Πρωταγωνίστριες στα παρασκήνια του θεάτρου vol 2

Η ημέρα θέλει να τοποθετεί τη Γυναίκα στην αρχή όλων των μεγάλων πραγμάτων όπως έλεγε και ο Ρομαντικός, Αλφόνς ντε Λαμαρτίνς. Οι γυναίκες που επιλέγουμε εμείς – για δεύτερη συνεχή χρονιά – αποφάσισαν να τοποθετήσουν εαυτούς πίσω από τη θεατρική σκηνή μα σταθερά μπροστά στην Τέχνη που επέλεξαν να υπηρετήσουν. Ρένα Ανδρεαδάκη, Στέλλα Κάλτσου, Θεοδώρα Καπράλου, Εύα Νάθενα και Σοφία Πάσχου. Πέντε παρουσίες που αθόρυβα ενισχύουν τη θηλυκή σκέψη και ματιά του ελληνικού θεάτρου και επιβεβαιώνουν, όπως ισχυριζόταν ο Φρανσουά Τριφό πως «καμιά γυναίκα δεν είναι ίδια»· πως «καθεμιά έχει κάτι το μοναδικό και αναντικατάστατο».

Ρένα Ανδρεαδάκη, διευθύντρια παραγωγής

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική παρουσία στα θεατρικά πράγματα;
Ως ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτη στην παράσταση «Ρομαντισμός» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, αμέσως μετά την αποφοίτησή μου από την Θεατρολογία της Πάτρας το 1997.
Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;
Ο «Εθνικός ύμνος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού υπήρξε απίστευτη εμπειρία, μία επί της ουσίας εμβάθυνση στο τι μπορεί να σημαίνει θέατρο. Οι πρόβες διήρκεσαν περίπου έναν χρόνο, οι παραστάσεις δύο χρόνια, μια παράσταση που ταξίδεψε πολύ στο εξωτερικό. Συνεργασία μοναδική και υπέροχες αναμνήσεις.
Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;
Είναι εξίσου μαγικό. Η ικανοποίηση και η χαρά που νιώθω όταν πια ολοκληρώνεται μια δουλειά της οποίας είχα την οργάνωση είναι σπουδαία συναισθήματα. Και κυρίως η λάμψη στα μάτια των συνεργατών μαζί με αυτό το «τα καταφέραμε».
Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της Τέχνης;
Η συναισθηματική πολυπλοκότητα της γυναικείας φύσης και η ανάγκη για ουσιαστική επικοινωνία θεωρώ ότι προσδίδουν την ίδια στιγμή μυστήριο και καθαρότητα… Στην τέχνη, στην ζωή, παντού.
Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;
Η αλήθεια είναι πως όχι. Ωστόσο υπήρξαν φορές που χρειάστηκε να επιμείνω λίγο παραπάνω για να “αποδείξω” ότι πράγματι διαθέτω τις γνώσεις, την εμπειρία, την διάθεση και τον χρόνο ώστε να κερδίσω την εμπιστοσύνη συνεργατών. Το γεγονός ότι είμαι μητέρα τριών παιδιών πάντα δημιουργεί μία επιπρόσθετη ανησυχία.
Εκτιμάτε πως η Τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;
Δεν έχω αυτή την αίσθηση. Ίσως παλαιότερα; Γνωρίζω πολλές γυναίκες που ηγούνται οργανωτικών – επιτελικών θέσεων με σθένος και θαυμαστή αποτελεσματικότητα. Και οι περισσότερες είναι γυναίκες που ειλικρινά θαυμάζω.
Πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον εργασίας γύρω από το αντικείμενο σας;
Το θέατρο είναι ομαδική “δουλειά”. Το ιδανικό περιβάλλον λοιπόν απαιτεί αμοιβαίο σεβασμό, εμπιστοσύνη, συνέπεια. Ανεκτικότητα στην διαφορετικότητα και δεκτικότητα σε νέες σκέψεις και προτάσεις.

Η Ρένα Ανδρεαδάκη είναι διευθύντρια παραγωγής της παράστασης «Το τραμ με το όνομα Πόθος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.

Στέλλα Κάλτσου, φωτίστρια

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική παρουσία στα θεατρικά πράγματα;
Με τη Λυρική Σκηνή, ήταν Ιανουάριος του 2013, είχαμε πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής με την όπερα «Σικελικοί Εσπερινοί» του Βέρντι σε σκηνοθεσία Ρενάτο Τζανέλλα και ήταν η πρώτη μου επαγγελματική δουλειά ως σχεδιάστρια φωτισμών.
Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;
Η Όπερα του Χονγκ Κονγκ στην όποια βρέθηκα πριν δύο χρόνια για να φωτίσω το «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» του Γκουνώ σε σκηνοθεσία Αρνό Μπερνάρ. Ήταν μια μοναδική καλλιτεχνική και επαγγελματική στιγμή, καθώς βρέθηκα σε μια μεγάλη παραγωγή σε διεθνές επίπεδο, συνεργάστηκα με σημαντικούς καλλιτέχνες και βέβαια η δουλειά αυτή συνέβαλλε στο ξεκίνημα νέων συνεργασιών εντός και κυρίως εκτός Ελλάδας.
Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;
Το απολαμβάνω και νιώθω ικανοποίηση. Άλλωστε δε νιώθω εκτός σκηνής, γιατί αυτό που δημιούργησα είναι ένα κομμάτι δικό μου που ζωντανεύει εκείνη τη στιγμή μέσα στη σκηνή. Επίσης, μου αρέσει πολύ να παρατηρώ από τα παρασκήνια τις αντιδράσεις του κοινού και να σκέφτομαι τι άλλο θα μπορούσα να κάνω.
Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της Τέχνης;
Ευρηματικότητα, νέες ιδέες και, σε πολλές περιπτώσεις, καλύτερη οργάνωση. Γενικά, πιστεύω πολύ στις γυναίκες, είναι πιο έτοιμες να δεχτούν νέες τάσεις, πιο ευαισθητοποιημένες, λιγότερο συντηρητικές με αρκετή ευελιξία και καλύτερη κριτική ματιά. Αυτά είναι στοιχεία που τα έχει ανάγκη η Τέχνη σήμερα.
Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;
Ιδιαίτερες δυσκολίες, όχι δεν έχω συναντήσει. Συνήθως, έχω καλή συνεργασία και επικοινωνία με τον κόσμο που συναναστρέφομαι. Ίσως, να το αντιμετώπισα από ελάχιστες περιπτώσεις τον πρώτο καιρό όταν ξεκίνησα, αλλά όχι μόνο γιατί είμαι γυναίκα, αλλά νομίζω και λόγω εμπειρίας και ηλικίας. Μετά μαθαίνεις να τα διαχειρίζεσαι αυτά.
Εκτιμάτε πως η Τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;
Η αλήθεια είναι πως ο χώρος είναι ανδροκρατούμενος. Ωστόσο, αυτό σταδιακά αλλάζει και συναντούμε όλο και περισσότερες γυναίκες σε επιτελικές θέσεις. Κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση στις δουλειές μου στο εξωτερικό, είναι το τεράστιο ποσοστό γυναικών που βρίσκεται σε κομβικές θέσεις που θεωρούνταν, μέχρι πρόσφατα, αυστηρά αντρικές.
Πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον εργασίας γύρω από το αντικείμενο σας;
Αυτό που σου δίνει τη δυνατότητα και την ελευθερία να δημιουργήσεις ό,τι έχεις σκεφτεί χωρίς περιορισμούς και με σεβασμό στη δουλειά του καθενός.

Η Στέλλα Κάλτσου υπογράφει τους φωτισμούς για το «Καζιμίρ & Καρολίνα» σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά στο Bios, τις «Δούλες» σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη στο Θέατρο Τέχνης και για τον «Υμπύ Τύραννο» σε σκηνοθεσία Μάνου Βαβαδάκη στο Εθνικό Θέατρο. Τον Απρίλιο θα βρίσκεται στην Όπερα της Λισσαβώνας για να φωτίσει το «Καπουλέτοι και Μοντέκοι». Ακολουθεί το «Ιστορίες από το δάσος της Βιέννης» σε σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη στο Θέατρο Τέχνης και τα «Πορνοστάρ» του Κωνσταντίνου Ρήγου και «Εξολοθρευτής Άγγελος» της Άντζελας Μπρούσκου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Θεοδώρα Καπράλου, δραματολόγος

_{credit Γκέλυ Καλαμπάκα}

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική παρουσία στα θεατρικά πράγματα;
Το 2013 στην «Ελένη» του Ευριπίδη στο φουαγιέ της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου – η πρώτη συνάντηση με τον Δημήτρη Καραντζά. Τελείως τυχαία και τελείως αναπόφευκτη όπως οφείλει καθετί μοιραίο.
Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;
«Τον κυκλισμό του τετραγώνου» του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Ήταν για μένα – επαγγελματικά και προσωπικά – μια μικρή διαδρομή «ενηλικίωσης». Πολύ δύσκολη αλλά ανεκτίμητη.
Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;
Στωικά; Ίσα ίσα… Το εκτός σκηνής – επειδή δεν έχει την υποχρέωση συντήρησης μιας καθημερινής παράστασης -μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερες οξύτητες. Μέχρι τώρα, δεν αναρωτήθηκα ποτέ για το ότι η δουλειά μου είναι εκτός σκηνής. Όποια άλλη σκέψη υπήρξε ή υπάρξει στο μυαλό μου κατατάσσεται στα χόμπι.
Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της Τέχνης;
«Γυναικεία ματιά» στην Τέχνη φέρουν και τα δύο φύλα. Μοιάζει να μην γίνεται αλλιώς. Την καλή της εκδοχή τη συναντάς στη διαίσθηση και την ικανότητα σύνθεσης, την κακή στην υστερία και τον ναρκισσισμό. Καμιά φορά και στον ίδιο άνθρωπο.
Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;
Για να είμαι ειλικρινής ό,τι δυσκολίες συνάντησα έως τώρα τις συνάντησα με γυναίκες. Σαν να αισθανόμαστε κι εμείς οι ίδιες πιο άνετα, πιο ασφαλείς όταν βρίσκεται άντρας σε θέση ευθύνης. Πολύ κακώς.
Εκτιμάτε πως η Τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;
Απολύτως. Ακόμα και όταν συναντάς γυναίκες επικεφαλής είτε υπονομεύονται ως «αδαείς», είτε ακόμα χειρότερα θεωρούνται πολύ «σκληρές». Ειλικρινά, περιμένω με χαρά τη στιγμή που συνεργάτης θα ευνουχιστεί από τον άντρα προϊστάμενο του.
Πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον εργασίας γύρω από το αντικείμενο σας;
Ιδανικό θα ήταν η δραματουργική υποστήριξη μιας παράστασης να μην θεωρείται – από δημιουργούς και παραγωγούς – είδος πολυτελείας. Αυτό.

Η Θεοδώρα Καπράλου υπογράφει τη διασκευή του μυθιστορήματος «Ο Γύρος του θανάτου» του Θωμά Κοροβίνη στην παράσταση «Αρίστος» σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Ακολουθεί η διασκευή και η δραματουργική επεξεργασία στις «Βάκχες» του Ευριπίδη που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Εύα Νάθενα, ενδυματολόγος – σκηνογράφος

_{credit Τάκης Διαμαντόπουλος}

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική παρουσία στα θεατρικά πράγματα;
Ως βοηθός του Διονύση Φωτόπουλου στο Εθνικό Θέατρο.
Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;
Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να πω μια. Θα Αναφέρω τη «Lulu» του Βέντεκιντ, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Μιχαηλίδη στο Ανοιχτό Θέατρο, στα 26 μου. Έκανα ένα τεράστιο σκηνικό από μαύρο μάρμαρο δηλώνοντας από νωρίς την αγάπη μου στα αληθινά υλικά και όχι σε αυτά που μιμούνται. Αναφέρω επίσης τον «Συλλέκτη» του Τζον Φόουλς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη στο Studio Ιλίσια, όπου επέκτεινα το σκηνικό από τη σκηνή έως το δρόμο – σε πολλαπλούς χώρους – εισάγοντας ταυτόχρονα μια τεχνολογία με ένα νέο τρόπο. Τέλος, θα ξεχωρίσω την παράσταση «Η καλή οικογένεια» του Γιοακίμ Πίρινεν στο Εθνικό Θέατρο, επίσης σε σκηνοθεσία Λιγνάδη – πριν 10 χρόνια – όπου ήταν η πρώτη φόρα που υπέγραφα 3D σκηνικά και η πρώτη φορά που έγινε στην Ελλάδα μια εξολοκλήρου παράσταση με εικονική πραγματικότητα. Τώρα που το σκέφτομαι, και τα τρία εγχειρήματα είχαν κάτι νέο για την εποχή τους.
Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;
Είναι η επιλογή μου. Είμαι συνειδητοποιημένη backstage επαγγελματίας και ως εκ τούτου μου φαίνεται απολύτως κανονικό.
Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της Τέχνης;
Αν και δεν πιστεύω ότι διαφέρουν οι ματιές των δυο φύλων, αυτό που πολλοί ονομάζουν «γυναικείο μυαλό» – και που δεν είναι, επιμένω, μόνο γυναικεία υπόθεση – το έχω δει πολλές φορές, να κάνει τη διαφορά.
Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;
Δεν θα πω όχι, αλλά ακολούθησα το ένστικτό μου και διέσχισα αυτές τις δυσκολίες σαν να μην συνέβαιναν.
Εκτιμάτε πως η Τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;
Όχι πια και ομολογώ ένα αίσθημα δικαίου, όταν το επισημαίνω.
Πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον εργασίας γύρω από το αντικείμενο σας;
Με «πνεύμα ομαδικότητας» – ο λόγος που επέλεξα να ακολουθήσω τη δουλειά της σκηνογράφου, αφήνοντας πίσω τη μοναχικότητα της ζωγραφικής.

Η Εύα Νάθενα υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης «Το τραμ με το όνομα Πόθος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ακολουθεί η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή που συν-σκηνοθετούν οι Αιμίλιος Χειλάκης και Μανώλης Δούνιας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Σοφία Πάσχου, σχεδιασμός κίνησης

_{credit Ελίνα Γιουνανλή}

Ποια, πότε και με ποια ιδιότητα ήταν η πρώτη σας επαγγελματική παρουσία στα θεατρικά πράγματα;
Το 2004 ως ηθοποιός στην παράσταση «Το πιστοποιητικό» του Νικολάι Έρντμαν, σε σκηνοθεσία Βίκης Γεωργιάδου στο «Από μηχανής θέατρο».
Ποια ξεχωρίζετε ως δουλειά – σταθμό στην έως τώρα διαδρομή σας και γιατί;
Δύσκολο να ξεχωρίσω. Πάντα θα θυμάμαι την πρώτη δουλειά της ομάδας «10cm up» 10 άνθρωποι στον τρίτο όροφο ενός μαγαζιού σκαρφαλωμένοι σε 3 πατάρια, παίζουν, γελάνε και κατι μαγικό αρχίζει να δημιουργείται, το Patari Project.
Πως είναι να εκτίθεται το προϊόν της δουλειάς σας ενώ εσείς παραμένετε στωικά εκτός σκηνής;
Η διαδικασία της ομάδας μας εμπερικλείει άμεση συμμετοχή όλων κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας. Τη στιγμή που πλέον το «προϊόν» εκτίθεται, τη βιώνω μάλλον σαν μια αλλαγή οπτικής, μια συγκινητική αποστασιοποίηση, μέσα από την οποία βλέπω κομμάτια όλων μας να αφηγούνται μια κοινή ιστορία.
Τι στοιχεία θεωρείτε πως προσθέτει η γυναικεία ματιά στον χώρο της Τέχνης;
Μια ολοκληρωμένη ματιά. Επιτέλους τώρα μπορούμε να πούμε πως ο «Άνθρωπος» ολοκληρώθηκε…
Συναντήσατε ποτέ δυσκολίες σε κάποια από τις συνεργασίες σας ακριβώς επειδή είστε μια δραστήρια γυναίκα;
Βεβαίως, στη συνεργασία με το σπίτι μου, την οικογένεια μου τους φίλους μου, τον φίλο μου. Μια δραστήρια γυναίκα συνήθως συναντά δυσκολίες σε όλους τους τομείς.
Εκτιμάτε πως η τέχνη στις οργανωτικές – επιτελικές θέσεις ανδροκρατείται;
Όλα ανδροκρατούνται και όλα γυναικοκρατούνται, ανάλογα από ποια οπτική βλέπεις τα πράγματα. Προσωπικά επιλέγω να μην ψάχνω δικαιολογίες και άλλοθι. Το βέβαιο είναι ότι η δημιουργία και η επιτυχία δεν είναι θέμα φύλου.
Πως φαντάζεστε το ιδανικό περιβάλλον εργασίας γύρω από το αντικείμενο σας;
Με ελληνική έμπνευση, αγγλική συνέπεια και βελγικές επιχορηγήσεις.

Η Σοφία Πάσχου σκηνοθετεί την παράσταση «Χιονάνοι» στο θέατρο Πόρτα. Ακολουθεί η επιμέλεια κίνησης για το «Φαρενάϊτ 451» σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και τους «Βατράχους» σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου.