Φεστιβαλικά notes #19: Ενκε Φεζολάρι «Ορκισμένη Παρθένα», στην Πειραιώς 260

Τα τραπεζάκια μπροστά στην καντίνα δίπλα στον Χώρο Η ήταν γεμάτα τη δεύτερη μέρα της παράστασης. Αρκετοί καλλιτέχνες, λιγότεροι δημοσιογράφοι (καθώς ήταν Παρασκευή και κάποιοι είχαν ήδη ταξιδέψει προς Επίδαυρο). Η πρεμιέρα της «Ορκισμένης παρθένας» την προηγούμενη μέρα, τουλάχιστον μέσα από τα social media, συνοδευόταν από θετικές εντυπώσεις. Ανυπομονούσαμε λοιπόν να δούμε ιδίοις όμμασι τι έκανε αυτή τη φορά ο δαιμόνιος Ενκε Φεζολάρι.

Είδαμε

Στη σκηνή μας περίμενε ένας τόπος άτοπος, αλλά σίγουρα ένας τόπος φτωχός και στερημένος. Τσιμεντόλιθοι ασοβάντιστοι γύρω, ελενίτ για παραθυρόφυλλο. Ενα ξερό γκρίζο τοπίο, σαν την Αλβανία εκείνα τα χρόνια. Η παράσταση ομολογεί ευθαρσώς ότι βασίζεται στο μυθιστόρημα που καταγράφει ένα έθιμο που συνεχιζόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια στα ορεινά και απομακρυσμένα χωριά της Αλβανίας: κάποιες γυναίκες για να αντισταθούν ή να αποφύγουν τη δεινή θέση της γυναίκας στη χώρα του Ενβέρ Χότζα, έπαιρναν όρκο αιώνιας παρθενίας, ντύνονταν άντρες για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής τους, δρούσαν σαν άντρες, φέρονταν σαν άντρες.

Το δηλωθέν «βασίζεται» σημαίνει και πολλές παρεμβολές του σκηνοθέτη ή του δραματουργού (Μαρία Σκαφτούρα μαζί με τον Ενκε Φεζολάρι). Δεν το έχω διαβάσει το μυθιστόρημα. Είδα όμως μια παράσταση που σίγουρα κουβαλούσε πολλές από τις μνήμες του σκηνοθέτη στα λίγα χρόνια που έζησε στη γενέτειρά του, και σίγουρα κουβαλούσε τα όσα έζησαν οι μεγαλύτερες γενιές. Ετσι, τα χρόνια του Χότζα, του ολοκληρωτισμού, του περίκλειστου σοσιαλισμού, της αναιδούς αυτάρκειας παρουσιάστηκαν με σκωπτικό χιούμορ και αποδομητικά. Με κορίτσια και αγόρια (ο θίασος) άλλοτε ως πιονέροι, άλλοτε με τοπικές ενδυμασίες, με την κομμισάριο πάντοτε παρούσα (η αυστηρή φιγούρα της Αντζελας Μπρούσκου, που όμως δεν έκανε μόνο αυτό). Δεν ήταν το μόνο στοιχείο που ενίσχυσε ο Ενκε Φεζολάρι. Ενίσχυσε (μερικές φορές υπερβολικά) και τις δύσκολες στιγμές της διαδρομής αυτών των γυναικών, ή τη θέση των γυναικών, το αυστηρό και συντηρητικό αξιακό σύστημα της χώρας εκείνων των χρόνων, την καταπιεσμένη ανάγκη των γυναικών (αλλά και των ανδρών) για να φτιάξουν πραγματικές σχέσεις.

Υπέπεσε συχνά σε μεγάλες δόσεις μελό (συχνά νόμιζα ότι έβλεπα παλιό ελληνικό κινηματογράφο, που έχει επηρεάσει πολύ τη δουλειά του Ενκε Φεζολάρι) κι άλλοτε Αλμοδόβαρ. Αναζήτησε, ασφαλώς, τις έμφυλες ταυτότητες (είναι μέρος του έργου αυτό), όχι πάντα με βάθος. Κι εκείνο που πραγματικά δεν κατάλαβα, είναι αν υπήρχε στο βιβλίο ή αν υπήρξε στη διασκευή: πώς δηλαδή αυτή η γυναίκα η Χάνα που γίνεται με επιλογή Μαρκ και μετά επιχειρεί να ξαναγίνει Χάνα (στη Δύση πια, όταν άνοιξαν τα σύνορα στην Αλβανία), πώς μια γυναίκα, που παρότι για λίγο πήγε στο πανεπιστήμιο, και έπεσε θύμα των κομματικών κανόνων και το σταμάτησε, αλλά έζησε για πολλά χρόνια στα βουνά, μόνη, χωρίς επαφές, πώς έχει αυτή την πατίνα του «διανοούμενου». Δεν είναι απλώς ευαίσθητη, αυτό είναι προφανές, είναι κάτι παραπάνω. Δεν κατάλαβα επίσης γιατί χρειάζονταν οι τόσες πολλές και συχνές επαναλήψεις φράσεων ή σκηνών, με λίγο διαφορετική εκφορά. Ηταν οι στιγμές που κούραζε η παράσταση. Υπερβολική επίσης η σκηνή του βιασμού του Μαρκ, που ξαναγίνεται Χάνα, στη Δύση. Με δόσεις σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Από τις ωραίες εμπνεύσεις της παράστασης, οι λέξεις ή οι φράσεις που λέγονται και στα ελληνικά και στα αλβανικά. Παρόντες άλλωστε πολλοί δημοσιογράφοι από τη γείτονα χώρα, που βιντεοσκοπούσαν σε πολύ κακή θέση είναι αλήθεια. Ακριβώς στη μέσης της πλατείας! Πάντως, έτσι κι αλλιώς, η Χάνα/Μαρκ βρήκε στο πρόσωπο της Παρθενόπης Μπουζούρη την ιδανική ερμηνεύτρια (νομίζω ότι σε κάθε ρόλο της το επιτυγχάνει αυτό). Εξίσου σημαντικές παρουσίες η Αντζελα Μπρούσκου και η Γεωργιάννα Νταλάρα. Οι αντρικές ερμηνείς από τους καλότατους Γιώργο Παπαπαύλου, Στάθη Σταμουλακάτο και Αντώνη Φραγκάκη κάπως υπερβολικές σε κάποια σημεία τους. Ολοι οι ηθοποιοί, και οι άντρες και οι γυναίκες έπαιξαν διάφορους ρόλους. Αλλά ασφαλώς το μεγάλος βάρος έπεσε στην Παρθενόπη Μπουζούρη που το σήκωσε επάξια. Και κάτι παραπάνω. Ηταν το μισό της παράστασης.

Η επίγευση

Το κοινό χειροκρότησε με ενθουσιασμό και με πολλά μπιζαρίσμα. Και οι ίδιοι οι συντελεστές φάνηκαν να το χαίρονται πάρα πολύ. Η Παρθενόπη Μπουζούρη ανέβηκε μερικά σκαλιά στις κερκίδες για να υποδεχτεί και να αγκαλιάσει τον Ενκε Φεζολάρι που κατέβαινε περιχαρής, μαζί με τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης. Ενα κορίτσι στην πρώτη υπόκλιση πετάχτηκε από την πλατεία και έδωσε μια ανθοδέσμη στην Παρθενόπη Μπουζούρη.

Ακούσαμε στο φουαγιέ

Μερικά κρατήματα για τις μελό σκηνές και τις επαναλήψεις φράσεων και λέξεων που πλάτυναν το χρόνο της παράστασης, ενθουσιώδη σχόλια για τους ηθοποιούς, πρωτίστως για την Παρθενόπη Μπουζούρη, και ήδη οι καρέκλες μπροστά από την καντίνα του Χώρου Η είχαν ξαναγεμίσει και αρκετοί έμειναν για τα βραδινά ποτά και τις κουβεντούλες τους.