Victorian Giants: Η γέννηση της Τέχνης της Φωτογραφίας και η νίκη του «γυναικείου βλέμματος»

Ας φανταστούμε την εξής εικόνα: δυο νεαρές γυναίκες στέκονται δίπλα δίπλα στο δυνατό φως ενός παραθύρου. Η μία κοιτάζει προς το φως ονειροπολώντας, ενώ η άλλη μας κοιτάει έντονα κατάματα με τα χέρια της σταυρωμένα. Μας επικρίνει και μας προκαλεί. Είναι αδιαμφισβήτητα μια τολμηρή, μοντέρνα εικόνα, γεγονός που μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν πρόκειται για Σουφραζέτες ή αν αυτή είναι μια φωτογραφία από την εποχή της πανκ.

Τίποτα από τα δύο. Αυτό είναι ένα πορτραίτο της Isabella Grace και της Clementina Maude, το οποίο απαθανάτισε η μητέρα τους το 1863-4 και τα αποτελέσματα είναι απίστευτα. Σε αυτή την έκθεση φωτογραφίας στο Λονδίνο, θα πιάσεις τον εαυτό σου ξανά και ξανά να κοιτάζει τους ανθρώπους, οι οποίοι απεικονίζονται με τόση πιστότητα και λεπτομέρεια, που μοιάζουν να ζωντανεύουν.

Εδώ, εικονίζεται ο Κάρολος Δαρβίνος, σε φωτογραφία που τραβήχτηκε από την Julia Margaret Cameron το 1868, σχεδόν μια δεκαετία μετά την έκδοση του βιβλίου του, «H καταγωγή των ειδών», που τον έκανε γνωστό. Η οικογένεια του Δαρβίνου είχε νοικιάσει το σπίτι της Cameron και αυτή βρήκε την ευκαιρία να επιμεληθεί την εικόνα του.

Μπορούμε να παρατηρήσουμε το φως στα μάτια του, καθώς οι σκοτεινές κόρες του διαστέλλονται κάτω από τα πυκνά φρύδια του, δημιουργώντας την εντύπωση μιας στιγμής έκπληξης και ενδοσκόπησης. Όσο μένει ακίνητος, λόγω της αργής λειτουργίας της Βικτωριανής φωτογραφικής μηχανής, ο Δαρβίνος σκέφτεται. Αναρωτιέται, ενδεχομένως, για την εξέλιξη των ανθρώπων με την οποία θα ασχολούταν στο επόμενο βιβλίο του.

Οι γυναίκες, ωστόσο, είναι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές αυτής της έκθεσης. Οι φωτογραφίες τους είναι πιο τολμηρές, μεγαλύτερες και πιο ευφάνταστες. Απαθανατίζουν τους ανθρώπους με έναν ωμό ρεαλισμό, ο οποίος κυρίως προέρχεται από τη δυναμική διορατικότητά τους.

Οι φωτογραφίες των γυναικών της Βικτωριανής εποχής της Lady Clementina Hawarden διακρίνονται από μια «οικειότητα» που υπερβαίνει τον χρόνο, κι ένα μυστήριο που οριοθετεί την αυτονομία των υποκειμένων της. Είναι φεμινίστριες και γοτθικές επίσης, μέσα στη μυστηριακή τους ατμόσφαιρα. Σε φωτογραφία της το 1863-4 με το όνομα «Φωτογραφική μελέτη», τοποθετεί σε πόζα μια νεαρή γυναίκα δίπλα σε έναν καθρέφτη, έτσι ώστε να την βλέπουμε διπλά. Το αποτέλεσμα προσηλώνει τον παρατηρητή σε τρομακτικό βαθμό, καθώς γίνεται μάρτυρας στην μελαγχολική ενδοσκόπηση του μοντέλου.

Οι εικόνες της Hawarden δημιουργούν ατελείς ιστορίες γυναικών που δεν φοβούνται να δείξουν ποιες πραγματικά είναι. Άλλωστε, καμία από αυτές δεν μοιάζει χαρούμενη. Ως πορτραίτα γυναικών που δημιουργήθηκαν από γυναίκες, αυτές οι ανατρεπτικές δημιουργίες των Βικτωριανών γυναικών φωτογράφων είναι σχεδόν άνευ προηγουμένου.

Βέβαια, η Cameron δεν επηρεάστηκε, ούτε είχε πρότυπο κάποια προγενέστερη γυναίκα καλλιτέχνη. Αντιθέτως, προσπαθούσε να γίνει μια νέα Rembrandt: τα πορτραίτα της συνειδητά ανταγωνίζονται τα αριστουργήματα της εποχής του Μπαρόκ. Ενώ τα πορτραίτα των αντρών καλλιτεχνών της Βικτωριανής εποχής, όπως του John Everett Millais και του George Frederic Watts είναι σημαντικά έργα της εποχής τους, η εξαιρετική φωτογραφία της Cameron, του 1866, «Mountain Nymph, Sweet Liberty (Mrs Keene)», με το διακριτικό μείγμα αποφασιστικότητας και υπονόησης, μας φέρνει αντιμέτωπους με κάποιον του οποίου τα μάτια μοιάζουν με τα δικά μας και του οποίου η σκέψη είναι τόσο πραγματική, όσο και τα μπερδεμένα μαλλιά του μοντέλου. Υπάρχει μια ευαισθησία στη μαγεία του να είσαι άνθρωπος στα πορτραίτα της Κάμερον, κάτι το οποίο την καθιστά τη σημαντικότερη Βρετανίδα καλλιτέχνη της εποχής της. Αυτή η έκθεση την θέτει σε ένα εκπληκτικά οριοθετημένο πλαίσιο πειραματισμού και φαντασίας, δίνοντάς της τον τίτλο της πρώτης αβάντ γκαρντ καλλιτέχνιδας της φωτογραφικής τέχνης.