Ρωμαίος και Ιουλιέττα του Σαρλ Γκουνό στη Λυρική Σκηνή

H πεντάπρακτη όπερα του Σαρλ Γκουνό «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην ιστορία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο του Κύκλου Γαλλική Όπερα και της φετινής επετείου των 200 ετών από τη γέννηση του συνθέτη.

Η όπερα «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» του Σαρλ Γκουνό, παραμένει μέχρι σήμερα μακράν η δημοφιλέστερη μελοποίηση του σαιξπηρικού δράματος. Οι λιμπρετίστες του έργου Ζυλ Μπαρμπιέ και Μισέλ Καρρέ έμειναν πιστοί στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, από το οποίο συχνά δανείστηκαν αυτούσια κομμάτια, καθώς πολλά σημεία του σαιξπηρικού κειμένου αποτελούν ιδανική πρώτη ύλη για λιμπρέτο όπερας. 

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Βερόνα και αφορά τον έρωτα του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας. Οι δυο νέοι παντρεύονται κρυφά, καθώς οι οικογένειές τους βρίσκονται σε διαμάχη. Κατά τη διάρκεια αντιδικίας, ο Ρωμαίος σκοτώνει τον εξάδελφο της Ιουλιέττας και εξορίζεται από την πόλη. Προκειμένου να αποφύγει γάμο με άλλον, όπως επιθυμεί ο πατέρας της, η Ιουλιέττα πίνει ένα φίλτρο που τη ρίχνει σε βαθύ ύπνο, ενώ ο περίγυρός της τη θεωρεί νεκρή. Τα νέα φτάνουν στον Ρωμαίο, ο οποίος επιστρέφει στη Βερόνα και, θεωρώντας την Ιουλιέττα νεκρή, φαρμακώνεται. Όταν εκείνη ξυπνά και καταλαβαίνει τι έχει συμβεί, αυτοκτονεί προκειμένου να ενωθεί για πάντα με τον αγαπημένο της.

Για το τέλος του έργου ο Γκουνό διαφοροποιήθηκε από τον Σαίξπηρ και ακολούθησε την παραλλαγή που είχε εισαγάγει ο διάσημος Βρετανός ηθοποιός του 18ου αιώνα Ντέιβιντ Γκάρρικ, και την οποία είχε επιλέξει επίσης ο Μπερλιόζ. Σύμφωνα με αυτήν, όταν ξυπνά η Ιουλιέττα, ο Ρωμαίος δεν έχει χάσει ακόμα πλήρως τις αισθήσεις του, έτσι ώστε να είναι ακόμα εφικτός ένας τελευταίος διάλογος, ένα τελευταίο ντουέτο, ανάμεσα στους δύο ερωτευμένους.

Συνολικά, ο αισθησιακός λυρισμός της μουσικής, ο μελωδικός πλούτος, η ευρηματική ενορχήστρωση και η ισορροπία των χορωδιακών σκηνών πλήθους καθιστούν τη συγκεκριμένη όπερα μια από τις επιτυχέστερες μεταφορές της τραγωδίας του Σαίξπηρ στο λυρικό θέατρο και όχι συμπτωματικά μια από τις πιο αγαπητές όπερες του ρεπερτορίου.

Τα τέσσερα εκτενή ντουέτα για τους εραστές της Βερόνας και οι διάσημες άριές τους μονοπωλούν το ενδιαφέρον και ταυτόχρονα αναπτύσσουν δραματουργικά την ιστορία από την αθώα αρχική συνάντηση των δύο νέων ως το τραγικό τους τέλος, από το ανάλαφρο «βαλς» της Ιουλιέττας έως την «άρια του δηλητηρίου» της ίδιας και από το εκστατικό τραγούδι του Ρωμαίου ως τον απαρηγόρητο μονόλογό του πάνω από το μνήμα της Ιουλιέττας.

Χάρη στον απίστευτο μελωδικό της πλούτο, η όπερα αυτή γνώρισε μεγάλη επιτυχία από την πρώτη κιόλας παρουσίασή το 1867 στο Παρίσι. Ενώ ο Φάουστ χρειάστηκε αρκετό καιρό προκειμένου να κατακτήσει το κοινό, η όπερα «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» σημείωσε άμεση επιτυχία και ήδη από την πρώτη χρονιά ξεπέρασε τις εκατό παραστάσεις, ενώ την ίδια χρονιά παρουσιάστηκε στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη.

Παρότι ο συνθέτης εστιάζει στο κεντρικό ζευγάρι, οι σκηνές πλήθους με τα εντυπωσιακά χορωδιακά, καθώς επίσης οι σκηνές χορού, δίνουν στο έργο λάμψη και ένα στοιχείο φαντασμαγορίας, που συνεισφέρουν στη δημοτικότητά του.

Τη νέα αυτή παραγωγή της ΕΛΣ σκηνοθετεί ο σπουδαίος θεατρικός σκηνοθέτης Νίκος Μαστοράκης, ο οποίος με το έργο αυτό παρουσιάζει για πρώτη φορά δουλειά του στο λυρικό θέατρο. Μέσα από μια σύγχρονη και αφαιρετική αισθητική, ο Μαστοράκης εστιάζει στο κεντρικό ζευγάρι και προτείνει τη μεταφορά του σαιξπηρικού δράματος στο σήμερα.

Τα σκηνικά της παραγωγής υπογράφει ο διακεκριμένος Γερμανός σκηνογράφος Γιοχάννες Συτς, ο οποίος έχει υπογράψει σημαντικές παραστάσεις σε κορυφαία θέατρα ανά την Ευρώπη (Λονδίνο, Βερολίνο, Παρίσι κ.α.), αλλά και στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές όπερες (Βερολίνο, Φρανκφούρτη, Λυόν, Ζάλτσμπουργκ, Λονδίνο, Άμστερνταμ κ.α.). Στην Ελλάδα έχει παρουσιάσει δουλειά του για το Εθνικό Θέατρο το 2010, στον Ορέστη του Γιάννη Χουβαρδά.

Στην παραγωγή συμμετέχει ένα λαμπερό καστ διακεκριμένων πρωταγωνιστών. Στον ρόλο της Ιουλιέττας κάνει το ντεμπούτο της, η σπουδαία Ελληνίδα υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου, η οποία διαπρέπει στα σπουδαιότερα λυρικά θέατρα του πλανήτη (Βιέννη, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Γενεύη, Βαρκελώνη, Βρυξέλλες, Κοπεγχάγη, Ρώμη), έχοντας στο ενεργητικό της συνεργασίες με τους σημαντικότερους αρχιμουσικούς και σκηνοθέτες όπερας της εποχής μας.

Τον ρόλο του Ρωμαίου θα ερμηνεύσει ο περιζήτητος Ισπανός τενόρος Ισμαέλ Τζόρντι, ο οποίος έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του δίπλα στον σπουδαίο Αλφρέντο Κράους, έχει ήδη τραγουδήσει σε όλα τα μεγάλα Ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα, αλλά και στον Καναδά και την Ιαπωνία, και έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές για τις ερμηνείες του στη σκηνή, καθώς και για τις ηχογραφήσεις του.

Τη διανομή συμπληρώνουν νεότεροι και καταξιωμένοι Έλληνες μονωδοί: Δημήτρης Κασιούμης, Άρτεμις Μπόγρη, Χάρης Ανδριανός, Αντώνης Κορωναίος, Πέτρος Μαγουλάς, Χρυσάνθη Σπιτάδη, Διονύσης Μελογιαννίδης, Νίκος Κοτενίδης, Γιώργος Ρούπας, Κωστής Ρασιδάκις. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός. Συμμετέχει η Χορωδία και το Μπαλέτο της ΕΛΣ.

Σύνοψη 

Α’ Πράξη Ορκισμένη έχθρα υπάρχει ανάμεσα στους Καπουλέτους και τους Μοντέκκους, δύο οικογένειες της Βερόνας. Σε χορό μεταμφιεσμένων, ο οποίος δίδεται για τα γενέθλια της Ιουλιέττας στο μέγαρο των Καπουλέτων, ο εξάδελφός της Τυβάλδος μιλά γι αυτήν στον Πάρη, ο οποίος προορίζεται για σύζυγός της. Φτάνουν μεταμφιεσμένοι ο Ρωμαίος, ο Μερκούτιος και ο Μπενβόλιος, μέλη της οικογένειας των Μοντέκκων. Ο Μερκούτιος τραγουδά για τη Μαμπ, βασίλισσα των ονείρων και των ψευδαισθήσεων. Η Ιουλιέττα συναντά τον Ρωμαίο και οι δύο νέοι ερωτεύονται. Επιστρέφει ο Τυβάλδος, ο οποίος αναγνωρίζει τον Ρωμαίο, πριν εκείνος προλάβει να ξαναφορέσει τη μάσκα του. Η Ιουλιέττα τρομάζει μαθαίνοντας ποιον ερωτεύτηκε.

Β’ Πράξη Βράδυ στον κήπο της Ιουλιέττας. Με τη βοήθεια του ακολούθου του Στέφανου, ο Ρωμαίος μπαίνει στον κήπο. Βλέπει φως στο δωμάτιο της Ιουλιέττας και την καλεί. Εκείνη ανταποκρίνεται. Λέει πως παρά την έχθρα ανάμεσα στις οικογένειές τους, όχι μόνο εξακολουθεί να τον αγαπά, αλλά του προτείνει να ενωθούν με τα δεσμά του γάμου. Παράλληλα, του ζητά να φύγει αμέσως, πριν ανακαλυφθεί η παρουσία του στον κήπο της.

Γ’ Πράξη Στο κελί του πατρός Λαυρεντίου ο Ρωμαίος περιμένει με ανυπομονησία την Ιουλιέττα. Όταν εκείνη φτάνει, ο πατήρ Λαυρέντιος παντρεύει τους δύο νέους παρά τους κινδύνους, ελπίζοντας ότι αυτός ο γάμος θα φέρει γαλήνη στις δύο οικογένειες.
Έξω από το μέγαρο των Καπουλέτων ο νεαρός Στέφανος προσβάλλει την οικογένεια με ένα τραγούδι, το οποίο τους παρομοιάζει με αρπακτικά. Ο υπηρέτης τους Γρηγόριος σηκώνει το γάντι και η διαμάχη που ξεσπά φουντώνει γρήγορα. Στη φασαρία μπλέκονται ο Μερκούτιος και ο Τυβάλδος, ενώ ο Ρωμαίος προσπαθεί να τους χωρίσει. Αρνείται να αντιπαρατεθεί με τον Τυβάλδο, ο οποίος είναι πλέον εξάδελφός του. Ο Μερκούτιος επιμένει και κατά την αντιδικία του με τον Τυβάλδο πληγώνεται θανάσιμα. Τότε ο Ρωμαίος παίρνει εκδίκηση θανατώνοντας τον Τυβάλδο. Ο Ρωμαίος εξορίζεται από την πόλη.

Δ’ Πράξη Ο Ρωμαίος μπαίνει κρυφά στο δωμάτιο της Ιουλιέττας, προκειμένου να την αποχαιρετήσει. Φτάνει ο πατέρας της Ιουλιέττας, ο οποίος της ανακοινώνει ότι τελευταία επιθυμία του Τυβάλδου πριν ξεψυχήσει ήταν η Ιουλιέττα να νυμφευτεί τον Πάρη. Ο γάμος πρόκειται να τελεστεί το συντομότερο δυνατό. Σε απόγνωση, η Ιουλιέττα στρέφεται στον πατέρα Λαυρέντιο. Εκείνος της προσφέρει ένα φίλτρο, το οποίο για ένα διάστημα θα τη ρίξει σε τόσο βαθύ λήθαργο, ώστε να μοιάζει νεκρή. Αυτό θα δώσει χρόνο στον Ρωμαίο να επιστρέψει και, όταν η Ιουλιέττα συνέλθει, το ζευγάρι θα είναι και πάλι μαζί. Η Ιουλιέττα πείθεται.
Στην επίσημη αίθουσα του μεγάρου των Καπουλέτων, όλοι έχουν συγκεντρωθεί για τον γάμο. Καθώς το μυστήριο ξεκινά, η Ιουλιέττα σωριάζεται καταγής. Το έκπληκτο πλήθος τη θεωρεί νεκρή.

Ε’ Πράξη Ο πατήρ Λαυρέντιος μαθαίνει ότι το μήνυμα που έστειλε στον Ρωμαίο, όπου τον πληροφορούσε για όσα είχαν συμβεί, δεν έφτασε ποτέ, καθώς ο αγγελιαφόρος δολοφονήθηκε. Ο Ρωμαίος, έχοντας μάθει για τον «θάνατο» της αγαπημένης του, αλλά μη γνωρίζοντας για την ιστορία με το φίλτρο, φτάνει στον τάφο της. Στην απόγνωσή του ότι δεν θα την ξαναδεί, παίρνει δηλητήριο. Όμως εκείνη αρχίζει να συνέρχεται και όταν ξυπνά από τον βαθύ της ύπνο τον βλέπει πλάι της. Όταν εκείνος της λέει τι έχει συμβεί, εκείνη αναζητά το φιαλίδιο με το δηλητήριο, κι όταν το ανακαλύπτει άδειο, μαχαιρώνεται, ζητώντας συγχώρεση από τον Θεό.