Το λυκόφως των χρεών του Ρίχαρντ Βάγκνερ στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ

Πρόκειται για μια ριζική διασκευή του Λυκόφωτος των θεών του Ρίχαρντ Βάγκνερ, σε μουσική μεταγραφή του Χαράλαμπου Γωγιού, λιμπρέτο του Δημήτρη Δημόπουλου και σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη. Η παράσταση αφηγείται την ιστορία του προδομένου Έλληνα ψηφοφόρου, τον μύθο του χρέους και τη σύγχυση του νεοκλασικού φαντασιακού με τη νεοελληνική πραγματικότητα. Οι δημιουργοί του έργου δανείζονται από τον μύθο του Βάγκνερ την πτώση της Βαλχάλλας, της κατοικίας των θεών, και στη θέση της τοποθετούν τον Ιερό Βράχο, διαχρονικό σύμβολο του ελληνικού αλλά και του δυτικού πολιτισμού.

Η Ελληνίδα Βρουνχίλδη – Τζούλια Σουγλάκου, ελληνικό αντίστοιχο της Βαλκυρίας, κόρης του αρχηγού των θεών στο έργο του Βάγκνερ, προσφέρει με την ψήφο της το δαχτυλίδι της διαδοχής στον δικό της Ήρωα, τον Σωτήρη – Δημήτρης Πακσόγλου, ελληνικό αντίστοιχο του Ζήγκφριντ, ελπίζοντας πως αυτός δεν θα την προδώσει σαν τους προκατόχους του και θα καταφέρει να σπάσει τον αέναο κύκλο του χρέους που τους βασανίζει.

Τα μουσικά μοτίβα του πρωτότυπου, τα περίφημα «λαϊτμοτίβ» του Βάγκνερ, αντικαθίστανται από πασίγνωστα ελληνικά μουσικά θέματα, όπως ο Εθνικός Ύμνος και το παιδικό τραγούδι «Πού ‘ν’ το, πού ‘ν’ το, το δαχτυλίδι», δημιουργώντας ένα παλίμψηστο όπου η βαγκνερική δραματουργία συνδιαλέγεται άμεσα με τον συγκινησιακό κόσμο του Έλληνα ακροατή. Το πεντάωρης διάρκειας πρωτότυπο έργο μειώνεται κατά τα δύο τρίτασε διάρκεια και μεταφέρεται σε διαστάσεις δωματίου, με έντεκα τραγουδιστές και ένα εννεαμελές ενόργανο σύνολο στη θέση της ογκώδους βαγκνερικής ορχήστρας.

Πέραν, όμως, της μείωσης του αρχικού όγκου του έργου, η παράσταση προτείνει έναν καθ’ ημάς Βάγκνερ με ένα νέο λιμπρέτο στα ελληνικά, μετατρέποντας το – ούτως ή άλλως πλήρες πολιτικού στοχασμού – πρωτότυπο σε ένα εκρηκτικό πολιτικό μελόδραμα το οποίο έρχεται αντιμέτωπο με ερωτήματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής πραγματικότητας, όπως ακριβώς έκανε και ο Βάγκνερ στη δική του, ταραγμένη, εποχή. Στη διαφορετική αυτή ανάγνωση του αριστουργήματος του Βάγκνερ συμμετέχει ένα καστ ακμαίων πρωταγωνιστών της ΕΛΣ.

Το Λυκόφως των χρεών αποτελεί την πρώτη παράφραση κλασικού λυρικού έργου που ανεβαίνει από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, είδος που φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν από τους κύριους άξονες του προγραμματισμού της και θα παρουσιαστεί σε δύο κύκλους, από 6 Οκτωβρίου 2017 για πέντε παραστάσεις και από 5 Ιανουαρίου 2018 για ακόμα επτά παραστάσεις.

Το Λυκόφως των Χρεών αποτελεί την τρίτη παράφραση όπερας που παρουσιάζει η δημιουργική ομάδα των Χαράλαμπου Γωγιού, Αλέξανδρου Ευκλείδη και Δημήτρη Δημόπουλου. Οι δύο πρώτες παραφράσεις “Yasou Aida!” και “AirRossini”, παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία σε Αθήνα και Βερολίνο ανοίγοντας τον δρόμο για πιο πειραματικές αναγνώσεις πάνω στην όπερα.

Στη σκιά του Βράχου, η Βρουγχίλδη φροντίζει το μνήμα του Πρώτου Γέρου, του προγονικού εθνάρχη της, αναμένοντας το νέο εκλογικό αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, οι τρεις Μελίνες βλέπουν με φρίκη το καντήλι να σβήνει, σημάδι πως προμηνύεται κάποια μεγάλη συμφορά. Ο νικητής των εκλογών Σωτήρης έρχεται για να πάρει την ευχή της Βρουγχίλδης και κατόπιν αναχωρεί για το εξωτερικό.

Αναμένοντας την προγραμματισμένη άφιξη του νέου Ήρωα, ο Δόκτωρ Μέρτεν πείθει τον Εκσυγχρονισμό και τη Λογική να πλανέψουν τον Σωτήρη με το μαγικό φίλτρο της Δύσης. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να δεχτεί τους διπλούς γάμους που σχεδιάζουν για να σωθούν από την πρωτοφανή κρίση που επηρεάζει τους πάντες. Ο Σωτήρης καταφτάνει με σκοπό να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας του, αλλά ανυποψίαστος πίνει το φίλτρο και υποχωρεί μπροστά σε όσα του προτείνονται: ο Εκσυγχρονισμός θα πάρει νύφη τη Βρουγχίλδη και ο Σωτήρης τη Λογική. Αυτή είναι η καλύτερη δυνατή λύση. Όταν ο Δόκτωρ Μέρτεν μένει μόνος, αποκαλύπτει τα πραγματικά κίνητρα του σχεδίου του: Στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια του πολέμου, είχε συγκεντρώσει με άνομα μέσα έναν μεγάλο θησαυρό τον οποίο και έκρυψε βαθιά μέσα στον Βράχο. Τώρα είναι η ώρα να γίνει πάλι δικός του. Στο μεταξύ, ένα κακό προαίσθημα βασανίζει τη Βρουγχίλδη. Η επίσκεψη που δέχεται από το φάντασμα του Πρώτου Γέρου επιβεβαιώνει τις ανησυχίες της. Ο γεννήτορας του κράτους την επιπλήττει για την ανυπακοή της και της υπενθυμίζει το χρέος της απέναντι σ’ αυτούς που την ευεργετούν. Η Βρουγχίλδη αντιδρά έντονα, εκφράζοντας παράλληλα την πίστη της στον Σωτήρη και στην αλλαγή που εκείνος είναι ικανός να φέρει. Τότε, ο Πρώτος Γέρος της αποκαλύπτει πως ο νέος της Ήρωας την έχει ήδη προδώσει. Εμφανίζεται ο Σωτήρης και επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του Πρώτου Γέρου, αναγγέλλοντας στη Βρουγχίλδη τους διπλούς γάμους που θα γίνουν στη σκιά του Βράχου.

 Οι ξένοι καταφθάνουν και η γαμήλια προετοιμασία ξεκινάει. Ο Δόκτωρ Μέρτεν φέρνει για δώρο στον Σωτήρη μια προτομή του Μέτερνιχ την οποία και σκοπεύει να τοποθετήσει στο μαυσωλείο των ηρώων μαζί με τις άλλες. Πρώτα όμως αποκαλύπτει τον τρόπο εφαρμογής του σχεδίου του: Κατά τον εορτασμό των γάμων, την ώρα που θα ρίχνονται αμέτρητα πυροτεχνήματα, θα πυροδοτήσει τα εκρηκτικά που έχει τοποθετήσει στον Βράχο ανοίγοντας έτσι τον δρόμο που θα τον οδηγήσει στον θησαυρό. Κατόπιν, απευθύνεται στις προτομές των Ηρώων και τους ανακοινώνει τους διπλούς γάμους. Στην αρχή οι Ήρωες δυσανασχετούν, στη συνέχεια όμως πείθονται πως η απόφαση αυτή είναι για το κοινό καλό.

Παρά τη γαμήλια γιορτή που ετοιμάζεται, η ατμόσφαιρα μοιάζει πένθιμη καθώς τρεις Σουλιώτισσες θρηνούν, πρώτα την προδομένη Βρουγχίλδη και ύστερα τον πλανεμένο Σωτήρη. Παρά τις προσπάθειές τους να δώσουν στον Σωτήρη ένα αντίδοτο για να θυμηθεί τη Βρουγχίλδη και τα όσα της είχε υποσχεθεί, δεν το κατορθώνουν. Ο Σωτήρης θα πιει τελικά το αντίδοτο, κατά λάθος, όταν παρέα με τον Εκσυγχρονισμό και τον Δόκτωρ Μέρτεν κάνουν προπόσεις για τους διπλούς γάμους. Θυμάται τα πάντα, όμως είναι πια αργά για ν’ αλλάξει στάση ή να δρομολογήσει κάποια από τις αλλαγές που είχε οραματιστεί με τη Βρουγχίλδη. Η θέση του στην ιστορία έχει ήδη κριθεί. Με τον Σωτήρη ακινητοποιημένο πια, όλοι οι παρευρισκόμενοι ορμούν απροκάλυπτα στις διεκδικήσεις τους. Τότε, εμφανίζεται η Βρουγχίλδη αποφασισμένη να σπάσει μόνη της τον κύκλο της Ιστορίας αδιαφορώντας για τις συνέπειες.