Συν & Πλην: Η Αγάπη άργησε μια μέρα στο Θέατρο Αργώ

Ακολουθώντας την τάση των τελευταίων ετών και στην περίπτωση αυτή έχουμε μία παράσταση που έχει ως αφετηρία ένα λογοτεχνικό κείμενο, πιο συγκεκριμένα το ομότιτλο μυθιστόρημα της Λιλής Ζωγράφου (1994) που έγινε ευρέως γνωστό από την τηλεοπτική του μεταφορά στην ΕΤ 1 (1997).

Το έργο

Στην επαρχία της Κρήτης τέσσερις γενιές γυναικών ζουν κάτω από την πατριαρχική επίβλεψη, παραμερίζοντας όνειρα, επιθυμίες και αισθήματα, με καταδικασμένη τη βούλησή τους από εκείνη του πατέρα. Λίγο πριν αυτός πεθάνει, στο υπόγειο του σπιτιού βρίσκει καταφύγιο ένας Ιταλός στρατιώτης. Ανάμεσα σε εκείνον και τη μικρότερη κόρη, την Ερατώ, θα γεννηθεί ένας έρωτας, καρπός του οποίου θα είναι ένα παιδί που η μάνα της φαμίλιας, θέλοντας να αποφύγει την κοινωνική κατακραυγή, θα παρουσιάσει ως δικό της. Μετά τον θάνατό των γονέων η “εξουσία” περνά στα χέρια της μεγαλύτερης κόρης, της Ασπασίας, που ελέγχει και οργανώνει την τύχη των υπολοίπων. Στην επιβολή αυτή άλλοι υποχωρούν και άλλοι αντιστέκονται, με κορυφαία την αντίδραση της Ερατώς που θα αναζητήσει την ελευθερία μέσω του έρωτα και της λυτρωτικής του προσδοκίας. Το μίσος της αδερφής της θα την οδηγήσει σε ένα μοναστήρι. Εκεί την ερωτεύεται ο δικηγόρος της μονής αλλά την κακομεταχειρίζεται. Η Ερατώ θα επιστρέψει στο χωριό όταν μάθει ότι Ασπασία αργοπεθαίνει προκειμένου να την εκδικηθεί. Μην αντέχοντας όμως τη σκληρότητα της αδερφής της και τον ξεπεσμό της οικογένειας αυτοκτονεί. Την επόμενη μέρα καταφτάνει ο Ιταλός στρατιώτης που συναντήσαμε στην αρχή της ιστορίας, με σκοπό να ξαναβρεί τα ίχνη του χαμένου του έρωτα. Είναι όμως πια αργά…

Η ιστορία από μια γενικότερη θεώρηση – αν και αφορά σε περασμένες εποχές- αναφέρεται στη λαχτάρα των ηρωίδων που αναζητούν και καρτερούν τη μεγάλη αγάπη, με τις διαστάσεις που η καθεμιά της έχει αποδώσει και όπως έχει επενδύσει σε αυτήν. Στην ουσία της όμως η υπόθεση αναδεικνύει τη γυναικεία καταπίεση από την ανώτερη εξουσία, εν προκειμένω την αντρική, που αρχικά ταυτίζεται με την πατρική, στη μετάβασή της με τη συζυγική. Ο καθωσπρεπισμός, οι κοινωνικές συμβάσεις, η “εικόνα” εντός μιας κλειστής κοινωνίας είναι τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν τα πλαίσια και τα όρια της δράσης των γυναικών. Όταν τολμούν να κινηθούν έξω από αυτά είναι σχεδόν γραφτό να πληρώσουν βαρύ αντίτιμο για την πρόσκαιρη έστω απελευθέρωση.

Η Παράσταση

Εκ πρώτης είναι αρκετά ενδιαφέρων ο τρόπος που εξελίσσεται η ιστορία, αν και αρχικά κάπως αργά, εντούτοις γρήγορα βρίσκει τους ρυθμούς της από τη στιγμή που μπαίνει σε εφαρμογή το σχέδιο της κατ επίφασης εγκυμοσύνης. Για την εξέλιξή ο Ένκε Φεζολλάρι αξιοποίησε πέρα από τη δράση και την αφήγηση, όχι όμως με μια μονοκόμματη, συνηθισμένη εκδοχή της αλλά συνδέοντάς τη ως σκηνική πράξη που δένει και συμπληρώνει τα επί σκηνής συμβάντα. Ένα άλλο σημείο που σίγουρα στέκεται κανείς είναι ο αποκλειστικά γυναικείος θίασος για όλους τους ρόλους -υπάρχουν και αντρικοί που εναλλάσσονται και διαφοροποιούνται με την αλλαγή ενός σακακιού ή με μια πιο μπάσα φωνή-. Σίγουρα η ιδέα αυτή δημιουργεί έναν εντυπωσιασμό, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί στα πλαίσια μιας λιτής σκηνοθετικής γραμμής, αν αναλογιστούμε μάλιστα ότι το κείμενο αποτελεί ένα μανιφέστο για τη γυναικεία χειραφέτηση. Από την άλλη όμως, πέρα από το αισθητικό αποτέλεσμα, η ουσία στα πλαίσια της θεατρικής πράξης ίσως γινόταν καλύτερα αντιληπτή, αν οι αντρικοί ρόλοι ερμηνεύονταν από άντρες ηθοποιούς που θα απέδιδαν εκ των πραγμάτων με τρόπο περισσότερο φυσικό και όχι καρικατουρίστικο δρώμενα αρρένων. Δημιουργείται λοιπόν μια παράσταση που στηρίζεται σε πολλά πρόσωπα, πολλούς ρόλους, πολλά συμβάντα, που παίρνουν ωστόσο σκηνική ζωή από λίγες μόνο ηθοποιούς. Αυτό σε συνδυασμό με το προαναφερόμενο δίπολο αφήγηση – δράση προϋποθέτει θεατές σε εγρήγορση γιατί δεν είναι δύσκολο κανείς να “χαθεί”.

Το λογοτέχνημα στο οποίο στηρίχτηκε η παράσταση είναι γεμάτο από συναισθήματα: μίσος, ζήλια, καταπίεση, υποταγή στα κάθε είδους στερεότυπα. Αυτά όλα βγήκαν στην επιφάνεια από τις καλές ερμηνείες των ηθοποιών που εύκολα μπορούν ακόμα και να συγκινήσουν ένα ευρύ κοινό. Είναι αναμενόμενο να σταθούμε στην Αθηνά Τσιλύρα, που αποδεικνύει την εξέχουσα θέση της στον πρωταγωνιστικό ρόλο της μεγάλης αδερφής- δυνάστη Ασπασίας, σε κάποιες στιγμές της ωστόσο -ιδίως στην αρχή- εμφανίζεται λίγο νευρική. Τον ρόλο της μάνας υποδύεται η Αιμιλία Υψηλάντη, όπως άρμοζε από μια ηθοποιό με τη στόφα μιας άλλης εποχής, με μέτρο, έξοχα με έναν λόγο. Η Κατερίνα Μισιχρόνη, το απολωλός πρόβατο της ιστορίας, καταφέρνει να συνδυάσει επιτυχώς την ευαισθησία του αρχικά αδύναμου προσώπου με την εν συνεχεία δυναμική θέληση για αλλαγή. Και ο υπόλοιπος γυναικείος θίασος (Μαρία Αποστολακέα, Μυρτώ Γκόνη, Βασιλική Διαλυνά, Μαρία Καρακίτσου) στέκεται στο ύψος των περιστάσεων.

Στα ιδιαίτερα θα εντάξουμε και το σκηνικό (Γιώργος Λυντζέρης) -θυμίζει τέμπλο ναού- με τα καντηλάκια, το ημίφως, φωτογραφίες θανόντων και οστεοφυλάκια, συμβάλλει και αυτό σε ένα τελετουργικό θανάτου που βρίσκεται σε εξέλιξη, εντός του οποίου εμφανίζονται ζωντανοί νεκροί. 

Η μουσική (Γιώτα Κοτσέτα), έντονη, συντείνει στην αγωνία και την κορύφωση, ωστόσο, ίσως ήταν ενδιαφέρουσες και πινελιές που θα λειτουργούσαν ως αποφόρτιση από το βαρύ κλίμα.

Τα συν (+)

• η πρωτοτυπία στη σκηνοθεσία και η εμπνευσμένη προσέγγιση στο λογοτέχνημα

• Οι καλές ερμηνείες

• το ιδιαίτερο σκηνικό

Τα πλην (-)

• η περιπλοκότητα που δημιουργείται από τις σκηνοθετικές επιλογές (αποκλειστικά γυναίκες ηθοποιοί για το σύνολο των μεικτών ρόλων, συνδυασμός δράσης – αφήγησης, πολλά γεγονότα)

• το μονίμως φορτισμένο κλίμα και η συνολικά βαριά ατμόσφαιρα

• το δεύτερο μέρος στέκεται κάπως άνισα σε σχέση με το πρώτο καθώς μοιάζει να εξυπηρετεί την -με συνοπτικές διαδικασίες- επίλυση των εκκρεμοτήτων όλων των ηρώων

Το άθροισμα (=)

Παράσταση δουλεμένη, κυρίως σκηνοθετοκεντρική. Σε κάποια σημεία ωστόσο η μεταμοντέρνα θεώρηση ενός κειμένου με παλιομοδίτικη ως προς το περιεχόμενο βάση φαίνεται να εκπληρώνει πρωτίστως σκηνοθετικές προσδοκίες και εντυπώσεις γενικά παρά ζητήματα ουσίας και καθαρού λόγου.