Ακυβέρνητες Πολιτείες – Αριάγνη του Στρατή Τσίρκα στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν – Φρυνίχου

Πρόκειται για ένα εγχείρημα που ξεκίνησε με μεγάλη επιτυχία την περασμένη θεατρική περίοδο, καθώς για πρώτη φορά μεταφέρεται στην ελληνική σκηνή το εμβληματικό αυτό έργο της μεταπολεμικής νεοελληνικής πεζογραφίας.

Μια σταθερή ομάδα δέκα ηθοποιών, συνεργάζεται με τρεις διαφορετικούς σκηνοθέτες που ζωντανεύουν ο καθένας από τη δική του οπτική, ένα μέρος της τριλογίας. Έτσι μετά τη «Λέσχη», σε σκηνοθεσία Έφης Θεοδώρου, που παρουσιάστηκε και φέτος σε επανάληψη στη σκηνή του Υπογείου, τη σκυτάλη παίρνει ο Γιάννης Λεοντάρης στη σκηνή της Φρυνίχου με την «Αριάγνη», ενώ θα ακολουθήσει, επίσης στη σκηνή της Φρυνίχου η «Νυχτερίδα» σε σκηνοθεσία Άρη Τρουπάκη. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα μέρη της τριλογίας του Τσίρκα είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους, όπως και οι παραστάσεις. Με λίγα λόγια δε χρειάζεται να έχει παρακολουθήσει κανείς το πρώτο μέρος για να μπορέσει να παρακολουθήσει το δεύτερο ή το τρίτο.

Η «Αριάγνη» είναι πορεία σ΄ έναν επικίνδυνο λαβύρινθο και πεδίο σκληρών και οδυνηρών συγκρούσεων. Στην Αίγυπτο του 1943, η σύγκρουση του κεντρικού ήρωα Μάνου Σιμωνίδη με τον ίδιο του τον εαυτό και το δίλημμα πολιτική δράση ή καλλιτεχνική έκφραση, συνυπάρχει με μία σειρά άλλων συγκρούσεων: με τον κυνισμό της ελληνικής αστικής τάξης και των άγγλων συμμάχων, με την σταλινική νοοτροπία του κομματικού μηχανισμού, με τη σαρκικότητα του έρωτα και τέλος, με το ανοιχτό πνεύμα της Αριάγνης, του προσώπου στο οποίο ο Τσίρκας εμπιστεύεται τον μίτο για την τελική έξοδο από τον λαβύρινθο όπου ο Μάνος Σιμωνίδης είναι εγκλωβισμένος. Ο Σιμωνίδης, τραυματισμένος από την αρχή του έργου μετά από αεροπορικό βομβαρδισμό, βιώνει και σωματικά τις παραπάνω συγκρούσεις μένοντας μετέωρος ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και την πραγματικότητα, τον εφιάλτη και το βίωμα.

Μια παράσταση με δομή performance και οδηγό έναν κονφερανσιέ. Τα πρόσωπα της Αριάγνης ως ιεροί νεκροί, φέρουν επάνω τους την Ιστορία αλλά και την ποιητικότητα του σώματος που πάσχει και αντιφάσκει με τον εαυτό του.

Σε πρώτο πλάνο είναι τα διλήμματα που βιώνουν τα πρόσωπα του έργου στην ψυχή και το σώμα τους: πολιτική δράση ή καλλιτεχνική δημιουργία; Ακτιβισμός ή έκφραση; Έρωτας ή αυτοθυσία; Στην παράσταση της Αριάγνης, ο στόχος δεν είναι να επιβεβαιώσουν μέσα τους οι θεατές αυτό που ήδη γνωρίζουν ή διαισθάνονται, ότι δηλαδή η μοίρα της μεταπολεμικής Ελλάδας παίχτηκε στα ζάρια, στα σαλόνια και στις κρεβατοκάμαρες ενώ ένα μεγάλο μέρος του ενεργού πληθυσμού της χώρας πέθαινε προδομένο στα βουνά και στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Αυτά είναι γνωστά. Το ζητούμενο της παράστασης είναι η διάψευση των βεβαιοτήτων και η ταραχή για όσα τώρα μας συμβαίνουν.

Ο σκηνοθέτης της παράστασης Γιάννης Λεοντάρης σημειώνει:

“Ο ίδιος ο τίτλος του μυθιστορήματος του Τσίρκα θέτει το θεμελιώδες ερώτημα για τον σκηνοθέτη: ποιος είναι ο πρωταγωνιστής αυτού του έργου ; Ποιοι είναι οι βασικοί πόλοι της σύγκρουσης που περιγράφει ο συγγραφέας; Όταν δέχεσαι να μετατρέψεις ένα εμβληματικό κείμενο-ποταμό 350 σελίδων σε θεατρικό κείμενο 80 σελίδων, ήδη το έχεις προδώσει. Προδίδοντάς το όμως, μπορείς ταυτόχρονα να παραμένεις “ερωτευμένος” μαζί του. Το σημαντικό δεν είναι να δώσεις διαπιστευτήρια “πίστης” στο κείμενο του Τσίρκα αλλά να αυθαιρετήσεις δημιουργικά, με απόλυτο σεβασμό στην ποιητική του και την ιδεολογία του. Η παράσταση, πέρα από τους δύο βασικούς πόλους σύγκρουσης του κειμένου του Τσίρκα, τον Μάνο και το Ανθρωπάκι, δημιουργεί έναν τρίτο ισχυρό πόλο, δίνοντας στον κυνικό πολιτευτή Μερτάκη, το ρόλο του κονφερανσιέ. Αυτός αποτελεί και τον κεντρικό άξονα της παράστασης καθώς με την ρητορική του επιχειρεί να παγιδεύσει και να “χειριστεί” την σκέψη των θεατών. Έτσι, η παράσταση αποκτά χαρακτηριστικά performance καθώς οι συγκρούσεις συμβαίνουν και τα αδιέξοδα προκύπτουν “εδώ και τώρα”, ενώπιον των θεατών οι οποίοι εμπλέκονται σ’αυτά. Την τελική λύση στο αδιέξοδο καλείται να δώσει κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή η Αριάγνη, όχι δραματουργικά, ως μυθιστορηματικός ήρωας του Τσίρκα, αλλά σκηνικά, ως ηθοποιός της παράστασης.