Συν & Πλην: “Μήδεια” του Ευριπίδη στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

O ατελέσφορος έρωτας της Μήδειας -αυτή είναι η αφετηρία και η βάση για όλα τα δεινά που θα ακολουθήσουν- υπήρξε δημοφιλές θέμα στην ποιητική και θεατρική ιστορία.

Το έργο

Η υπόθεση κατά τον Ευριπίδη συνοψίζεται ως εξής: η Μήδεια, κόρη του βασιλιά της Κολχίδας Αιήτη, βοηθά τον Ιάσονα, αρχηγό της Αργοναυτικής εκστρατείας, να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας. Εκείνος την παντρεύεται και επιστρέφουν μαζί στην ελληνική γη. Μετά από κάποια χρόνια κοινής ζωής και έχοντας αποκτήσει δύο γιους, ο Κρέοντας, βασιλιάς της Κορίνθου, αποφασίζει να δώσει την κόρη του Γλαύκη ως σύζυγο στον Ιάσονα. Φοβούμενος για την εκδίκηση της Μήδειας της ανακοινώνει την εξορία της. Εκείνη τον πείθει να της δώσει περιθώριο μιας μέρας, χρόνος ικανός για να πραγματώσει το φρικτό της σχέδιο: μετά την αδιάφορη στάση του Ιάσονα που απαρνείται τον έρωτά της, συναντά τον Αιγαία, βασιλιά της Αθήνας και αφού εξασφαλίζει τη σωτηρία της στη νέα γη στέλνει με τα παιδιά της στη Γλαύκη πέπλο και στέμμα, ποτισμένα με δηλητήριο, ως δώρα ικεσίας προκειμένου αυτά να εξαιρεθούν από την εξορία. Μόλις η αντίζηλός της τα φορά βρίσκει φρικτό θάνατο από τη μαγική φωτιά, το ίδιο και ο πατέρας της που σπεύδει να τη σώσει. Η εκδίκηση όμως της μαινόμενης Μήδειας δεν έχει τελειώσει καθώς σκοτώνει και τα παιδιά της, θέλοντας να αφανίσει τη γενιά του Ιάσονα και να του στερήσει και την παραμικρή ελπίδα. Με το άρμα του προγόνου της Ήλιου θα αφήσει την εχθρική γη και τους ανθρώπους της.

Παράσταση

Επτά χρόνια μετά την τελευταία παρουσία του στην Επίδαυρο το Θέατρο Τέχνης επανέρχεται στα θερινά τεκταινόμενα. Η καλλιτεχνική διευθύντρια Μαριάννα Κάλμπαρη, στην παρθενική της εμφάνιση για την περίσταση, σκηνοθέτησε τη «Μήδεια» προσβλέποντας να αναδείξει μια τραγική ηρωίδα – σύμβολο του λειψού έρωτα που την οδηγεί στην απομόνωση, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που την αποξενώνει από στοιχειώδη της ανθρώπινης φύσης αφού ακόμα και τα μητρικά ένστικτα καταπνίγονται στη λαίλαπα της εκδίκησης. Στη «Μήδεια» λοιπόν με αυτήν μόνο τη διάσταση εστιάζει η συγκεκριμένη δουλειά, μάλλον συνειδητά. Με νατουραλιστική ματιά αναδεικνύει τα βάρβαρα μύχια, τη σκληρότητα, που καλά καλυμμένη βρίσκει την ευκαιρία να εξελιχθεί σε μανιώδη εκκαθαριστική διαδικασία, την αρχέγονη και ακαλλιέργητη φύση που δεν αμφιταλαντεύεται συναισθηματικά. Η δράση όλη είναι στημένη γύρω από ένα κρεβάτι, το σύμβολο του έρωτα. Ήρωες και χορός καθήμενοι κυκλικά γύρω από αυτό εκτίθενται όταν έρθει η σειρά τους. Κάπως έτσι θα κυλήσει στη διάρκειά της η παράσταση χωρίς παρακινδυνευμένους ίσως πειραματισμούς, στατικά και άτολμα όμως ως συνολική αίσθηση, με τα στοιχεία της τραγικής έντασης και εξέλιξης να υπολανθάνουν μόνο. Η εικόνα του “αφελούς” Ιάσονα (Χάρης Φραγκούλης) ξαφνιάζει αρχικώς και αργεί εν τέλει να πείσει ως πρόσωπο “τραγικό”, καταλήγοντας μάλιστα σε μια υπερκινητική γκροτέκο εκδοχή. Η ελαφρότητα αυτή αντιτίθεται στην αδιάλειπτη σκληρότητα της Μήδειας (Μαρία Ναυπλιώτου), απαράλλακτη εξ αρχής, δημιουργώντας εν τέλει θέματα ρυθμού και ισορροπίας. Η Γλαύκη (Θεοδώρα Τζήμου) αποδόθηκε με σύνεση μέτρου. Οι δεύτεροι ρόλοι συστάθηκαν ως επί το πλείστον ορθά, χωρίς επιμέρους ιδιαίτερες εντυπώσεις (Μαριάννα Κάλμπαρη / Τροφός, Αλεξάνδρα Καζάζου / Βάρβαρη, Σύρμω Κεκέ / Κορίνθια γυναίκα, Ιωάννα Μαυρέα / Κορίνθια γυναίκα, Γεράσιμος Γεννατάς / Αιγαίας, Κωνσταντίνα Τάκαλου / Άγγελος, με καλύτερο τον σκληροτράχηλο φύσει και θέσει Κρέοντα του Αλέξανδρου Μυλωνά), καθώς και ο χορός φάνηκε να εξυπηρετεί τη σύλληψη χωρίς προβλήματα. Στη λογική της απλότητας κινήθηκαν σκηνικά και κοστούμια (Κωνσταντίνος Ζαμάνης), ενώ οι φωτισμοί (Στέλλα Κάλτσου) συνέθεσαν ωραίες εικόνες.

Τα Συν (+)

· αποσπάσματα από τα έργα του Πλάτωνα, του Θεόκριτου, του Πλουτάρχου, λυρικών ποιητών και λοιπών αρχαίων που αναφέρονται κυρίως στη “μήνιν” του έρωτα και την ανθρώπινη φύση, κούμπωσαν αρμονικά με τον λόγο του Ευριπίδη, αποτελώντας την κύρια και ουσιαστική πρωτοτυπία της δουλειάς

· η ωραία μουσική επένδυση και η ζωντανή mini ορχήστρα επί σκηνής (σε στιγμές συμπληρωνόταν από την τρομπέτα του Χάρη Φραγκούλη και το κλαρινέτο του Γεράσιμου Γεννατά)

· η απεικονιστική παρουσία της Ερινύας που παρακινούσε τη Μήδεια στην τέλεση των άνομων

· η σαφής δομή, η κατανοητή απεικόνιση υποκειμένων και συμβάντων, κατόρθωμα σημαντικό της Μαριάννας Κάλμπαρη που είχε αναλάβει και τη δραματουργική επεξεργασία

Τα Πλην (-)

· η προσέγγιση στους βασικούς ρόλους δημιούργησε ζητήματα εντοπισμού “τραγικής” ταυτότητας για τον Ιάσoνα (Χάρης Φραγκούλης), σταθερής σκληρότητας και εν τέλει μονοδιάστατης προσέγγισης για τη Μήδεια (Μαρία Ναυπλιώτου).

· οι “τραγουδιστικές” παρεμβάσεις των ερμηνευτών

· η άνιση περιγραφή σκηνών: εκτενής λόγου χάρη η αναφορά στον θάνατο της Γλαύκης, συνοπτικά η τραγικότερη στιγμή, αυτή της δολοφονίας των παιδιών, που αποδόθηκε σχεδόν αφαιρετικά

· η έλλειψη βάθους σε σημεία ως αποτέλεσμα της επιλογής της αφηγηματικής προσέγγισης και κατά συνέπεια η απουσία τραγικότητας σε εκ φύσεως δυνατές στιγμές

Το άθροισμα (=)

· Μετά από πολύχρονη απουσία έχουμε να κάνουμε με την επιστροφή του Τέχνης στα Φεστιβαλικά ύδατα. Αν θεωρήσουμε το εγχείρημα ως προσπάθεια (επαν)ένταξης σε ένα ευρύ κοινό τότε αυτό πέτυχε και με το παραπάνω, φάνηκε από την κοσμοσυρροή (15.500 θεατές το διήμερο) αλλά και στο χειροκρότημα. Παρά τις όποιες αδυναμίες, που ενδεχομένως σε πιο ειδικούς άφησαν την αίσθηση μιας δουλειάς που χρειαζόταν ακόμα χρόνο για να δέσει και να αποκτήσει νεύρο ώστε να φανεί αυτό το «κάτι» που υπήρχε ως πρόθεση, η γήινη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά, οι ανεκτές πρωτοτυπίες, η ασφάλεια σε πιο στέρεες και καθιερωμένες βάσεις, οι πιο συγκρατημένες επιλογές και λύσεις, δημιούργησαν για τους περισσότερους ένα θέαμα ευκόλως εννοούμενο και δεκτικό.