Τεχνόπολις: Ένα ταξίδι στην ιστορία της ελληνικής βιομηχανίας

Η έκθεση απλώνεται σε δύο κτίρια του παλιού βιομηχανικού συγκροτήματος του Γκαζιού, στο Μηχανουργείο και την Αποθήκη, που πλέον διατηρούν μόνο το όνομα και το κέλυφος της προηγούμενης χρήσης τους, έχοντας μετατραπεί σε ατμοσφαιρικούς εκθεσιακούς χώρους. 

Εκεί βρίσκονται συγκεντρωμένα πάνω από 800 βιομηχανικά και vintage καταναλωτικά αντικείμενα, πρώτες ύλες (που μάλιστα ο επισκέπτης καλείται να ψηλαφήσει), φωτογραφίες, έγγραφα όπως μετοχές ανωνύμων εταιρειών, καταστατικά, σχεδιαγράμματα βιομηχανικών εγκαταστάσεων, αλλά και αντίτυπα του περιοδικού «Βιομηχανική Επιθεώρησις».

Ανάμεσα στα εκθέματα, εντυπωσιάζει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο Enfield, κατασκευασμένο στα ναυπηγεία Νεωρίου Σύρου τη δεκαετία του ’70, σε μια περίοδο απογείωσης της βιομηχανικής ανάπτυξης –λίγο πριν την απότομη προσγείωση που επέφεραν οι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και 1979, οι οποίες οδήγησαν στη μαζική αποβιομηχάνιση τη χώρα.

Ίσως ακριβώς για να αποφύγει να δώσει έμφαση στην αποβιομηχάνιση (και να αναμασήσει τα στερεότυπα ότι «η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα» κ.λπ.), η αφήγηση δίνει βάρος σε βιομηχανίες που βρίσκονται ακόμη εν λειτουργία, συμπληρώνοντας αρκετές δεκαετίες ζωής: από την εταιρεία Ελληνικοί Λευκόλιθοι, που ιδρύθηκε το 1902 και λειτουργεί μέχρι τις μέρες μας, μέχρι brandnames πολύ οικεία, όπως Πίτσος, Ιζόλα κ.λπ.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι λείπουν ιστορικά ονόματα, όπως η κλωστοϋφαντουργία Ρετσίνα, η Πειραϊκή-Πατραϊκή ή η Γαλλική Εταιρεία που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία του Λαυρίου. Ακόμη και λιγότερο γνωστά συγκροτήματα βρίσκουν τη θέση τους στην εκθεσιακή αφήγηση, όπως αυτό του Βασιλειάδη, που λειτούργησε το πρώτο ατμοκίνητο μηχανουργείο στον Πειραιά, από το 1860 και για έναν αιώνα, ή η Ελληνική Βιομηχανική Εταιρεία Εμαγιέ, που ίδρυσε το εργοστάσιό της στην Κέα το 1927 και επέζησε για 30 χρόνια.

Η έκθεση, την επιστημονική επιμέλεια της οποίας είχε η ιστορικός Χριστίνα Αγριαντώνη, με συνεργάτη στην ιστορική έρευνα τον Γιάννη Στογιαννίδη, διαρθρώνεται σε οκτώ βιομηχανικούς κλάδους (μεταλλουργία, χημικά, ενέργεια, οικοδομικά υλικά, τρόφιμα – ποτά, καπνός, κλωστοϋφαντουργία, έπιπλα), στους οποίους κατανέμονται οι περίπου 100 εταιρείες, τα προϊόντα και οι ιστορίες τους, ενώ σε μία ξεχωριστή αίθουσα παρουσιάζεται με πραγματικά ευφάνταστο τρόπο το χρονολόγιο της ελληνικής βιομηχανικής ανάπτυξης, από τις απαρχές της μέχρι και το απόγειό της τη δεκαετία του 1970.

Στον ίδιο χώρο, ο επισκέπτης μπορεί να πληροφορηθεί με εποπτικό τρόπο ζητήματα όπως το θεσμικό πλαίσιο που διευκόλυνε ή δυσχέρανε κάθε φορά τη βιομηχανική πορεία της χώρας, από τον νόμο περί ανωνύμων εταιρειών μέχρι την ίδρυση του ΣΕΒ και της ΓΣΕΕ ή το σχέδιο Μάρσαλ, αλλά και να γνωρίσει τα πρόσωπα που έπαιξαν κομβικό ρόλο σε αυτήν την περιπέτεια: Τον Χαρίλαο, τον Ρετσίνα, τον Χατζηκυριάκο, τον Μποδοσάκη…

Αυτό είναι και ένα από τα προτερήματα της έκθεσης «160 χρόνια made in Greece»: Δίνει πρόσωπο, με… ονοματεπώνυμο και διεύθυνση, σε μια ιστορία που για τον μέσο επισκέπτη είναι ταυτισμένη με ατέλειωτους πίνακες γεμάτους αριθμούς, μια ιστορία την οποία αγνοεί ή θεωρεί αδιάφορη, ενώ τα υλικά της αποτυπώματα τα έχει καθημερινά στα χέρια του…

Από αυτήν την άποψη, δεν πρόκειται για μια έκθεση που επιδιώκει να πυροδοτήσει τη νοσταλγία, όπως φάνηκε να υπονοεί ο δήμαρχος της Αθήνας Γιώργος Καμίνης παρουσιάζοντάς την στους δημοσιογράφους. Αντίθετα, μάλλον αισιοδοξία μπορεί να προκαλέσει στον επισκέπτη της, δείχνοντας ότι, μέσα από αυτή τη μακρά και διόλου ευθύγραμμη πορεία, η ελληνική βιομηχανία υπάρχει. Και μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, προσαρμοζόμενη στις καινούργιες συνθήκες, όπως έκανε αυτά τα 160 χρόνια. Γιατί, όπως τόνισε και η πρόεδρος της Τεχνόπολης Πόπη Διαμαντάκου, «πολιτισμός δεν υπάρχει χωρίς παραγωγή»…