To ταξίδι στην επιστημονική φαντασία συνεχίζεται στη Στέγη

Λογοτεχνικό είδος που εμφανίστηκε τον 19ο αιώνα, αναγνωρίζοντας σαν έναν από τους γεννήτορές του τον Ιούλιο Βερν, η επιστημονική φαντασία μπόρεσε να συνδυάσει την περιέργεια του ανθρώπου για το άγνωστο, τόσο πάνω στη Γη όσο και στο μακρινό Διάστημα. Από τη συνάντησή του με τον κινηματογράφο, στο πρόσωπο του Ζορζ Μελιές, στο είδος προσδόθηκαν επιπλέον τα χαρακτηριστικά του «θαυμαστού», αποτυπώνοντας την ουτοπία της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη φύση μέσα από την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη.

Σταδιακά, η «αισιόδοξη» επιστημονική φαντασία θα δώσει τη θέση της στη δυστοπία, με γνωστότερο δείγμα τον «Πόλεμο των κόσμων», που η ραδιοφωνική του αφήγηση από τον Όρσον Ουέλς θα προκαλέσει μαζικό πανικό στις ΗΠΑ του 1938, δυστοπία που θα κυριαρχήσει μεταπολεμικά, ύστερα από την εμπειρία της ατομικής βόμβας και της κούρσας των εξοπλισμών, διεισδύοντας όχι μονάχα στο απώτατο Διάστημα αλλά πλέον ακόμα και στο ανθρώπινο σώμα, όπως στο εμβληματικό «Blade Runner».

Αυτήν την εποποιία της «ποπ κουλτούρας» αφηγείται η μεγάλη έκθεση «Science Fiction: Ταξίδι στο άγνωστο» που, λίγες εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασής της στο Barbican του Λονδίνου, μεταφέρθηκε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Υπενθυμίζεται πως πρόκειται για τη δεύτερη συνεργασία της με το βρετανικό μουσείο, έπειτα από την έκθεση «Digital Revolution», που είχε παρουσιαστεί το 2015.

Η αφήγηση, που ξεκινά από τον υπόγειο εκθεσιακό χώρο της Στέγης για να απλωθεί σε όλους τους χώρους της, καθώς και σε γειτονικές αίθουσες, όπου φιλοξενείται το πολύ σημαντικό πρόγραμμα προβολών, εκτυλίσσεται σε τέσσερις ενότητες.

Η πρώτη είναι αφιερωμένη στα «Παράξενα ταξίδια» των πρωτοπόρων του είδους, σε άγνωστες περιοχές της Γης, παρουσιάζοντας χειρόγραφα και πρωτότυπα σχέδια του Ιουλίου Βερν, αλλά και σκηνικά αντικείμενα από ταινίες όπως ο «Γκοντζίλα» ή το «Τζουράσικ Παρκ».

Η δεύτερη μας μεταφέρει στο μακρινό Σύμπαν και στους υποτιθέμενους κατοίκους του, μέσα από τις «Οδύσσειες του Διαστήματος», όπως τους φαντάστηκαν οι σκηνοθέτες ταινιών σαν τις «Στενές επαφές τρίτου τύπου» ή το «Star Trek» και το «Star Wars».

Τους φόβους για το μέλλον, που δεν αποτελούν παρά προβολή της ανάγνωσης του παρόντος, αποτυπώνει η τρίτη ενότητα, αφιερωμένη στις δυστοπίες της επιστημονικής φαντασίας: Οι «Θαυμαστοί καινούργιοι κόσμοι» αφηγούνται την πτώση στην οποία οδηγεί τις ανθρώπινες κοινωνίες η δίψα για κυριαρχία.

Μέσα από κείμενα όπως το «Φαρενάιτ 451» του Ρέι Μπράντμπερι ή το «1984» του Τζορτζ Όργουελ και ταινίες όπως το «Κουρδιστό πορτοκάλι» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, αλλά και αρχιτεκτονικά σχέδια και σκίτσα από το «High Rise» του Μπεν Γουίτλι, μπαίνουμε σε έναν χώρο όπου η «ποπ κουλτούρα» συναντά την «υψηλή λογοτεχνία».

Τέλος, ο θεατής οδηγείται στα «Απώτατα σύνορα», που δεν είναι άλλα από το ίδιο το ανθρώπινο σώμα, το οποίο μεταλλάσσεται χάρη σε cyborgs, κλώνους και ρομπότ. Η απώτατη (;) αυτή παρέμβαση της επιστήμης εικονογραφείται μέσα από το έργο συγγραφέων όπως η Μαίρη Σέλλεϋ («Φράνκενστάιν») ή ο Γουίλιαμ Γκίμπσον («Νευρομάντης») και ταινίες όπως οι «The Terminator» ή «Total Recall». Πρωταγωνιστούν εδώ το ανδροειδές Ava (πρωταγωνίστρια της ταινίας «Ex Machina»), ο TARS από το «Interstellar», το Robot B-9 από την τηλεοπτική σειρά «Lost in Space» κ.ά.

Παρουσιάζοντας την έκθεση, ο Χρήστος Καρράς, που επιμελήθηκε την εγκατάστασή της στη Στέγη μαζί με τον Patrick Gyger, σημείωσε ότι «η επιστημονική φαντασία καλύπτει όλο το φάσμα της κουλτούρας, από το trash και το κιτς μέχρι τον μεταφιλοσοφικό στοχασμό σχετικά με το τι είναι σώμα, νοημοσύνη, φύλο. Διαπερνά την τέχνη σε όλο της το εύρος, από τη μουσική και τη λογοτεχνία έως το ντιζάιν και τη μόδα, αποτελώντας ένα είδος θέασης του κόσμου».

Την έκθεση «Science Fiction: Ταξίδι στο άγνωστο» συνοδεύει ένα σημαντικό πρόγραμμα παράλληλων δράσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εργαστηρίων για ενήλικες, συζητήσεων και προβολών (κάθε Τρίτη), με ταινίες που καθόρισαν την εξέλιξη της επιστημονικής φαντασίας ή έγιναν πλέον καλτ…