Αρης Μπινιάρης: Από το θέατρο δρόμου στην Επίδαυρο

 Δεν ήταν ξαφνικό ή περίεργο όταν ο Αρης Μπινιάρης αποφάσιζε στα 18 του να στραφεί προς το θέατρο. Γιος του ηθοποιού Γιώργου Μπινιάρη, μεγάλωσε μέσα σε πρόβες, πάνω σε σκηνές και θεατρικές πλατείες, ακολουθώντας τον πατέρα του στις καλοκαιρινές περιοδείες. Ο ίδιος ωστόσο αποφάσισε να το κάνει με τον δύσκολο τρόπο. Αποφάσισε να κάνει θέατρο του δρόμου. Ξυλοπόδαρα, ζογκλερική και fire juggling, υποκριτική στο δημόσιο χώρο. Να ταξιδεύει εδώ κι εκεί, μέσα κι έξω από την πόλη και να παρουσιάζει street shows και παραστάσεις που εκείνος και η ομάδα του είχαν δημιουργήσει από το μηδέν. Για τα επόμενα έξι χρόνια θα εξασκούσε όχι μόνο τα εκφραστικά του μέσα μα και την προσαρμοστικότητα του απέναντι στο τυχαίο, απέναντι στο κοινό των περαστικών. Χωρίς υπερβολή, το θέατρο δρόμου θα λειτουργούσε για εκείνον «ως σχολείο». 

Στην πραγματικότητα, εκείνο που τον καθόρισε πιο δυναμικά απ’ οτιδήποτε άλλο στην τέχνη είναι η σχέση του με τη μουσική. Δεν θα ξεχάσει τα πρώτα του ακούσματα από Dead Kennedys και Joy Division, rock, classic rock, dark wave μέχρι pank. Και Nirvana στα 90s. Στα βαθιά, δηλαδή, για ένα παιδί 11 χρονών όπως ήταν ο Αρης Μπινιάρης τότε. Θυμάται να γράφει ενθουσιασμένος κασέτες, να τρέχει στα δισκοπωλεία για καινούργιους δίσκους, να πηγαίνει σε συναυλίες· μέχρι και να φτιάχνει τη δική του μπάντα στο Λύκειο. «Ήταν, δηλαδή, η τέχνη της μουσικής, αυτή που με συγκίνησε και με συντάραξε» τονίζει. «Κι από τότε η τέχνη για μένα συνδέεται με την πολιτική θέση απέναντι στη κοινωνία και την ιστορία και αποτελεί ένα όχημα για τη δημιουργία σχέσεων. Σ’ αυτή μου την προσπάθεια, ανατρέχω συχνά σε εκείνα τα πρώτα ακούσματα».

_{Πλάνο από το «Θείο τραγί».}

Μεγαλώνοντας, η μουσική όχι μόνο δεν έπαψε να ορίζει την ποιότητα της σχέσης του με την τέχνη αλλά αναδείχθηκε σε καταλυτικής σημασίας υλικό για τις παραστάσεις του. Μέχρι και σήμερα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό, όπως λέει, τον τρόπο που «ακούει» το θέατρο.

Από το 2006 αυτό γίνεται πολύ πιο σαφές. Μετά τη συνεργασία του με το Δήμο Αβδελιώδη το 2006 στον «Μεγαλέξανδρο και τον καταραμένο δράκο» παίρνει το ρίσκο να σκηνοθετήσει. «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και «Βάκχες» του Ευριπίδη στη σκηνή του Bios, δύο εμβληματικά έργα του αρχαίου δράματος του δίνουν τη δυνατότητα να μελετήσει τη μουσική δομή της τραγωδίας, αντλώντας υλικό από την ελληνική παραδοσιακή μουσική και αναζητώντας τη θρησκευτικότητα στη φύση των πραγμάτων.

_{«Το ’21» ανέβηκε για δύο σεζόν μετά το Φεστιβάλ Αθηνών.} 

Το ξέσπασμα όμως θα έρθει αργότερα. Ένα θέατρο παράφορο και διονυσιακό και για τους ειδικούς μια καινούργια πρόταση φόρμας. Είναι 2011 και ο Αρης Μπινιάρης διαβάζει το παραγκωνισμένο μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαρίμπα, «Θείο τραγί» – ένα ανάγνωσμα που τον είχε σοκάρει στα μετεφηβικά του χρόνια – σαν μια ηλεκτρισμένη πανκ συναυλία. Περφόμερ, τραγουδιστής κι αφηγητής του έργου (μαζί με το μπασίστα Τάκη Βαρελά και το ντράμερ Βασίλη Γιασλακιώτη) σε μια παράσταση που ανεβαίνει στο Bios και μέσα σε δύο σεζόν γίνεται talk of the town με την πιο ασφαλή μέθοδο: Της φήμης που κυκλοφορεί και διαδίδεται από στόμα σε στόμα. «Αισθάνθηκα περηφάνια. Δεν ξέρω αν είναι πιο “γνήσια” αυτή η γνωριμία, αλλά είναι σίγουρα ένας δρόμος για να φτάσει η δουλειά σου στο κοινό ακόμα κι αν δεν έχεις αρχικά, υποστήριξη από τα μέσα» σχολιάζει τώρα.

«Το θείο τραγί» όπως και το φεστιβαλικό «’21» που θα ακολουθήσει θ’ αποτελέσει σημείο εκκίνησης σ’ έναν κύκλο σκηνοθεσιών που αντανακλούν προσωπικές κατακτήσεις του Αρη Μπινιάρη. «Έχοντας», όπως εξηγεί, «επαναπροσδιορίσει τη σχέση μου με την κοινωνία, την πολιτική και τις σχέσεις των ανθρώπων, κινήθηκα συνειδητά, σε δραματουργικές περιοχές του θεάτρου, που τολμούν να αναδείξουν ζητήματα προσωπικής ελευθερίας, κοινωνικού δογματισμού και ιστορικής μνήμης».

_{Ο Αρης Μπινιάρης σκηνοθέτης και Κορυφαίος του Χορού των «Περσών».} 

Κι ύστερα ήρθε η Επίδαυρος. Με τους «Πέρσες» του Αισχύλου, ο Μπινιάρης δοκιμάζει το ντεμπούτο του στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, ανανεώνοντας τους δεσμούς του με την τραγωδία. Για τον σκηνοθέτη, το αρχαίο δράμα είναι ένα είδος κατ’ εξοχήν μουσικό μα πρωτίστως ένα πεδίο αρχετύπων και συμβόλων και ως τέτοιο υπερβαίνει την έννοια του χώρου και του χρόνου. Συμφωνεί, δηλαδή, με την άποψη πως τα έργα των αρχαίων τραγικών είναι διαχρονικά ακριβώς επειδή στην εποχή τους τόλμησαν να είναι επίκαιρα. «Το αρχαίο δράμα εξακολουθεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα, γιατί μπορεί να μας υπενθυμίσει, αρχικά, το συντονισμό με το παρόν, αφού το εμπεριέχει σαν πρωταρχική λειτουργία στην κυτταρική του δομή και στη συνέχεια να λειτουργήσει ως όχημα για την έκφραση των δικών μας στοχασμών και προθέσεων για την κοινωνία, τις σχέσεις των ανθρώπων, την πολιτική, την ιστορία και τον πολιτισμό του καιρού μας. Οπότε το ερώτημα είναι κατά πόσο εμείς τολμάμε, ως καλλιτέχνες, ως πολίτες και ως κοινωνία να βρισκόμαστε στο σήμερα, συντονισμένοι με τις προβληματικές και τις αγωνίες του παρόντος». Και η αλήθεια είναι πως ο Αρης Μπινιάρης τολμά.

_{Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο ρόλο της βασίλισσας Ατοσσας στους «Πέρσες».} 

Οι «Πέρσες» του, σε παραγωγή του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου όπου και έχει παρουσιαστεί μέσα στον Ιούλιο με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο ρόλο της Άτοσσας και το Νίκο Ψαρρά στο ρόλο του βασιλιά Δαρείου, είναι ένα άνοιγμα σ’ έναν καινούργιο ερμηνευτικό, μουσικό και κινησιολογικό κώδικα. Το ροκ της Δύσης δηλαδή βγαίνει από το επίκεντρο για να προκριθεί υλικό από την αρχαία ελληνική ρυθμολογία και παραδοσιακές μουσικές και λατρευτικές τελετές της Ανατολής, επεξεργασμένες με σύγχρονους όρους σύνθεσης. Κι όλο αυτό σε αναφορά «με τους ταραγμένους και άγριους παλμούς των στοχασμών των ημερών μας».

_{Ο Χορός των «Περσών».}

Στην ανάγνωση του Μπινιάρη, οι «Πέρσες» είναι ένας ύμνος στη μοναξιά που οδηγείται ο άνθρωπος ή η κοινωνία, όταν ο ναρκισσισμός, η αλαζονεία και η δίψα για εξουσία κατακλύζουν, ως ύψιστες αξίες, την ψυχή του. Και συνάμα είναι μια υπενθύμιση στη θεραπευτική προοπτική που ανοίγεται, όταν ο άνθρωπος ή η κοινωνία συνειδητοποιήσουν την κατάσταση αυτή, έστω μέσω μιας απώλειας ή μιας ήττας. Οι «Πέρσες» δηλαδή είναι το επισφράγισμα ενός κύκλου μέσα από το πένθος και το άνοιγμα ενός καινούργιου.

Με τη σκηνοθεσία του ολοκληρώνονται τα φετινά Επιδαύρια· για τον ίδιο είναι, όπως φαίνεται, ένα ακόμα βήμα.