Συν & Πλην: Ο Γλάρος στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Η συγγραφή του «Γλάρου» ολοκληρώθηκε το 1895 και αν και το πρώτο του ανέβασμα την ίδια χρονιά ήταν μια καλλιτεχνική και εμπορική αποτυχία, εντούτοις η επόμενη απόπειρα, τρία χρόνια αργότερα, από το «Θέατρο Τέχνης» της Μόσχας, ήταν εκείνη που καθιέρωσε τον Τσέχοφ ως θεατρικό συγγραφέα σε κοινό και κριτική. Έκτοτε το έργο έχει ανέβει σε χιλιάδες σκηνές ανά τον κόσμο, στην Ελλάδα για πρώτη φορά το 1932 από το θίασο της Μ. Κοτοπούλη. Κατά δήλωση του ίδιου είναι μια “κωμωδία γραμμένη σε τέσσερις πράξεις”, καθώς το ύφος του κινείται ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία, ενώ με το έργο αυτό εισάγεται η ιδιαίτερη τσεχοφική τεχνική, η μεταφορά του κέντρου βάρους από τον ήρωα -πρωταγωνιστή στην ομάδα – μικρή κοινωνία εντός της οποίας περιστρέφεται η δράση.

Η Υπόθεση

H Αρκάντινα, μια καταξιωμένη και δημοφιλής ηθοποιός του κατεστημένου θεάτρου, συνδέεται με τον Τριγκόριν, έναν πετυχημένο συγγραφέα. Ο γιος της, ο Τρέπλιεφ, ψάχνει, κάτω από τη “σκιά” της μητέρας του, νέους τρόπους έκφρασης στο θέατρο. Παρουσιάζει το πρώτο του θεατρικό έργο στους ανθρώπους που επισκέπτονται το κτήμα του Σόριν, αδερφού της Αρκάντινα. Πρωταγωνίστρια είναι η Νίνα, η αγαπημένη του. Η παράσταση όμως θα έχει άδοξη πορεία. Η Νίνα θέλει να γίνει ηθοποιός και αποφασίζει να εγκαταλείψει το σπίτι και να ακολουθήσει τον Τριγκόριν που γίνεται εραστής της. Λίγα χρόνια αργότερα, η επιδείνωση της υγείας του Σόριν θα φέρει πάλι στο κτήμα την Αρκάντινα και τον Τριγκόριν. Στο ίδιο μέρος θα επιστρέψει “τσακισμένη” σαν τον νεκρό γλάρο που κάποτε είχε αποθέσει στα πόδια της ο Τρέπλιεφ και η Νίνα. Η συνάντηση της με τον Τρέπλιεφ θα είναι καθοριστική για το τέλος της ζωής του.

Η Παράσταση

Το πρώτο που κάνει εντύπωση σε αυτή την υψηλών απαιτήσεων παράσταση είναι η μινιμαλιστική διάθεση που αποτυπώνεται ως προς τα σκηνικά μέσα -ένα πιάνο και μια τεράστια διάφανη νάιλον κουρτίνα- που λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα με το σύνολο των σκηνών και τη διάρκειά της (2,5 ώρες). Προφανώς το σκηνικό αυτό (Εύα Μανιδάκη) έχει μια πιο συμβολική διάσταση, δίνει την ευκαιρία να κρυφοκοιτάξουμε στην καρδιά του θεατρικού γίγνεσθαι, στον κόσμο του θεάτρου που πρωταγωνιστεί σε αυτήν την ιστορία του Τσέχοφ, στη συγκεκριμένη περίπτωση στη σκηνή ενός από τα κομψότερα θέατρα της Ελλάδας, το οποίο επίσης “εκτίθεται” απευθείας με το τέχνασμα αυτό, χωρίς ωστόσο να παραβλέψουμε πώς εν τέλει η πρωτότυπη ιδέα μπορεί να φαίνεται και λίγη από μόνη της για να καλύψει αυτόν τον μεγάλο σκηνικό χώρο.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή έμμεσα -ως μέρος της παράστασης- δίνονται “οδηγίες” που αφορούν από το κλείσιμο των κινητών ως τη γενική πρόθεση της σκηνικής ανάγνωσης: όχι μια ιστορία για ανεκπλήρωτους έρωτες αλλά ένα ταξίδι για την αναζήτηση της εσωτερικότητας όπως αυτή προκύπτει από μια παράσταση θεάτρου για το θέατρο, ακόμα και οι ηθοποιοί κάθονται ανάμεσα στους θεατές αναμένοντας τη σειρά τους επί σκηνής. Έτσι αφαιρείται όποιο κλίμα δεν εξυπηρετεί τη σκοπιμότητα αυτή αφήνοντας όμως την αίσθηση απουσίας συναισθήματος, δίνοντας μια επίπεδη και μονοκόμματη εξ αρχής ατμόσφαιρα χωρίς διαφοροποιήσεις ακόμα και σε σκηνές που εκ φύσεως δικαιολογούν την παρουσία ψυχικής εξωτερίκευσης: ο αποχωρισμός της Νίνας από τον Τρέπλιεφ, ο θάνατος του Κόστια, αμφότερα είναι δύο -απλά- μόνο περιστατικά.

Οι ερμηνείες όλες (Δημήτρης Ημελλος, Αννα Καλαϊτζίδου, Ακύλλας Καραζήσης, Σύρμω Κεκέ, Δημήτρης Μπίτος, Δημήτρης Παπανικολάου, Άλκηστις Πουλοπούλου, Νίκος Χατζόπουλος) -είναι αλήθεια ότι ο Γιάννης Χουβαρδάς είχε μια ομάδα πρώτης τάξεως στη διάθεσή του- έμειναν πιστές σε αυτήν την προσέγγιση και δεν παρέκκλιναν από αυτή. Χωρίς προβλήματα εξυπηρέτησαν τη σκηνοθετική ιδέα, με εμφανή τη γνώση και τη δουλειά, αλλά χωρίς διακυμάνσεις, εσωτερικότητα αλλά και σύνδεση, κάτι που απουσιάζει γενικά στην παράσταση, ακόμα και στις διαδοχικές της στιγμές. Σε αυτά τα πλαίσια λείπει η κορύφωση.

Τα Συν (+)

• Οι καλές ερμηνείες, είναι ισότιμες εντός των σκηνοθετικών πλαισίων και παρά την “αυτονομία” τους αποδεικνύουν την ποιότητα των ηθοποιών

• Η ενδιαφέρουσα σύλληψη της συνολικής ιδέας

• Το ευφάνταστο σκηνικό με τη συμβολική του δύναμη

Τα Πλην (-)

• Ο εμφανής εκμοντερνισμός στην απόδοση της ιστορίας και των μηνυμάτων της είναι αναμενόμενο να ξενίσει τους λιγότερο “μυημένους” θεατές

• Η δυσκολία στον εντοπισμό συναισθηματικού κόσμου αλλά και χρονικής στιγμής

• Η μεγάλη διάρκεια -ενδεικτικά μια από τις τελευταίες σκηνές με το σύνολο του θιάσου επί σκηνής να φλυαρεί χωρίς να προάγεται κάπως η δράση- και η απουσία διαλείμματος

Το άθροισμα (=)

• Παράσταση υψηλών απαιτήσεων και προδιαγραφών, πλούσια σε σκηνές και διαλόγους που δεν απογειώνεται. Αν και οι ρυθμοί είναι αργοί το τελικό αποτέλεσμα είναι ολοκληρωμένο και πιστό στις σκηνοθετικές προσδοκίες.