εξής μήνυμα: «Καλλιτεχνικός διευθυντής, Τζίμης». Το θέμα είναι βεβαίως, ότι ο Τζίμης τα βάζει με κάθε εξουσία, απ’ όπου κι αν προέρχεται – ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται. Και πως όσα σχολιάζει στη συνέχεια ανεβάζουν κι άλλο το θερμόμετρο.
Ανησυχείτε μήπως φάτε τα μούτρα σας στην Επίδαυρο;
Οχι, δεν φοβάμαι. Εξάλλου, όσα λέγονται για τη μαγεία της Επιδαύρου είναι μαλακίες. Ετσι κι αλλιώς ο βασικός μας στόχος είναι η αποδόμηση του έργου. Ολη η ομάδα εργάζεται γι’ αυτό. Μπορεί και να αποτύχουμε – δεν ξέρω.
Αισθάνεστε ως ένας από την ομάδα του Εθνικού θεάτρου;
Εννοείται. Δεν θα ξεχάσω αυτό που έμαθα κοντά στο Μάνο Χατζιδάκι· πως δεν έχει καμία σχέση το “ντιβιλίκι” με το ταλέντο. Οσο πιο άξιος είναι ένας καλλιτέχνης, τόσο πιο χαμηλών τόνων είναι.
Παρόλα αυτά, έχετε εμπιστοσύνη στο ταλέντο σας;
Προσπαθώ να πιστέψω σε διάφορα πράγματα αλλά δεν τα καταφέρνω. Περνώντας από τον καθρέφτη κάποιες φορές, πάλι πιστεύω. Λέω, «ποιος είσαι ρε θεέ!».
Σοβαρά τώρα, δεν ψωνιστήκατε ποτέ με την πάρτη σας;
Ποτέ και ομολογώ πως το έχω ανάγκη. Γιατί αν είχα λίγο ψώνιο μέσα στο κεφάλι μου τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα. Βέβαια, για να μην είμαι αχάριστος ό,τι και να κάνω ο κόσμος μου δείχνει την αγάπη του. Και στο δρόμο να βγω, εδώ από κάτω θα σταματήσει ένα αμάξι, θα μου μιλήσουν, θα μ’ αγκαλιάσουν. Αυτό κάπως με ανεβάζει.
Αμφιβάλετε για τον εαυτό σας;
Ο εαυτός μου είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μου. Είναι εκείνος που παρά τα όσα έχει καταφέρει, κουβαλάει μέσα του μια θλίψη. Μυστική πηγή της τέχνης είναι η θλίψη εξάλλου.
Τι σας ανεβάζει;
Το μεγάλο κοινό – γι’ αυτό κι έχω κάνει αντίστοιχες εμφανίσεις. Νομίζω πως όσο πιο πολλοί στην πλατεία τόσο πιο καλά. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και στο σεξ. Η μέθεξη της τέχνης σχετίζεται άμεσα με το σεξ και τον ερωτικό οργασμό. Ξέρετε, ήταν πάντοτε η πεποίθηση μου πως με τον οργασμό αγγίζεις το θείο. Το ίδιο λοιπόν, συμβαίνει και στην ενασχόληση με την τέχνη. Υπάρχει ένα περίεργο χρονικό σημείο, εκείνη τη στιγμή που βγαίνεις από την κουίντα μπροστά στο κοινό που μπορώ να περιγράψω ως μια θεία κατάσταση. Το “θεϊκό” συμβαίνει, συνήθως, σε μια μαζική κατάσταση. Γιατί, ας πούμε, οι συναντήσεις στα καμαρίνια κάπως με απογοητεύουν και σκέφτομαι «μα τόσην ώρα σκιζόμουν γι’ αυτόν τον τύπο;».
Δώστε μου ένα παράδειγμα.
Έχουν υπάρξει θαυμαστές που μου έχουν πει «πεθαίνω για σένα και για τη Νικολούλη». Η΄«γιατί φοράς τέτοια ρούχα και μας ξεκαβλώνεις. Να πας σ’ έναν ενδυματολόγο». Κι αυτά που σας αναφέρω είναι πολύ light. Όταν όμως, το κοινό δημιουργεί ένα σύνολο τότε συμβαίνει κάτι μαγικό – πόσω μάλλον στην περίπτωση μου όπου η δουλειά είναι αυτοσχεδιαστική και ό,τι πάρω θα δώσω.
Αν είχα λίγο ψώνιο μέσα στο κεφάλι μου τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα
Τι είδους καλλιτέχνης είστε τελικά;
Τα έχω αγγίξει όλα. Ξεκίνησα στα μπουλούκια το οποίο ήταν μεγάλο σχολείο – σαν να έχω βγάλει δέκα δραματικές σχολές. Συνέχισα ως φωτογράφος, δοκίμασα τη σκηνοθεσία μετά πέρασα στη μουσική. Κι αυτό είναι το πιο ωραίο, να μην κατατάσσομαι πουθενά. Ο καταμερισμός της εργασίας, η ταύτιση με κάτι συγκεκριμένο είναι στείρο πράγμα.
Πως και δεν επιμείνατε στο θέατρο;
Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν έχουμε τη νοοτροπία της ομαδικής εργασίας· δεν έχουμε κοινό στόχο. Οσες φορές συνεργάστηκα με άλλους, μου βγήκε η Παναγία.
Πάντως, πολλοί αναγνωρίζουν σε αυτό που κάνετε κάτι το αριστοφανικό.
Δεν υπάρχουν τέτοια μέτρα ή αναγωγές. Εκείνο που με συγκινεί στον Αριστοφάνη – εκτός από το έργο του – είναι ότι πέθανε εξόριστος στην Αίγινα κοιτάζοντας το ναό της Αφαίας. Ενα τέτοιο τέλος θα ήθελα να έχω κι εγώ. Στα χρόνια του Αριστοφάνη όποιος ξεπερνούσε ένα μέτρο εξοστρακιζόταν· είναι χρήσιμο αυτό.
Σε τι άλλες σκέψεις σας έχει βάλει η συμμετοχή σας στην «Ειρήνη»;
Πως η Ειρήνη είναι μια ουτοπία, μια χίμαιρα· δεν υπάρχει. Αυτό συμφωνήσαμε με τους συντελεστές της παράστασης και εφαρμόζει στην πραγματικότητα. Γιατί μπορεί να είμαστε σε αυτή τη γωνία του πλανήτη να είμαστε κάπως ήσυχα – αν κι ένας πόλεμος δουλεύει από κάτω υπόγεια στις ζωές μας – αλλά 200 χιλιόμετρα από εμάς βοβδαρδίζονται ολόκληρες πόλεις και δολοφονούνται παιδιά. Η ζωή και η ειρήνη είναι μικρά διαλείμματα μεταξύ των πολέμων. «Ο πόλεμος είναι πατέρας όλων» όπως λέει ο Ηράκλειτος. Εγώ, βεβαίως, δεν ξέρω από πόλεμο, όπως δεν ξέρω κι από στρατό – γιατί δεν έχω υπηρετήσει ως φαντάρος με αποτέλεσμα η γυναικεία μου πλευρά να είναι πιο οξυμένη. Γι’ αυτό κι έχω μεγάλη επιτυχία στις λεσβίες! Φαίνεται πως στα μάτια τους δεν πρεσβεύω έναν τυπικό άνδρα, ένα φαλλοκράτη.
Έχει υπάρξει θαυμάστρια που μου έχει πει «πεθαίνω για σένα και για τη Νικολούλη»
Γιατί δεν υπηρετήσατε στο στρατό; Φοβηθήκατε πως δεν θα τα βγάζατε πέρα;
Όχι, μια χαρά θα άντεχα. Απλώς αν ήταν να πάρω όπλο στα χέρια μου, θα το έκανα κανονικά: Θα πήγαινα να πάρω την Κωνσταντινούπολη. Φτάνοντας εκεί τους είπα πως «αν πρόκειται να πάρω το όπλο στα χέρια μου, θα το κάνω για κάποιο λόγο – όχι για να κοροϊδεύω την κοινωνία». Για μένα ο στρατός, δεν είχε καμία λογική, κανένα συναίσθημα, καμία αισθητική. Όταν παρουσιάστηκα βρίσκονταν μαζί μου άνθρωποι με πραγματικά προβλήματα ώστε να μην υπηρετήσουν. Θυμάμαι δυο παιδιά – τραβεστί που υπέμειναν φοβερό ξεφτίλισμα, μέχρι που τους βίασαν. Μιλάμε για φοβερά πράγματα. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να ενσωματωθώ σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον. Καταρχάς μου φαινόταν τρομερό να ζήσεις δυο χρόνια μακριά από τη γυναικεία παρουσία. Οταν παρουσιάστηκα στη μονάδα για να πάρω το χαρτί της απαλλαγής έγραψα «Τα μπούτια σου, Μαρία».
Είπατε πως θα πολεμούσατε για κάποιο λόγο. Ποιος θα ήταν αυτός;
Τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις μου. Αν και τη στιγμή που μιλάμε θεωρώ πως είμαι σε άμυνα. Η κατάσταση που ζούμε καθημερινά είναι ένας απίστευτος πόλεμος κι ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνει μια απίστευτη έκρηξη βίας, που μόνον αυτή μπορεί να φέρει τη λύτρωση. Και πιστεύω πως θα γίνει σύντομα. Από την άλλη, ο κόσμος μπορεί να διαλέξει να είναι δούλος. Έχουμε και τέτοια παραδείγματα στην Ιστορία· μπορεί η νέα γενιά να συμβιβαστεί με 300 ευρώ, λίγο φούντα, λίγο χαρτζιλίκι από τη σύνταξη της μάνας του και τέλος. Η νεότερη γενιά ήδη δείχνει δείγματα φόβου· και είναι λογικό γιατί έχουν πέσει πολλά στο κεφάλι τους. Όταν δεν έχεις δουλειά, άρα δεν μπορείς να πληρώσεις το νοίκι σου, άρα μένεις με τη μάνα σου και δεν μπορείς να κάνεις σχέση ή οικογένεια πως να μη φοβηθείς;
Συνεπώς, η εξουσία είναι ο εχθρός σας;
Εχθρός είναι ο πολιτικός ορθολογισμός, η σοβαροφάνεια. Η σάτιρα αυτό κάνει στην εξουσία, την εχθρεύεται, την πολεμάει. Και χαρακτηρίζεται από την εμμονή και το πείσμα. Δηλαδή αν μου την “πει” ένας τον οποίο μέχρι τότε σατίριζα μια φορά, μετά θα τον σατιρίζω χίλιες. Από την άλλη, η σάτιρα έχει την παιδική σκανταλιά που την κάνει πιο αθώα.
Χάνετε τον έλεγχο; Έχετε υποπέσει σε ρατσιστικά σχόλια;
Όχι, η σάτιρα είναι απόλυτα αντιρατσιστική. Όπως θα σατιρίσω τον Τσίπρα, έτσι θα σατιρίσω και τη μάνα μου κι έναν ανάπηρο. Δεν κωλώνω πουθενά – ούτε σε Εβραίους, ούτε σε ομοφυλόφιλους γι’ αυτό και έχω προβλήματα. Δυστυχώς, έχει επικρατήσει παγκοσμίως το politically correct, υπάρχουν πολλοί που θίγονται. Και ειδικά οι κυβερνώντες – οι οποίοι είναι εντελώς ανίκανοι – σύντομα θα προχωρήσουν στη λογοκρισία. Ήδη έχω πολλά κρούσματα λογοκρισίας. Μου συστήνουν να μην λέω για τους μαύρους, για τους gay, να μην κάνω σεξιστικά σχόλια για τις γυναίκες. Τι σεξιστικά σχόλια, ρε καραγκιόζη; Μεγαλύτερο σεξισμός από το να έχεις μια γυναίκα άνεργη, να της στερείς την πρόσβαση στα απαραίτητα, υπάρχει; Και σε πειράζει που εγώ θα πω «τι ωραίο κώλο που έχεις;».
Πρόσφατα διάβασα άρθρο που καταφέρεται εναντίον σας στα «Νέα». Θέλω να πω, ο δημόσιος λόγος σας συγκεντρώνει σταθερά κριτική.
Ο καθένας μπορεί να πει ότι θέλει και για μένα.
Όπως θα σατιρίσω τον Τσίπρα, έτσι θα σατιρίσω και τη μάνα μου κι έναν ανάπηρο. Δεν κωλώνω πουθενά – γι’ αυτό κι έχω προβλήματα
Αλήθεια, παρακολουθείτε τι λέγεται για εσάς;
Οχι, συνήθως τυχαία τα μαθαίνω. Δεν με απασχολεί ιδιαίτερα. Το μόνο που φοβάμαι είναι αυτολογοκρισία. Και όταν παρακολουθείς τι είδους αντιδράσεις προκαλεί η τέχνη σου, τότε μοιραία θα αυτολογοκριθείς. Και δεν θα αυτολογοκριθώ για να στρογγυλέψω τις απόψεις μου αλλά κυρίως για να βοηθήσω, να μην ξεβολέψω εκείνους που θίγονται από αυτές. Κι αν ξεκινήσεις να κάνεις εκπτώσεις, μετά άστα να πάνε στο διάολο.
Και πως στέκεστε απέναντι σ’ εκείνους που σας κατηγορούν για αντισημιτισμό και ομοφοβία;
Καταρχάς είμαι ομοφυλόφιλος και το έχω δηλώσει. Απλώς, η ομοφυλοφιλία μου κατέληξε σε λεσβιακή. Μου αρέσουν οι γυναίκες.
Αρνείστε, εν ολίγοις, πως είστε ρατσιτσής;
Ρατσιστής εγώ; Με τίποτα. Απλώς δεν είμαι το καλό παιδάκι του συστήματος. Και το σύστημα έχει ναζιστικές μεθόδους. Η Ευρωπαϊκή… Εκκένωση – όπως τη λέω εγώ – συστήθηκε το 1952 στη Ρώμη από έγκλειστους Ναζί επειδή οι Γερμανοί είχαν το know how της οργάνωσης. Κι έτσι τώρα ζούμε μια πολεμική κατάσταση, χωρίς όπλα, τουλάχιστον χωρίς όπλα κανονικά. Τώρα χρησιμοποιούν οικονομικά όπλα εναντίον μας. Νομίζω πως θα ήταν πολύ καλύτερα αν είχαν μπει – όπως και τότε – κατακτητές για να μας αναγκάσουν να πάρουμε τα μαχαίρια και ν’ αντισταθούμε. Δυστυχώς, έχουμε πέσει σε βαθιά κατάθλιψη. Εχω φίλους, απόφοιτους Κολεγίου που κάποτε είχαν τζιπ κι εξοχικά και τώρα μου ζητούν να τους δανείσω 5 ευρώ. Ξέρω άνθρωπο που έπαθε ανακοπή και βρίσκεται στην Εντατική γιατί δεν έχει να πληρώσει την Εφορία. Ο κόσμος είναι στα κάγκελα.
Με λίγα λόγια, θα βρίσκατε λυτρωτικό το ξέσπασμα μιας αστικής εξέγερσης;
Μακάρι να σταματούσαν τα αυτοκίνητα στην Κηφισίας και ο κόσμος να έβγαινε στους δρόμους διαμαρτυρόμενος. Χωρίς να τον καθοδηγεί κανείς γελοίος σ’ αυτή τη διαμαρτυρία. Είναι πολύ σοφό το σύνθημα «βία στη βία της εξουσίας».
Εχουμε κομματική και πρωθυπουργική Χούντα και αυτή είναι η γάγγραινα του Ελληνισμού
Δίνετε ακόμα στον εαυτό σας την ετικέτα του κομμουνιστή ή έχετε δεύτερες σκέψεις;
Ετσι όπως έχουμε ξεφτιλίσει την Αριστερά, δεν ξέρω. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν γνήσιοι αριστεροί. Εμαθα να ξεχωρίζω τους ανθρώπους σε ευαίσθητους κι αναίσθητους· σε ανθρώπους που λένε «δεν πα’ να γαμηθούν όλα, εγώ θα κονομήσω» και σε αυτούς που νοιάζονται για το διπλανό τους. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι δεξιοί και στη δεύτερη οι αριστεροί.
Μα και ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοτοποθετείται στην Αριστερά και τελικά εφαρμόζει φιλελεύθερη πολιτική.
Καλά, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καμία σχέση με την Αριστερά, ούτε και το ΚΚΕ. Απλώς, οι άνθρωποι του ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο ύπουλοι. Τους θυμάμαι από τα χρόνια των διαδηλώσεων, μας την έφερναν πάντα από πίσω. Τουλάχιστον οι Κνίτες είναι πιο straight. Λες, εγώ είμαι χίπις, εσύ είσαι είναι Κνίτης, δεν συγκλίνουμε πουθενά.
Σε αυτό το σημείο να υπενθυμίσω ότι και ο Αλέξης Τσίπρας ξεκίνησε ως μέλος της ΚΝΕ.
Αυτό που το πας; Ο Τσίπρας γράφτηκε στην ΚΝΕ το ’89 όταν έπεφτε το τείχος του Βερολίνου. Αν έχεις το θεό σου δηλαδή: Σκέψου χαρακτήρα ανθρώπου, να καταρρέει ο Κομμουνισμός κι αυτός να γράφεται στην ΚΝΕ.
Πως θα χαρακτηρίζατε τον Αλέξη Τσίπρα ως πρωθυπουργό;
Ο Τσίπρας είναι ένα νταλαροειδές φαινόμενο. Στην αρχή σε εκνευρίζει και μετά τον λυπάσαι. Εχει πέσει κι αυτός σ’ έναν κυκεώνα εξαιτίας της μανίας του για την καρέκλα. Η καρέκλα είναι φοβερό πράμα, μεταμορφώνει τους ανθρώπους. Θυμάμαι έναν αγωνιστή του Πολυτεχνείου που αργότερα ως υπουργός του ΠΑΣΟΚ, μου ομολόγησε πως την πρώτη φορά που μπήκε στην υπουργική Mercedes κατουρήθηκε – κυριολεκτικά.
Με αυτά τα δεδομένα, τι θα ψηφίσετε στις επόμενες εκλογές;
Δεν έχω ψηφίσει ποτέ κι ούτε πρόκειται. Η εκλογική διαδικασία – μαζί με την γραφειοκρατία – είναι, κατά τη γνώμη μου, το απόλυτο όπλο του συστήματος. Δείτε ας πούμε το εξής: Παρά την κατευθυνόμενη γνώμη των πολιτών από τα Μέσα, το 65% ψήφισε κατά του ΣΥΡΙΖΑ. Παρόλα αυτά σήμερα, κυβερνάει ο ΣΥΡΙΖΑ. Και η μόνη εκλογική διαδικασία απλής αναλογικής που έγινε ήταν το δημοψήφισμα. Όλα τα υπόλοιπα δουλεύουν με bonus εδρών. Έχουμε κομματική και πρωθυπουργική Χούντα και αυτή είναι η γάγγραινα του Ελληνισμού. Αυτό εγώ δεν το λέω Δημοκρατία. Η Δημοκρατία έχει ισονομία, ισοπολιτεία. Εδώ η δικαιοσύνη ελέγχεται, η θρησκεία ελέγχει τα υπόλοιπα, έχουμε κανονικά Δικτατορία. Δικτατορία του μεσο – αστείου.
Όχι, μόνο μου πρότειναν να πολιτευτώ αλλά να ιδρύσω και δικό μου κόμμα, τύπου Πέπε Γκρίλο
Αν την επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος, ο Αλέξης Τσίπρας, υιοθετούσε το αποτέλεσμα του «Οχι» θα είχε ανέβει στην εκτίμηση σας;
Και να ήθελε, δεν θα τον άφηναν. Θα του έλεγαν «έχεις παιδάκια ε;. Αν υποστηρίξεις το “Όχι”, δεν θα τα έχεις αύριο». Μιλάμε για μαφία.
Και είμαστε ανυπεράσπιστοι απέναντι της;
Δεν υπάρχει τρόπος άλλος, παρά από τον αφγανικό, με το μαχαιράκι: Κόβεις την καρωτίδα το βράδυ με το μαχαιράκι.
Ξεχάσατε ότι μόλις πριν από λίγο μιλούσατε για Δημοκρατία; Γιατί αυτό που προτείνετε είναι κραυγαλέα αντι-δημοκρατικό.
Απολύτως δημοκρατικό είναι. Όπως λέει και ο Αριστοφάνης στο έργο «θα πολεμήσουμε μέχρι θανάτου για να φέρουμε την Ειρήνη».
Θα πολεμούσατε πολιτευόμενος;
Εγώ κάνω τέχνη κι όχι γιατί την διάλεξα εγώ αλλά γιατί με διάλεξε εκείνη. Το μόνο που μου λείπει είναι λίγη ευγνωμοσύνη για όσα έχω ζήσει μέσα στην τέχνη, αλλά δεν την έχω ρε γαμώτο.
Είχατε προτάσεις για να πολιτευτείτε;
Όχι μόνο μου πρότειναν να πολιτευτώ αλλά να ιδρύσω και δικό μου κόμμα τύπου Πέπε Γκρίλο και άλλες τέτοιες παπαριές…
Ρατσιστής εγώ; Με τίποτα. Απλώς δεν είμαι το καλό παιδάκι του συστήματος
Μεταξύ Κυριάκου Μητσοτάκη και Αλέξη Τσίπρα ποιον επιλέγετε;
Καλύτερη από τη σημερινή κυβέρνηση δεν πρόκειται να μας λάχει. Κατά το γνωστό κάθε πέρυσι και καλύτερα. Πιστεύω δηλαδή πως υπάρχει πιο χάλια από αυτό που είμαστε τώρα.
Πως εκτιμάτε ότι θα διαμορφωθούν τα πράγματα σε ένα ή δύο χρόνια;
Θα βρεθούμε στα χαρακώματα – μόνο εκεί. Και θα περάσουμε κι ωραία. Εδώ είχαμε περάσει ωραία με τους σεισμούς. Κοιμόμασταν έξω και γνωρίζαμε και κόσμο. Αυτή η μούχλα δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ξέρεις τι είναι να ξυπνάς το πρωί, να ντύνεσαι δήθεν για να πας στο γραφείο και να καταλήγεις στο καφενείο γιατί ντρέπεσαι να πεις στα παιδιά σου ότι είσαι άνεργος; Κόλαση.
Τελικά, υπάρχει κάτι που σας κάνει ευτυχισμένο κ. Πανούση;
Τίποτα απολύτως. Δεν υπάρχει ευτυχία. Απλώς ελπίζω πως μια μέρα θα γυρίσω από εκεί που ήρθα για να σας βλέπω από ψηλά.
Πιστεύετε στο Θεό; Γιατί τουλάχιστον με την Εκκλησία δεν τα πάτε καλά…
Κι όμως, σας πληροφορώ πως χω αρκετούς φίλους ιερωμένους και πως μαθαίνω από αυτούς. Εχω επισκεφθεί πολλές φορές στο Αγιο Ορος, με τσιγγλάει αυτό το μαγικό της προσήλωσης σε κάτι. Για φαντάσου, κάθε μέρα οκτώ ώρες λειτουργία και όλες τις υπόλοιπες ώρες προσευχή. Ξέρεις τι είναι να προσεύχεσαι 20 ώρες τη μέρα; Η’ αυτό το μαγικό που αντέχουν χωρίς γυναίκες; Και σου δίνουν και μια φοβερή εξήγηση: «Εδώ», λένε, «έχουμε φτιάξει ένα περιβόλι προς τιμήν αυτής που αγαπάμε, της Παναγίας. Να φέρω άλλη μέσα;». Ξέρεις, νομίζω κάνω την ίδια δουλειά με αυτούς – απλώς την κάνω λίγο καλύτερα.