Νένα Μεντή: Δεν με έχει ξεπεράσει η εποχή. Ό,τι έχει αλήθεια δεν είναι παλιακό

Όσες φορές κι αν μου ανοίξει το σπίτι της – κι είναι πολλές τα τελευταία χρόνια – πάντα θα αναδίδει την ίδια ζεστασιά της φιλοξενίας. Ελληνικό καφέ στο φλιτζάνι, τσουρεκάκι στο πιάτο, σοκολατάκι στο μπουφέ. Στους τοίχους, να με κυκλώνουν τα κάδρα με φωτογραφίες από τους ρόλους της· στο χολ θα με υποδέχεται πάντα η Νένα Μεντή σε μια φωτογραφία των 20 χρόνων της, η κόρη της ως παιδί και η μητέρα της ως νήπιο. Θα ψηλαφίσει μια φωτογραφία που είναι σφηνωμένη στον καθρέφτη από το τηλεοπτικό «Τρίτο στεφάνι» του Δαλιανίδη. Φοράει ένα γαλάζιο φόρεμα κι είναι πολύ όμορφη. Μετά θα κοιτάξει κλεφτά το είδωλο της στον καθρέφτη. Μου λέει: «Όταν σταμάτησα να κάνω τηλεόραση – όχι ότι την φτύνω ως δουλειά αλλά συνέβη – τότε μπήκα πολύ θερμά μέσα στο θέατρο».
Οι συνεντεύξεις με τη Νένα Μεντή μοιάζουν με τη διακόσμηση στους τοίχους του σπιτιού της: Δεν ξέρεις αν επικρατεί πλειοψηφικά η ζωή ή η τέχνη της. Πενήντα χρόνια στο θέατρο – «52 παρακαλώ» με διορθώνει εμφατικά – δηλαδή τα 2/3 της ζωής της παίζει, ώστε η μια πραγματικότητα συγχωνεύεται με την άλλη, φιλικά κι αδιόρατα. Η ίδια επιμένει πως «αν υποτεθεί ότι είμαι μια καλή ηθοποιός είναι γιατί τα έχω καλά με τη ζωή μου». Επόμενο κάδρο στον τοίχο του σπιτιού της μένει να κρεμαστεί η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη.

Συνεργάζεστε ξανά με τον Πέτρο Ζούλια στις «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη» μετά τη θηριώδη επιτυχία της «Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου». Είστε κάπως σαν δίδυμο της επιτυχίας ή δεν υπάρχουν συνταγές στο θέατρο;
Δεν πιστεύω καθόλου στις συνταγές τις επιτυχίας παρότι έχω, μάλλον, άδικο. Διότι έχει αποδειχθεί πως υπάρχουν συνταγές επιτυχίας όταν συναντώνται παρέες ανθρώπων. Για παράδειγμα, η εποχή της Ελεύθερης Σκηνής, εκείνη η φιλική παρέα ηθοποιών που έκανε παραστάσεις σημείο αναφοράς για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο ήταν μια καλή συνταγή. Πάντως, η συνάντηση μου με τον Πέτρο Ζούλια είναι μια πρόσκληση σ’ ένα φίλο να κάνουμε κάτι της καρδιάς μας. Έτσι έγινε και η «Ευτυχία».

Θα θέλατε μια ακόμα επιτυχία σαν της «Ευτυχίας»;
Θα σου πω την αλήθεια: Δεν πιστεύω ότι μπορεί να επαναληφθεί μια επιτυχία σαν της «Ευτυχίας». Ίσως να σκίσουμε φέτος αλλά η «Ευτυχία» δεν μπορεί να συμβεί ξανά· ήταν μια παράσταση της καρδιάς που δεν είχα υποψιαστεί ότι μπορώ να κάνω. Ασχοληθήκαμε με μια σπουδαία προσωπικότητα που ο κόσμος δεν ήξερε παρά μόνο τα τραγούδια της. Κι εγώ είχα τη μεγάλη τύχη να βρίσκομαι μόνη μου στη σκηνή άρα και να πιστώνομαι την επιτυχία.

Την αποτυχία να φοβάμαι; Αχ, δεν κωλώνω πουθενά

Γενικώς, επιζητάτε την επιτυχία;
Όχι, επιζητώ την ευτυχία. Και την ευτυχία της ζωής και την «Ευτυχία» της σκηνής. Ετοιμάζουμε μάλιστα μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη το φθινόπωρο του 2018 και φυσικά θα την ξανακάνω στην Αθήνα. Αυτός ο ρόλος έγινε για μένα μια ανθρώπινη κατάσταση, μου παρέχει μια τεράστια συναισθηματική κάλυψη.

Φοβάστε την αποτυχία;
Α, μπα… Δεν φοβάμαι εγώ. Έχω περάσει πάρα πολλά στη ζωή μου, έχω ζήσει θανάτους πολύ δικών μου ανθρώπων που ήταν νεότατοι, έχω ζήσει φτώχεια μεγάλη, δυσκολίες στο θέατρο. Αν φοβάμαι κάτι είναι ο θάνατος. Την αποτυχία να φοβάμαι; Αχ, δεν κωλώνω πουθενά.

Μιλάτε με σιγουριά.
Πράγματι, μιλώ σαν Νένα κι όχι σαν ηθοποιός. Είχα, βλέπεις, την τύχη να κάνω πράγματα που άρεσαν στον κόσμο ο οποίος με στηρίζει πάρα πολύ. Ξέρεις πόσες φορές έχω ακούσει «τι θα κάνεις για ‘ρθουμε» ή «ό,τι κι αν κάνεις δεν μας απογοητεύεις»; Με εμπιστεύονται κι αυτό μου δίνει ένα αβαντάζ. Πάντως, δεν φοβάμαι ούτε κι αυτό, δηλαδή να κάνω κάτι που δεν θα αρέσει στον κόσμο. Ίσως να στενοχωρηθώ αν πάρω οικονομικά ανθρώπους στο λαιμό μου.

Ο κόσμος λοιπόν σας αγαπάει με διάρκεια. Του «πουλήσατε» ποτέ κάτι που δεν ήσαστε;
Όχι συνειδητά. Ασυνείδητα έκανα πολλά πράγματα που δεν εκτιμούσα και πολύ, κάποια που δεν θα επέλεγα σε άλλες συνθήκες, για να πάρω ένα μισθό και να ζήσω. Ήρθαν, όμως, σε μια στιγμή που δεν είχα άλλες προτάσεις κι έπρεπε να επιβιώσω. Η επιβίωση για μένα είναι ιερή, δεν την υποτιμώ καθόλου. Έχω αγωνιστεί για την επαγγελματική αξιοπρέπεια μου και πολλές φορές και για των συναδέλφων μου. Όμως, το να πουλήσω ψευτιά – ας πούμε, ότι είμαι της κουλτούρας ενώ εγώ κάνω εμπορικό θέατρο – δεν το έκανα ποτέ.

Ποτέ δεν είχα τη φιλοδοξία να ηγηθώ. Είμαι αντιεξουσιάστρια και στο θέατρο

Αναρωτιέμαι γιατί με αυτό το εχέγγυο δεν κάνατε ποτέ δικό σας θίασο…
Δεν με ενδιέφερε καθόλου. Είμαι φύσει και θέσει εναντίον του προσωποπαγούς θεάτρου και της εξουσίας να οδηγώ. Δεν ισχυρίζομαι πως δεν σηκώνω, πως δεν σέβομαι ή πως δεν προβάλλω το βάρος της εμπειρίας μου στο θέατρο – δεν παίζω την ταπεινή. Αλλά ποτέ δεν είχα τη φιλοδοξία να ηγηθώ. Είμαι αντιεξουσιάστρια και στο θέατρο. Η δουλειά του ηθοποιού είναι μαστόρικη· συνεπώς έχει πολύ μεγάλη σημασία πόσα χρόνια έχεις βάλει κάτω τον πισινό σου στη σκηνή και χτυπιέσαι. Ασφαλώς και έχω φτύσει αίμα για το θέατρο αλλά αυτό δεν μπορώ να το εξαργυρώσω ως επικεφαλής θιάσου ή ως πρώτο όνομα στη μαρκίζα.

Υπήρξατε αφοσιωμένη στην τέχνη σας.
Πάρα πολύ. Πουθενά δεν ήμουν τόσο αφοσιωμένη όσο στο θέατρο. Ούτε καν στον άνδρα μου ή στο παιδί μου.

Άρα, είχατε μεγαλύτερο ταλέντο στη δουλειά ή στη ζωή;
Στη ζωή. Αν υποτεθεί ότι είμαι μια καλή ηθοποιός – αφοσιωμένη και αληθινή – είναι γιατί τα έχω καλά με τη ζωή μου.

Τα έχετε καλά και με τον εαυτό σας;
Ναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Αισθάνομαι απίστευτη ενέργεια. Μάλλον επίτηδες το κάνω για να ξορκίσω το γήρας 

Έχετε σκεφτεί γιατί ταιριάξατε τόσο πολύ στο θέατρο – εκτός από ότι υπήρχε καλλιτεχνική ροπή στην οικογένεια σας;
Η ιστορία σίγουρα ξεκίνησε από το σπίτι μου. Υπήρχε ένα έδαφος που έμμεσα με έσπρωχνε προς κάτι καλλιτεχνικό. Αν δεν είχα γίνει ηθοποιός θα είχα γίνει τραγουδίστρια, θυμάμαι πως τότε έκανα και μαθήματα πιάνου. Από εκεί και πέρα δεν ξέρω να πω γιατί έγινα ηθοποιός. Απλώς κάποια στιγμή άρχισα να συνειδητοποιώ ότι αυτό ήταν για μένα. Νομίζω ότι είναι μια ανάγκη να επικοινωνήσω με τον κόσμο, με τις αλήθειες μου κι έχοντας κάποιες κεραίες ικανές να πιάνουν ένα σήμα της ζωής θέλω να το μεταδώσω και στους άλλους.

Με λίγα λόγια δεν θα κάνατε κάτι διαφορετικό;
Όχι, μόνο θέατρο θα έκανα. Γιατί το υπηρετώ με τόσο μεγάλη αγάπη και μου χαρίζει τέτοια ηδονή που τη νιώθω ακόμα και τώρα που γερνάω. Οτιδήποτε άλλο θα χρειαζόταν από μένα μελέτη και σπουδή που δεν είχα καμία διάθεση να ακολουθήσω. Όμως, το θέατρο πάντα το αγαπούσα και πάντα μου έδινε την αίσθηση ότι έχει νόημα που το αγαπώ. Γι’ αυτό και δεν κουράστηκα ποτέ παρά τον κόπο που κατέβαλα.

Επομένως δουλεύετε γιατί δεν μπορείτε να ζήσετε χωρίς θέατρο ή για να εξασφαλίζετε τα προς το ζην;
Και για τα δύο. Δυστυχώς, δεν έχω χρήματα στην άκρη. Ότι κέρδισα από την τηλεόραση το επένδυσα για ν’ αγοράσω αυτό το σπίτι που μένω κι ένα σπίτι στο παιδί μου. Έχω πάρει και μια μικρή σύνταξη που τώρα έγινε ψωροσύνταξη αλλά σίγουρα δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα με αυτή… Επιτρέπεται μετά από 52 χρόνια δουλειάς; Ξέρω ηθοποιούς στην ηλικία μου που δεν έχουν δουλειά, ζουν από μια ψωροσύνταξη κι αυτό είναι η πλήρης ταπείνωση. Αίσχος!

Θα δουλεύετε όσο αντέχετε;
Α, ναι! Αν δεν μου τύχει τίποτα απρόσμενο δηλαδή… Γιατί κατά τα άλλα αισθάνομαι απίστευτη ενέργεια. Μάλλον επίτηδες το κάνω για να ξορκίσω το γήρας. Οι δικοί μου άνθρωποι με συμβουλεύουν να μαζευτώ.

 Έχω χαρεί τον έρωτα σε όλο του το μεγαλείο. Έχω υπάρξει και συναισθηματικά τρελή αλλά και σεξουαλικά

Αγαπάτε τις ρυτίδες σας;
Δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτές. Πριν από 15 χρόνια, όταν ήμουν λίγο νεότερη, με πείραζαν πολύ· τώρα πια καθόλου. Πλέον, κατάλαβα πως δεν είναι οι ρυτίδες το πρόβλημα αλλά το μέσα σου και οι δυνάμεις σου. Το θέμα είναι το όρεξη έχεις για τη ζωή. Αν μου πεις τώρα να ανέβουμε στην Πάρνηθα, έφυγα.

Ήσασταν επιρρεπής στις ηδονές της ζωής;
Μπορείς να προσδιορίσεις τι εννοείς λέγοντας ηδονές της ζωής;

Από τον έρωτα μέχρι το τσουρεκάκι στο πιάτο.
Έχω χαρεί τον έρωτα σε όλο του το μεγαλείο. Έχω υπάρξει και συναισθηματικά τρελή αλλά και σεξουαλικά. Έχω χαρεί τον έρωτα – που πλέον δεν τον βάζω ως πρώτη προτεραιότητα, μέχρι τα 50 μου τον ζούσα πολύ – έχω χαρεί το φαγητό, τα γλυκά, την αγάπη της οικογένειας μου, την αγάπη των γονιών μου, την δική μου την αγάπη προς αυτούς. Κι αν μπορώ να βάλω και το χαρτί στις ηδονές, έχω παίξει πολύ χαρτί. Μεγάλη κ… το χαρτί, φοβερή συγκίνηση.

Τώρα, πως περνάτε τον ελεύθερο χρόνο σας;
Βλέπω πολύ σινεμά. Μέσα στο φθινόπωρο έχω δει δέκα ταινίες, έχω δει αρκετό θέατρο, βλέπω τηλεπαιχνίδια στην τηλεόραση – γιατί είμαι και παιχνιδιάρα – και βγαίνω με τον άνδρα μου για φαγητό και λίγους φίλους μας.

Έχετε κάνει φίλους μέσα στο θέατρο;
Πολύ λίγους και βασικά άνδρες.

Γιατί;
Δεν θέλω να το καλοσκεφτώ γιατί είναι λίγο θλιβερά τα πράγματα. Κι έτσι σταματάω στο ότι η άλλη πλευρά φταίει όσο κι εγώ. Άλλωστε, πιστεύω πως οι φιλίες δεν έχουν μεγάλη διάρκεια, είναι λίγο σαν τον έρωτα. Πολύ λίγες είναι οι φιλίες που βαστάνε. Έχασα νωρίς δυο φίλους μου, που δεν ζουν πια αλλά κάποιες άλλες φιλίες απλώς δεν ευδοκίμησαν. Αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν οι δρόμοι τους, κάτι αλλοιώνεται μέσα στο χρόνο… Μπορεί να δυσκόλεψα κι εγώ. Είμαι πολύ απόλυτος άνθρωπος κι αυτό έχει ένα στοιχείο ανθρωποδιώκτη. Πρέπει να με αγαπούν πολύ οι άλλοι για να μείνουν. Κι αυτοί είναι ο άνδρας μου, και η κόρη μου. Εξάλλου και με αυτούς τσακώνομαι.

Είμαι απόλυτος άνθρωπος κι αυτό έχει ένα στοιχείο ανθρωποδιώκτη

Ποιοι άνθρωποι ήταν καθοριστικοί στην καλλιτεχνική πορεία σας;
Στο ξεκίνημα μου ήταν η Κατίνα Παξινού, ο Αλέξης Μινωτής και η Ελλη Λαμπέτη. Έχω να θυμάμαι πολλά καλά από αυτούς, έβαλαν σφραγίδες στο ξεκίνημα μου.

Ήσασταν η επίλεκτη της Λαμπέτη, σωστά;
Με αγαπούσε πάρα πολύ. Μάλιστα, πριν από ένα χρόνο έχασα μια καρτούλα που μου είχε γράψει. Την κουβαλούσα για συναισθηματικούς λόγους μέσα στην τσάντα όλα αυτά τα χρόνια και μάλλον μου έπεσε. Εκεί μου έγραφε ένα σημείωμα για το πόσο με πίστευε. Η συνεργασία μου με τη Λαμπέτη ήταν πάρα πολύ καλή γι’ αυτό και παραξενευόμουν όταν αργότερα άκουγα άσχημα πράγματα για τη συμπεριφορά της σε συναδέλφους. Απέναντι μου ήταν πολύ γενναιόδωρη και υποστηρικτική ακόμα και πάνω στη σκηνή. Ήταν ένα σπάνιο πλάσμα στη σκηνή.

Αν γυρίσετε πίσω και κοιτάξετε τον εαυτό σας πριν από από 50 χρόνια, όταν ξεκινούσατε στο θέατρο, ποια εικόνα σας έρχεται πρώτη στο μυαλό;
Είχα μόλις τελειώσει τη σχολή – δέκα μέρες μετά – και με προσλαμβάνει η κυρία Κατερίνα Ανδρεάδη, που τότε ήταν μια προσωπικότητα του ελληνικού θεάτρου ζητώντας μου να παίξω μαζί της τον πρώτο ρόλο σε μια παράσταση, με την οποία θα πηγαίναμε σε τουρνέ στη Γερμανία. Εγώ, που δεν είχα κλείσει καν τα 21 μου χρόνια, βρίσκομαι να δουλεύω χωρίς να έχω συνειδητοποιήσει πως ναι, τώρα, βγαίνω στο θέατρο. Όταν λοιπόν με πήρε η κυρία Κατερίνα στο τηλέφωνο και πήγα στο σπίτι της – μιλούσε με μια φωνή ψηλή προς τα πάνω, σχεδόν αστεία – με ρώτησε «ποια είναι η γκαρνταρόμπα σου;». «Ποια γκαρνταρόμπα μου;» σκέφτομαι εγώ από μέσα μου. Εγώ ήμουν τόσο φτωχή που κυκλοφορούσα με ένα τσίτι φουστανάκι χρόνου γύρισμα. Με ρωτούσε λοιπόν αν έχω μαντό, παλτό, ταγέρ, τέτοια – με την ίδια πάντα αστεία φωνή – κι εγώ, ως γνήσιο σκατόπαιδο, αντέδρασα αμέσως. Τέλος πάντων, φεύγουμε για την περιοδεία αλλά δεν πέρασα καθόλου καλά μαζί της γιατί ήταν πολύ αυταρχικός άνθρωπος κι εγώ δεν είχα μάθει έτσι από το σπίτι μου· γενικά, μέχρι και τώρα, δεν τα σηκώνω αυτά τα «αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Μου κάνει, λοιπόν, ένα ακόμα χουνέρι για να σκληραγωγηθώ. Είμαστε ένα βράδυ, πριν το τρίτο κουδούνι, όπου μου σπάει η ζαρτιέρα που κρατάει την κάλτσα. Οπότε της λέω πριν βγω στη σκηνή «μισό λεπτό κυρία Κατερίνα να την πιάσω με μια παραμάνα». Και μου απαντά «όχι, μικρή μου· να βγεις με την κάλτσα κάτω». «Μα θα είμαι μία ώρα στη σκηνή με την κάλτσα κάτω;» απόρησα. «Ναι, για να μάθεις». Ε, λοιπόν, βγήκα κι έπαιξα με πολύ παράπονο. Θύμωσα πολύ αλλά δυνάμωσα κιόλας, γιατί δεν έφυγα από τη δουλειά. Κι ευτυχώς, μετά διαπίστωσα ότι τα πράγματα δεν θα ήταν πάντα έτσι.

Το μόνο που φοβάμαι είναι ο θάνατος. Οι δικοί μου, μου λένε «μη φοβάσαι, δεν θα το καταλάβεις» 

Αλλάξατε μέσα από το θέατρο σαν άνθρωπος;
Από τη ζωή έχω αλλάξει – όχι από το θέατρο. Ηταν τα χαστούκια της ζωής, τα δύσκολα, οι επιλογές μου που με ωρίμασαν, οι άνθρωποι που γνώρισα, οι θάνατοι και οι απώλειες – οι απώλειες περισσότερο από καθετί άλλο. Και δεν εννοώ μόνο τις απώλειες τις οριστικές αλλά και τις απώλειες της καθημερινότητας. Όλα όσα χάθηκαν ή θεωρήθηκαν περιττά κι έμεινε στο τέλος λίγο ζουμάκι.

Τι γεύση έχει αυτό το ζουμάκι;
Μπορεί να βάλω και τα κλάματα τώρα… Έχει τη γεύση των μικρών πραγμάτων.

Γιατί συγκινηθήκατε;
Γιατί όσο περνάνε τα χρόνια θέλεις πιο πολύ να το γεύεσαι αυτό το ζουμάκι. Γιατί δεν μένει πολύς καιρός.

Σας αγχώνει αυτό;
Ναι, πολύ. Το μόνο που φοβάμαι είναι ο θάνατος. Οι δικοί μου, μου λένε «μη φοβάσαι, δεν θα το καταλάβεις».

Υπάρχει κάτι που δεν έχετε κάνει ή που έχετε μετανιώσει;
Δεν έχω μετανιώσει για τίποτα.

Ακόμα και για το ότι λέγατε πάντα τη γνώμη σας; Δεν το πληρώσατε ποτέ;
Ως Νένα δεν το έχω πληρώσει. Μέσα στην κυρίαρχη κατάσταση της δουλειάς, ίσως το πλήρωσα. Κι ήταν πολλοί εκείνοι που μου είπαν ότι την «πάτησα». Εγώ, πάντως, δεν νομίζω ότι την πάτησα, είμαι πολύ καλά με τον εαυτό μου. Δεν ήμουν φύσει αντιδραστική, δεν αντιμετώπιζα τον εαυτό μου σαν Μεσσία, όχι. Απλώς – ειδικά τα πρώτα χρόνια όπου ήμουν και πιο θερμή μέσα στις ιδεολογίες μου – με πείραζε η αναξιοκρατία στη δουλειά: Ότι υπήρχαν ηθοποιοί που «δεν μπορούσαν να τα πουν» και παρόλα αυτά έπαιζαν συνέχεια ενώ κάποιοι άλλοι κάθονταν σπίτι τους.

Βρεθήκατε στο σπίτι σας γι’ αυτό το λόγο;
Ήμουν πολύ τυχερή. Γιατί ενώ ήμουν… αγριοραδίκω – που λέω εγώ – και δεν κρατούσα το στόμα μου κλειστό, ο χώρος με ήθελε. Φαίνεται πως έκανα τη δουλειά τους.

Άρα δεν ήταν μόνο τύχη αλλά και ταλέντο.
Δεν χρησιμοποιώ τη λέξη ταλέντο. Το ταλέντο είναι κάτι το μεταφυσικό, δεν πιάνεται. Εγώ μιλάω για ικανότητες, αυτές που δεν τις αμφισβητεί κανείς.

Πως θέλετε να αξιοποιήσετε αυτές τις ικανότητες τώρα;
Θέλω να κάνω πράγματα – γιατί έχω την δυνατότητα επιλογής – που πραγματικά μου αρέσουν. Κι έχω την πίστη ότι αφού κάποια πράγματα συγκινούν εμένα, θα συγκινήσουν και τους θεατές μου. Έτσι, νιώθω τώρα και για τον Παπαδιαμάντη.

Λέτε πιο πολλά «όχι» ή πιο πολλά «ναι»;
Λέω πολλά «όχι» γιατί έχω πολλές προτάσεις και κυρίως από νέους σκηνοθέτες. Κι αυτό με συγκινεί πολύ. Κι ας μην τους ξέρω και πιθανώς κι ας μην τους ξέρει και η μαμά τους.

Τι δηλώνει αυτό;
Ο,τι δεν με έχει ξεπεράσει η εποχή. Ό,τι έχει αλήθεια δεν είναι παλιακό. Ό,τι είναι αληθινό, αποκλείεται να είναι βέκιο.