Θρησκευτική Τέχνη από την Ρωσία στο Μουσείο Μπενάκη
Το Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών–IΤΕ, παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό και διεθνές κοινό, μια έκθεση με άγνωστα ρωσικά έργα θρησκευτικής τέχνης από μουσειακές συλλογές, ναούς και μοναστήρια της Ελλάδας, με τίτλο “Θρησκευτική Τέχνη από την Ρωσσία στην Ελλάδα”. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 11 Φεβρουαρίου 2018.
Οι πολυάριθμες ρωσικές εικόνες καθώς και τα ποικίλα λειτουργικά σκεύη, άμφια, βιβλία και αντικείμενα ιδιωτικής ευλάβειας που φυλάσσονται σήμερα σε μονές, ναούς και μουσεία στην Ελλάδα, συνιστούν σημαντικά, αλλά εν πολλοίς ανεξερεύνητα, τεκμήρια τόσο για την ιστορία της θρησκευτικής τέχνης της Πρώιμης Νεότερης εποχής όσο και για την εξέλιξη των πολιτιστικών επαφών και των πολιτικών σχέσεων της Ρωσίας με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, από τα μέσα του 16ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα.
Η έκθεση περιλαμβάνει πάνω από εξήντα έργα, τα οποία αντιπροσωπεύουν τις ποικίλες όψεις του φαινομένου, εστιάζοντας στους διαύλους μεταφοράς των θρησκευτικών έργων από τη Ρωσία στην Ελλάδα, και στις διαδικασίες ενσωμάτωσής τους σε ένα καινούργιο εθνο-θρησκευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Διερευνά τις ιδιαίτερες διαδρομές τους και τις ποικίλες μορφές υποδοχής και υιοθέτησής τους στον ελληνικό χώρο, καθώς και θέματα χρονολόγησης των ρωσικών έργων και απόδοσής τους σε εργαστήρια. Αυτό το άγνωστο, συναρπαστικό υλικό είχε αποτελέσει το αντικείμενο ενός ερευνητικού προγράμματος που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Η έκθεση αξιοποιεί τα πορίσματα αυτής της έρευνας συγκεντρώνοντας για πρώτη φορά ρωσικές εικόνες και λατρευτικά αντικείμενα που βρίσκονται διάσπαρτα όχι μόνο σε μουσειακές συλλογές, αλλά και σε μονές και ναούς στους οποίους αφιερώθηκαν ως δωρεές και αναθήματα. Τα περισσότερα αντικείμενα της έκθεσης προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και παρουσιάζονται για πρώτη φορά.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παραχώρηση έργων από εκκλησιαστικές συλλογές, ναούς και μονές της Ελλάδας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες πρέπει να αποδοθούν στον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο και στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος για τη μελέτη και τον δανεισμό των εικόνων και διευκόλυναν την πρόσβαση στα έργα. Το Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Mουσείο Μυτιλήνης, η μουσειακή συλλογή της Νέας Μονής Χίου, οι Μονές Αγίου Βησσαρίωνος Δουσίκου Τρικάλων και Υ.Θ. Πλατυτέρας στην πόλη της Κέρκυρας, εμπιστεύτηκαν τα υψηλής ποιότητας και ιστορικά βαρυσήμαντα αφιερώματα που φυλάσσουν στις συλλογές τους.
Μαζί τους εκτίθενται και εικόνες που παραμένουν σε χρήση στους ναούς όπου είχαν αρχικά αφιερωθεί: μία εικόνα από το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού των Ταξιαρχών στη Χώρα της Τήνου και μία από τις δεσποτικές εικόνες του Αγίου Γεωργίου Πολιτείας στην Καστοριά. Την έκθεση τίμησαν με τη συμμετοχή τους το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, το Μουσείο Αντιβουνιώτισσας στην Κέρκυρα, καθώς και το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Κεφαλονιάς. Δυστυχώς, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, παρότι συμμετείχε στην έρευνα που προηγήθηκε, δεν συναίνεσε στον δανεισμό έργων από τις συλλογές του. Η έκθεση δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς τους χορηγούς και την ολόθερμη υποστήριξη τους. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, στήριξε την έκθεση όχι μόνο με τη διοικητική και επιστημονική μέριμνα των υπηρεσιών του, αλλά και με την οικονομική συνδρομή που επέτρεψε την πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Την έκθεση υποστήριξαν η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου Α.Ε. και η εταιρεία Karavias Art Insurance. Την έκθεση θα εγκαινιάσει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος.
Έκδοση
Την έκθεση συνοδεύει έγχρωμη έκδοση 168 σελίδων, η οποία πραγματεύεται εκτός από τα έργα της έκθεσης και ορισμένα σπάνια αντικείμενα από μοναστηριακές συλλογές και ναούς, τα οποία δεν ήταν μεν δυνατόν να μετακινηθούν, μας προσφέρθηκε όμως η δυνατότητα φωτογράφισης και μελέτης τους: Η ιστορική και καλλιτεχνική σημασία των ρωσικών έργων που φυλάσσονται στις Μονές Βαρλαάμ και Μεγάλου Μετεώρου, τα αντικείμενα από τις Μονές Παναγίας Τατάρνας και Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου παρουσιάζονται αναλυτικά στα κείμενα της έκδοσης.
Στην έκθεση επίσης, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις, καθώς και άλλες εκδηλώσεις που θα ανακοινωθούν σύντομα.
Συντελεστές έκθεσης
Επιμέλεια: Αναστασία Δρανδάκη, επιμελήτρια της Βυζαντινής Συλλογής Neptune Lines, Μουσείο Μπενάκη, Γιουλιάνα Μπόιτσεβα, συνεργαζόμενη ερευνήτρια, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών – ΙΤΕ
Βοηθός συντονισμού: Μάρα Βερύκοκου, Μουσείο Μπενάκη
Σχεδιασμός: Παύλος Θανόπουλος, Μουσείο Μπενάκη
Γραφιστικές εφαρμογές: Ντόρα Πικιώνη, Μουσείο Μπενάκη
