Γιώργος Μιχαλακόπουλος: Αν έφτανα ποτέ την απόλυτη ερμηνεία, θα ζούσα την απόλυτη πλήξη

Η αλήθεια είναι πως η θέα από την κορυφή της Καλλιτεχνούπολης, περίπου στα ορεινά της Ραφήνας, είναι εντυπωσιακή. Γιατί πρέπει κανείς να διανύσει μια υπολογίσιμη απόσταση ώστε να συναντήσει το Γιώργο Μιχαλακόπουλο στο ησυχαστήριο του, στο «ταμπούρι» του, όπως ονομάζει, τη μόνιμη περιοχή κατοικίας του τα τελευταία 20 χρόνια – παρότι μεγάλωσε στη γειτονιά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, κατάκεντρο δηλαδή. «Εδώ περνάω το χρόνο μου» λέει ρίχνοντας μια ματιά στον καθαρό ορίζοντα. «Συνήθως διαβάζω πολλές ώρες στο σπίτι κι αυτό είναι μια προσωπική απόλαυση. Άλλοτε έρχομαι εδώ (σε μια κοντινή καφετέρια) για να ρεμβάζω. Αγναντεύω τη θάλασσα, πίνω το καφεδάκι μου, συζητάω με φίλους· είμαι μια χαρά». (Την ίδια ώρα, στο απέναντι τραπέζι κάθεται η γυναίκα του Αθηνά και η κόρη του Ελένη. Τις χαιρετά με μια δέουσα επισημότητα).
Το αξιοσημείωτο ωστόσο δεν είναι τα χιλιόμετρα που θα καλύψεις εσύ για να συνομιλήσεις με το Γιώργο Μιχαλακόπουλο, αλλά τα χιλιόμετρα που έχει καλύψει εκείνος, πολύ νωρίτερα, πάνω στη σκηνή. «Παίζω στο θέατρο επί 60 ολόκληρα χρόνια» λέει περήφανα αναγκάζοντας με να αθροίσω την ηλικία του. Με προλαβαίνει με την πληροφορία πως το χειμώνα κλείνει τα 80 του χρόνια. «Έχω τη νοοτροπία του αθλητή. Κι αυτό μεταφράζεται σε διαρκή προπόνηση» λέει χαρακτηριστικά. Τελευταία ασκείται στο «Τίμημα» του Αρθουρ Μίλερ που ανεβαίνει στο θέατρο Ιλίσια· ο μοναδικός λόγος για να επιστρέφει στο κέντρο της πόλης.

Μείνατε δύο χρόνια εκτός θεάτρου. Χρειαζόσασταν μιαν απόσταση;
Οπως καταλαβαίνετε, μετά από 60 χρόνια στο θέατρο, το είχα ανάγκη. Ηθελα μια ανάπαυλα. Επιπλέον, περίμενα κάτι που να με ενδιαφέρει πραγματικά και «Το τίμημα» ήταν μια πρόκληση η οποία συμπληρώθηκε από τη σκηνοθεσία της Ιωάννας Μιχαλακοπούλου. Το συγκεκριμένο έργο το ήξερα αλλά κάπως το φρεσκάρισε μέσα μου το νέο ανέβασμα στο Μπρόντγουεϊ όπου το ρόλο του Σόλομον κρατάει ο Ντάνι Ντε Βίτο.

Η συνεργασία με την Ιωάννα, την κόρη σας είναι σταθερά ένα κίνητρο;
Η πρόταση για συνεργασία ήρθε από την παραγωγή κι όχι από την κόρη μου. Συνέβη δηλαδή. Ειδικά στο αμερικάνικο θέατρο η Ιωάννα είναι εξαιρετική γιατί οργανώνει τα σεμινάρια στο Actor’s studio και «Το τίμημα» ήταν μια ευκαιρία. Ηταν όμως και η ίδια η σύνθεση του θιάσου που με κέντρισε και μια πολύ καλή παραγωγή από την οποία δεν μας έλειψε τίποτα.

Σκεφτήκατε σε αυτό το διάστημα να πείτε πως εγκαταλείπετε, πως «φτάνει»;
Το θέατρο δεν φτάνει ποτέ. Κάποιες φορές μου έρχεται να δηλώσω ότι σταματάω αλλά το θέατρο είναι σαν την κόκα – εξάρτηση μεγάλη. Μα κι αυτό μέχρι ενός σημείου γιατί δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να συρθεί στη σκηνή. Θα δουλέψω μέχρι εκεί που αντέχω δηλαδή.

Μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας πως αισθάνεστε όταν ανεβαίνετε στη σκηνή;
Αισθάνομαι ότι στην πλατεία κάθονται δικοί μου άνθρωποι· πως μου είναι αναγνωρίσιμοι όπως κι εγώ τους είμαι αναγνωρίσιμος. Κι αυτή είναι μια αμφίδρομη σχέση.

Κάποιες φορές μου έρχεται να δηλώσω ότι σταματάω αλλά το θέατρο είναι σαν την κόκα – εξάρτηση μεγάλη

«Το δύσκολο είναι να πιστεύεις σε κάτι» λέει ο ήρωας σας Σόλομον. Εσείς σε τι πιστεύατε πάντα;
Πίστευα πάντα σε αυτό που έκανα κι όχι σ’ αυτό που δεν έκανα.

Που σημαίνει ότι δεν αναγκαστήκατε να υποχωρήσετε ούτε για βιοποριστικούς λόγους;
Οχι. Εχω την ευτυχία να είμαι από τους Ελληνες ηθοποιούς που δεν έχουν κάνει παραχωρήσεις. Εχω παίξει σχεδόν σε όλα έργα από το παγκόσμιο ρεπερτόριο, όλον τον Αριστοφάνη – δεν μου έχει μείνει συγγραφέας που να μην έχω καταπιαστεί μαζί του – χωρίς να έχω ανακατευτεί με την τρέχουσα ευτέλεια του θεάτρου. Κι αυτό μ’ έχει πλουτίσει σαν ηθοποιό και σαν άνθρωπο για να προσπαθώ όσο μπορώ, με την ίδια εφηβική αγνότητα, ν’ αντιμετωπίζω τους ρόλους μου.

Συνεπώς, δεν έχετε απωθημένα;
Οχι, δόξα σοι ο Θεός, είμαι πλήρης.

Είστε άνθρωπος με πιστεύω, με σταθερές πεποιθήσεις;
Ειμαι 60 χρόνια παντρεμένος· νομίζω σας απάντησα.

Το ίδιο ισχύει και στην τέχνη; Δεν είστε ανοιχτός σε μετακινήσεις;
Είμαι ανοιχτός μέχρι εκεί που θα διαγνώσω πως μια ιδέα κρύβει πόζα. Γιατί, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, οι παραστάσεις ανεβαίνουν για να εξυπηρετήσουν μια πόζα και ο σκηνοθέτης μοιάζει να στέκεται πάνω από το συγγραφέα· κι αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι ένα μεγάλο λάθος. Ολα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την ουσία του θεάτρου. Γι’ αυτό και βλέπουμε τερατουργήματα, δήθεν πρωτοποριακές αναγνώσεις που ανασκολοπίζουν τα θεατρικά έργα με αποτέλεσμα μια εμετική αισθητική.

Αν δηλαδή σας ερχόταν μια τέτοια πρόταση θα την απορρίπτατε ακαριαία;
Ναι, δεν θα ανακατευόμουν καθόλου. Ξέρω πια το θεατρικό τοπίο, ξέρω που θα πω όχι.

Πίστευα πάντα σε αυτό που έκανα κι όχι σ’ αυτό που δεν έκανα 

Πιστεύετε ωστόσο στους νέους ηθοποιούς;
Αλίμονο αν δεν πίστευα. Το θέατρο θα είχε πεθάνει. Το θέμα πλέον είναι πόσο οι νέοι ηθοποιοί θ’ αντέξουν με τις παρούσες συνθήκες, πόσο “χτισμένοι” είναι ν’ αντιμετωπίσουν αυτές τις δυσκολίες και να ξεφύγουν από τις ευκολίες του.

Ανακαλύπτετε ταλέντα ακόμα κι εκεί που δεν εγκρίνετε το πλαίσιο εργασίας;
Το καλό υλικό διακρίνεται πάντα, όποια κι αν είναι η φόρμα μιας παράστασης.

Ιδέες ποζάτες ευδοκιμούν κι εκτός τέχνης;
Γενικά η πόζα είναι φαινόμενο της εποχής. Κυρίως γιατί τονώθηκε από τη χρήση των Μέσων.

Που, φαντάζομαι, εξαπλώνεται και στην πολιτική;
Στην πολιτική κυρίως! Η πόζα κραυγάζει στο χώρο της πολιτικής.

Είστε πολιτικό ον; Το ρωτώ γιατί πήρατε και το ρίσκο της εμπλοκής με τα κοινά και μάλιστα σε ζόρικες περιόδους.
Πράγματι, ενεπλάκην με το δήμο της Αθήνας για 12 χρόνια ως αντιδήμαρχος Νεολαίας, ήμουν αντιπρόεδρος στις θεραπευτικές κοινότητες της Ιθάκης, έκανα εργαστήρια υποκριτικής στις φυλακές του Κορυδαλλού… Εχω πάρει γεύση από την ενασχόληση με τα κοινά και ομολογώ πως όλα αυτά διεύρυναν την οπτική μου.

Ηταν και η ομολογία μιας πολιτικής θέσης;
Δεν με ενδιέφερε τι θα εκπέμψει αυτό που έκανα· εγώ απλώς ακολουθούσα το συναίσθημα μου. Ποτέ δεν έβαλα την πολιτική πιο μπροστά από αυτό που αισθάνθηκα.

Παρακολουθείτε στενά τις εξελίξεις;
Τα πάντα παρακολουθώ απλώς δεν θέλω να συμμετέχω. Είμαι πολύ ανήσυχος, δεν υπάρχει ορίζοντας. Κι από την άλλη, πάντα ανακαλύπτεις μια σχισμή κι ελπίζεις να τη διαπεράσει μια αχτίδα. Για αχτίδες φωτός πολεμάμε οι άνθρωποι.

 Ποτέ δεν έβαλα την πολιτική πιο μπροστά από αυτό που αισθάνθηκα

Σας έχουν προτείνει να πολιτευτείτε;
Πολλές φορές. Νομίζω, ωστόσο, πως δεν υπάρχει μεγαλύτερη φθορά από τον ηθοποιό να καταπιαστεί με την πολιτική και ιδιαίτερα με το βουλευτιλίκι. Πιστεύω ότι ο ηθοποιός που μπήκε στη Βουλή έχασε το επάγγελμα του. Αλλιώς σε βλέπει ο θεατής όταν επανέρχεσαι στο θέατρο από τον πολιτικό στίβο· δεν σε αναγνωρίζει ως δικό του. Ο ηθοποιός, ξέρετε, οφείλει να υπενθυμίζει στους ανθρώπους ένα κομμάτι τους και η πολιτική θα το συρρίκνωνε αυτό δραματικά. Εχει αποδειχθεί, εξάλλου, αυτό με όλους όσοι έχουν ασχοληθεί με την πολιτική, το έχουν πληρώσει.

Τώρα, έχουμε και υπουργό από το χώρο του θεάτρου, τη Λυδία Κονιόρδου.
…η οποία είναι και πολύ καλή ηθοποιός. Δεν ξέρω πως το αποφάσισε…

Η σχέση σας ως καλλιτέχνη με την Πολιτεία ήταν απογοητευτική;
Ναι, μα με ατσάλωνε. Εχω αποφασίσει, εδώ και πολύ καιρό, ότι κανείς δεν ασχολείται ουσιαστικά με τον Πολιτισμό. Ολες οι κυβερνήσεις που έζω ζήσει σε αυτό τον τόπο ήταν και είναι βαθύτατα αντιπνευματικές.

Από τη στάση παρατήρησης στην οποία βρίσκεστε τώρα πως κρίνετε τα πράγματα στο θέατρο;
Το θέατρο αντιστέκεται όσο μπορεί. Επιβιώνει και θα επιβιώνει. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που δεν σταματάει να ζει – παρά τις αντιφάσεις και τα προβλήματα του. Το θέατρο είναι ένα θεμελιώδες κύτταρο για μια κοινωνία.

Νομίζω πως δεν υπάρχει μεγαλύτερη φθορά από τον ηθοποιό να καταπιαστεί με την πολιτική 

Ο ήρωας σας στο «Τίμημα» είναι ένας φορέας του χρόνου και των αλλαγών του. Πως επέδρασε ο χρόνος σε σας;
Το μήνυμα είναι ένα: Να μεγαλώνεις αφηρημένα. Αν μεγαλώνεις συγκεκριμένα έχασες το παιχνίδι. Κι έτσι έχω την εντύπωση πως μέσα από τις δυσκολίες της δουλειάς μου απέκτησα μια σοφία στην αντιμετώπιση της· κι αυτό είναι σοβαρό.

Ποια στιγμή σας, επί σκηνής, θυμάστε ως καθοριστική;
Θυμάμαι μια διεκδίκηση ενός ρόλου από τον Κουν. Ανέβαζε τότε τον «Αρτούρο Ούι» του Μπρεχτ και είχε καμιά 25 πιτσιρίκια, απόφοιτοι ήμασταν όλοι. Μας είχε κάτσει, λοιπόν, σε κάτι σκαμνάκια και μας περνούσε από επιθεώρηση γιατί προσπαθούσε να βρει τον ηθοποιό που θα έπαιζε τον εισαγγελέα των SS. Εμένα διαρκώς με αγνοούσε. Ομως εγώ που είχα βάλει στο μάτι το ρόλο του εισαγγελέα και είχα μείνει με το παράπονο της συμπεριφοράς του Κουν, πήγα την επομένη στον κουρέα και ξύρισα το κεφάλι μου γουλί. Και έτσι ξυρισμένος εμφανίστηκα το επόμενο πρωί στη σχολή. Με βλέπει ο Κουν και με ρωτάει «τι είναι τώρα αυτό που έκανες;». «Για τον Εισαγγελέα, δάσκαλε» του λέω. Ε, μου έδωσε το ρόλο.

Τι φέρετε από τον Κάρολο Κουν;
Τα πάντα. Ολο το θεατρικό μου αλφαβητάρι. Τη μανία του, τη συνέπεια του. Είχα την τύχη να πέσω σε τέτοιο μεγαθήριο για δάσκαλο.

Θα θέλατε να παίξετε ξανά στο Τέχνης;
Δεν έχει νόημα τώρα. Ποιος ο λόγος; Το Θέατρο Τέχνης πια δεν έχει τις ανάλογες θερμοκρασίες. Αισθάνομαι σαν ξένο σώμα στις αναζητήσεις και στις καινούργιες φόρμες του Τέχνης όπως έχουν διαμορφωθεί.

Αμφιβάλατε ποτέ για τις δυνατότητες σας;
Αλίμονο κι αν δεν είχα αμφιβολίες! Τα ξενύχτια που έχω κάνει με τον εαυτό μου μόνο η γυναίκα μου τα ξέρει. Περνάω μεγάλο βάσανο. Οι σκέψεις είναι άγριες όταν περνάω φάση προετοιμασίας για ένα ρόλο. Για το Σόλομον, ας πούμε, διάβαζα, μελετούσα και βασανιζόμουν επί επτά μήνες. Εχω μια σοφίτα στο σπίτι κι εκεί απομονώνομαι. Εκεί συναντιέμαι με τον εαυτό μου, τα λάθη μου, τις ανεπέρκειες μου, με όσα πρέπει να νικήσω. Πάντα υπάρχει κάτι που δεν έχεις καταφέρει που πρέπει να διορθώσεις, αυτό το άπιαστο όνειρο. Και παρά το ότι δίνεις σωστά και τίμια τη μάχη σου, τόσο απομακρύνεσαι από το απόλυτο. Βεβαίως, αν έφτανα ποτέ την απόλυτη ερμηνεία νομίζω θα ζούσα την απόλυτη πλήξη. Κι αυτή είναι η γοητεία της δουλειάς. Η σιγουριά δεν είναι μια δημιουργική κατάσταση. Ο σίγουρος έχει πεθάνει κι εγώ δεν υπήρξα ποτέ σίγουρος.

Ακόμα και τώρα;
Τώρα είναι χειρότερα! Τώρα έχω τόσα φορτία στην πλάτη μου κι έχω ακόμη μεγαλύτερη αγωνία να μην τα ξεπουλήσω. Το φαντάζεσαι να έβγαινα στη σκηνή, με την όποια ιστορία έχω διαγράψει, και να μην ήμουν εντάξει;

Σας αρκεί το «εντάξει»;
Τα υπόλοιπα αξιολογούνται από τους θεατές. Εγώ ξεκινώ από εκεί.

Αισθάνομαι σαν ξένο σώμα στις καινούργιες φόρμες του «Τέχνης» όπως έχουν διαμορφωθεί

Κλισέ ερώτημα αλλά νομίζω και αναγκαίο: Το χειροκρότημα πως το δέχεται ένας ηθοποιός χορτάτος όπως εσείς;
Ως χαρά, ως επιβεβαίωση ότι υπάρχω και επικοινωνώ ακόμα. Κι ότι αντέχω.

Εχετε το κοινό σας;
Δεν ξέρω αν έχω κοινό· το «κοινό μου» μου μοιάζει κάπως αγοραία κουβέντα. Σίγουρα όμως έχω δημιουργήσει μια σχέση με το κοινό, εκπέμπω έναν κώδικα άμεσο με το θεατή κι ελπίζω να είναι καλής αισθητικής. Και λέω «ελπίζω» γιατί δεν θέλω να παγειώνω κάτι μέσα μου.

Αποτυχία: Τι σημαίνει αυτή η λέξη στ’ αυτιά σας;
Μονίμως, έχω το φόβο της αποτυχίας. Οσο μεγαλώνω με συντρόφευει πιο έντονα γιατί δεν θέλω να αφήσω αποτύπωμα αποτυχίας πίσω μου. Είμαι πρωταθλητής. Οπως σας είπα και πριν αν αισθανθώ ότι δεν μπορώ θα τα παρατήσω. Το Φεβρουάριο πατάω τα 80.

Την κερδίσατε τη ζωή και την πορεία σας στο θέατρο;
Από ένα σημείο και ύστερα τα πράγματα έρχονταν μόνα τους. Είχα δώσει δείγματα γραφής κι έτσι βρισκόμουν σε καλές δουλειές. Ηταν ένας συνδυασμός προσπάθειας, καλών επιλογών και καλών προτάσεων που δεχόμουν με την έγνοια να μην ενδώσω σε κάτι κακό. Ας πούμε να μην παίξω για τα λεφτά.

Τα λεφτά τι ρόλο έπαιξαν στην εξέλιξη σας;
Στο θέατρο έχω χάσει λεφτά, δεν έχω κερδίσει.

Ηταν δηλαδή αγνά τα καλλιτεχνικά σας κίνητρα;
Καλλιτέχνης αγνός δεν υπάρχει – ας το ξεχάσουμε. Αλλά σίγουρα ήμουν αγνός στις επιλογές μου. Δεν έκανα καμιά δουλειά μόνο για το εισιτήριο.

Οι σκέψεις είναι άγριες όταν περνάω φάση προετοιμασίας για ένα ρόλο 

 

Γενικά ζήσατε μια ζωή όπως τη θέλατε;
Εχω ευτυχήσει να έχω μια πολή καλή οικογένεια, μια σύζυγο που είμαστε 60 χρόνια μαζί, από τη δραματική σχολή. Θυμάμαι, η Αθηνά φοιτούσε στο πρώτο έτος κι εγώ το τρίτο, στη δραματική του Τέχνης κι αναπτύχθηκε το ειδύλλιο. Από τότε είμαστε μαζί. Αποκτήσαμε δύο κόρες, την Ιωάννα τη σκηνοθέτη και την Ελένη που είναι πολύ καλή ζωγράφος.

Πως θέλετε να σας αναγνωρίζει ο κόσμος;
Περισσότερο σαν άνθρωπο. Εναν άνθρωπο που κοινωνικά στέκεται σωστά, έναν πολίτη που είναι ευαίσθητος, με καλές προσλαμβάνουσες και όλα αυτά να τα μετουσιώνει στην τέχνη του. Και φυσικά ως έναν καλό οικογενειάρχη.