Ρένος Χαραλαμπίδης: Είτε το θέλω είτε όχι, αργά ή γρήγορα, θ’ αρέσω σε όλους

Αυτός ο τύπος μπορεί να ανήκει παντού. Να σεργιανίζει στην αριστοκρατική Πλάκα και να περιοδεύει σε άγνωστα ελληνικά χωριά με το ΚΤΕΛ. Να γίνεται τηλεοπτική φίρμα και καπάκι να μένει άνεργος για χρόνια. Να έχει φανταστικές ιδέες για παραστάσεις αλλά να τεμπελιάζει να τις υλοποιήσει. Να πιστεύει πως τον περιγράφει μια μελωδία του Μπιζέ αλλά να ετοιμάζεται να βγάλει εισιτήριο για τη συναυλία των Iron Maiden στη Μαλακάσα. Να παίζει τον Ιούλιο Καίσαρα αλλά να πορώνεται με τον Κάσιο. Να κάνει θέατρο αλλά η καρδιά του ν’ ανήκει στο σινεμά. Να βλέπει τις ταινίες του να πηγαίνουν “άπατες” και μετά από 20 χρόνια να μιλάει σε γεμάτα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα γι’ αυτές. Ν’ αναγνωρίζει πως κάποια από αυτά που επέλεξε να κάνει δεν είχαν την σφραγίδα της ποιότητας, είχαν όμως της δεξιοτεχνίας.

Παντού μπορεί να χωρέσει· όλα μπορείς να τα περιμένεις από έναν τύπο σαν το Ρένο Χαραλαμπίδη που παίζει, γράφει, σκηνοθετεί, τραγουδάει αλλά έκανε την πρώτη του εμφάνιση ως ερασιτέχνης χορευτής στις «Ροές» της Σοφίας Σπυράτου. Είχε κολλήσει με το «Fame» λέει· γι’ αυτό.

Γιατί εμφανίζεσαι τόσο σπάνια στο θέατρο τη στιγμή που άλλοι συνάδελφοι σου παίζουν σε τρεις παραστάσεις το χρόνο;
Πλησιάζω το θέατρο με ιερή συγκίνηση, όπως τους μεγάλους έρωτες. Πόσοι μεγάλοι έρωτες μπορεί να τύχουν στη ζωή σου; Γιατί αν σου τυχαίνουν τρεις το χρόνο, τότε δεν μιλάμε για μεγάλους έρωτες!

Πόσο μεγάλος έρωτας είναι για σένα το θέατρο;
Έχει την κορύφωση που γνωρίζουν οι έρωτες από την εφηβεία και μετά. Κάθε φορά που συναντιέμαι μαζί του, όσο μεγαλώνω, χάνω τον εαυτό μου. Κάθε φορά που παίζω στο θέατρο είναι σαν φεύγω σε μια μυστική αποστολή μέσα μου. Γι’ αυτό είμαι πολύ προσεκτικός· γιατί πρέπει να γυρίσω πίσω και να σας αφηγηθώ τι ανακάλυψα εκεί που χάθηκα.

Βρίσκεσαι σε τέτοια φάση τώρα;
Ναι, αλλά μου συμβαίνει μια φορά στα δέκα χρόνια. Η πρώτη φορά που μου συνέβη ήταν στη δεκαετία του ’90, κατά την πρώτη μου εμφάνιση στην «Αγγέλα» που είχε ανέβει στο παγοποιείο Φιξ.

Πλησιάζω το θέατρο με ιερή συγκίνηση, όπως τους μεγάλους έρωτες

Τι θυμάσαι από την πρώτη σου εμφάνιση;
Εκείνο που θυμάμαι από την πρώτη μέρα γυρισμάτων του «No budget story»: Να λέω στον εαυτό μου «Τι πας να κάνεις; Δεν είσαι έτοιμος». Μα ήταν πάρα πολύ αργά· όλα ξεκινούσαν. Δεν ήμουν έτοιμος για τίποτα όπως και τώρα δεν είμαι έτοιμος για κάτι. Υπάρχει μια ατάκα στην ταινία μου, τα «Φθηνά τσιγάρα» που λέει «γεννήθηκα έτοιμος»· και τώρα συνειδητοποιώ ότι την έγραψα ακριβώς γιατί ποτέ δεν είμαι έτοιμος για τίποτα. Όμως, έχοντας γνώση αυτού, μπήκα στην περιπέτεια. Γιατί ο θεός της τέχνης που υπηρετώ είναι ο Διόνυσος κι έτσι ακολουθώ το μονοπάτι του μεθυσμένου, εσωτερικού βίου κι αφήνομαι στο ρου του πεπρωμένου.

Σου έρχονται προτάσεις ή τις κυνηγάς;
Είμαι μια ειδική περίπτωση και μετά τις σκηνοθεσίες μου δύσκολα μου προτείνουν να παίξω σε δουλειές άλλων. Σίγουρα πάντως, δεν κυνηγάω τις προτάσεις και είναι λάθος μου. Είμαι πολύ σοβαρός στα επαγγελματικά και αλεξιπτωτιστής στα καλλιτεχνικά.

Ποια είναι η διαφορά;
Φυσικά και υπάρχει διαφορά! Ήταν καλός επαγγελματίας ο Μοντιλιάνι που έφερνε κολάρο τους πίνακες στα μοντέλα του; Προσωπικά, δεν θέλω να είμαι επαγγελματίας όταν παίζω γιατί σημαίνει πως είμαι στεγνός. Επίσης, δεν θέλω να προκαλώ θαυμασμό όταν παίζω, θέλω να προκαλώ τη συγκίνηση, να είμαι ο αόρατος ηθοποιός.

Δεν ήμουν έτοιμος για τίποτα όπως και τώρα δεν είμαι έτοιμος για κάτι

Νομίζεις πως σε έχει εκτιμήσει ο χώρος όσο θα ήθελες;
Μου δίνουν διαρκώς εύσημα. Και κάθε φορά που αργώ να εμφανιστώ βλέπω στα μάτια των άλλων κάτι που λέει «μας λείπεις». Αντιμετωπίζω το θέατρο σαν τη μικρή κόρη που περιμένει την επιστροφή του μπαμπά.

Μιλάς σαν να έχεις μεγάλη πίστη στον εαυτό σου.
Μετά από τόσα χρόνια περιπετειών, πιστεύω στον εαυτό μου μόνο όταν προετοιμαστώ αρκετά. Ωστόσο, εγώ δεν προετοιμάζομαι όπως οι περισσότεροι άνθρωποι. Για μένα σκληρή προετοιμασία μπορεί να σημαίνει να τεμπελιάζω για ένα χρόνο και να περιμένω μέσα μου να έρθει στην επιφάνεια το ον που θα μου χρειαστεί. Επίσης, προετοιμασία για μένα μπορεί να είναι να πάρω την κιθάρα μου και να φύγω με το ΚΤΕΛ στην επαρχία όπου θα τραγουδάω για ένα χρόνο σε μπαράκια κωμοπόλεων. Κι αυτό για να δω πως επικοινωνεί ότι έχω να πω με ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν ούτε κέφι, ούτε την οικειότητα με την τέχνη, ούτε λεφτά να με πληρώσουν. 

Τι διαπίστωσες κάνοντας περιοδείες με το ΚΤΕΛ;
Γνώρισα ανθρώπους που μπήκαν στο μπαρ ανυποψίαστοι και βγήκαν χαρούμενοι και ξαλαφρωμένοι.

Σου αρέσει να παίζεις σε γεμάτους χώρους;
Όχι, μου αρέσει να παίζω σε άδεια θέατρα όπου έχει ησυχία και μπορώ να συγκεντρωθώ στο ρόλο μου. Και μάλλον είμαι άτυχος αφού, μέχρι τώρα, δεν έχω παίξει σε άδειο θέατρο.

Δηλαδή, ισχυρίζεσαι πως δεν φοβάσαι το άδειο θέατρο;
Πάρα πολύ! Είμαι επαγγελματίας ηθοποιός και βιοπορίζομαι από αυτό. Βέβαια η ζωή μου έδειξε πως ο χρόνος έχει πολλές εκπλήξεις. Δουλεύοντας στο σινεμά και κάνοντας τα «Φτηνά τσιγάρα» αρχικά εισέπραξα τεράστια αδιαφορία. Η ταινία πέρασε – στην καλύτερη περίπτωση – απαρατήρητη ωστόσο ήρθε το πλήρωμα του χρόνου· γιατί όπως μαθαίνω από διάφορους tatoo artists τα τελευταία χρόνια “χτυπάνε” φράσεις από την ταινία. Τελευταία έμαθα ότι “χτυπάνε” και τη φάτσα μου! Είναι κάπως τρομακτικό…

Eίσαι cult πια;
Μην μπερδεύεις το cult με το κλασικό. Το cult αγαπιέται από μια πολύ μικρή κοινότητα ανθρώπων και δεν έχει κοινωνική αναγνώριση. Εγώ αγαπιέμαι από μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Ειδικά με τα «Φθηνά τσιγάρα» έχω ζήσει την αποθέωση. Πέρυσι με κάλεσαν από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε μια εκδήλωση για την ταινία που διοργανωνόταν σε ένα κλαμπ. Αναρωτήθηκα «μα, γιατί σε κλαμπ;» και μου είπαν «κάτσε και θα δεις». Πηγαίνω εκεί όπου έχουν συγκεντρωθεί 1200 φοιτητές! Μετά από λίγο καιρό πήγα στην Ξάνθη σε ένα αμφιθέατρο με 500 φοιτητές. Αυτό, λοιπόν, δεν είναι cult.

Δεν θέλω να προκαλώ θαυμασμό όταν παίζω, θέλω να προκαλώ τη συγκίνηση, να είμαι ο αόρατος ηθοποιός

Πως αισθάνεσαι με την αποδοχή;
Φαντάσου τι ανώμαλος τύπος θα ήμουν αν σου έλεγα ότι δεν αισθάνομαι καλά!

Διάνυσες τη φάση όπου ήθελες να αρέσεις στους πάντες;
Αυτή η ερώτηση μας απασχολεί κυρίως στα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Εγώ στα 48 μου χρόνια θα σου δώσω μια, μη αναμενόμενη, απάντηση: Είτε το θέλω είτε όχι, αργά ή γρήγορα, θ’ αρέσω σε όλους.

Είσαι ματαιόδοξος – όπως ο ήρωας σου στο «No Budget Story»;
Είμαι φιλόδοξος, όχι ματαιόδοξος. Όσο πιο φιλόδοξος γίνομαι, τόσο πιο καλά περνούν οι θεατές μου αφού προσπαθώ να φτιάξω ωραία πράγματα. Ο φιλόδοξος καλλιτέχνης ρίχνει τον εαυτό του όλο και περισσότερο μέσα στη δημιουργία. Ενώ ο συγκρατημένος δεν επιτρέπει στη σβούρα της έμπνευσης να πάρει φόρα. Κι αν η σβούρα μείνει ακίνητη, πέφτει.

Έχεις παίξει εμπορικό θέατρο, έχεις κάνει τηλεόραση, έχεις σκηνοθετήσει ταινίες στο σινεμά, τραγουδάς κατά καιρούς. Τι πλάσμα είσαι;
Είμαι αναγεννησιακός καλλιτέχνης. Έχοντας ωριμάσει και σφυρηλατηθεί στον 20ο αιώνα μπήκα έτοιμος στον 21ο αιώνα. Κι εδώ, μέσα στην ψηφιακή επανάσταση μας δίνεται η ευκαιρία να γίνουμε πολυπράγμονες. Θέλω να είμαι παιδί του 21ου αιώνα, δεν θέλω να είμαι τεχνίτης – γιατί αυτό σε βγάζει εκτός αιώνα. Τεχνίτης είναι κι ένα ρομπότ το οποίο ακολουθώντας κάποιες οδηγίες θα μπορέσει να σκηνοθετήσει μια παράσταση. Όμως, δεν θα μπορέσει να δώσει τη μυρωδιά της αβύσσου του καθενός μας.

Παρόλα αυτά, που αισθάνεσαι πιο αποτελεσματικός;
Σε πρώτη ανάγνωση θα έλεγα στο σινεμά. Παρότι, δεν είμαι καθόλου σνομπ· αντιμετωπίζω και την τηλεόραση ως ύψιστη τέχνη η οποία το αποδεικνύει μέσα από τη διαχρονικότητα της. Δεν είναι τυχαίο πως είκοσι χρόνια μετά το «Κάτι τρέχει με τους δίπλα» υπάρχουν πιτσιρικάδες που ξέρουν απ’ έξω και ανακατωτά το Θανάση Καλημέρη. Σκέφτομαι πως είμαι ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο των οκτάχρονων. Ωστόσο, στο τέλος της μέρας μέσα μου συγκατοικούν όλα. Βρίσκω μια ισορροπία σε καθετί ευρύτερα καλλιτεχνικό.

Με τα «Φθηνά τσιγάρα» έχω ζήσει την αποθέωση

Τι όνειρα είχες για την τέχνη όταν ήσουν παιδί; 

Ζω εντός του μέλλοντος μου. Δεν πίστευα ποτέ ότι θα γινόμουν λαϊκός ηθοποιός μεγάλης αποδοχής. Ξέρεις, εγώ δεν πήγα σε σχολή, είμαι αυτοδίδακτος. Με έσωσε, όμως, η συμβουλή του Βασίλη Διαμαντόπουλου – τον οποίο συνάντησα σ’ ένα εργαστήρι – να μη σπουδάσω, να μπω κατευθείαν στη δουλειά. Μου είχε πει να ακολουθήσω «την αμεσότητα, την ειλικρίνεια, την απλότητα», «να στάζω μια σταγόνα παραλόγου σε οτιδήποτε κάνω».

Πίστευες ότι θα γινόσουν ηθοποιός όμως;
Προέρχομαι από εργατική οικογένεια και ήταν πολύ δύσκολο να καταλάβω ότι έχω κάτι καλλιτεχνικό μέσα μου. Στο σχολείο δεν είπα ποτέ ποίημα, δεν έπαιξα σε καμία παράσταση, ήμουν ένα παιδί που δεν το ήξερε κανένας – εκτός από μια συναυλία όπου τραγούδησα στο Λύκειο. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι αυτή είναι η μοίρα μου όπως το ποτάμι δεν σκέφτεται προς τα που θα ρεύσει αφού ξέρει πως μπροστά του πάντα βρίσκεται μια θάλασσα. Πάντως, τώρα που κοιτάζω τα παιδικά μου χρόνια υπήρχε κάτι που έδειχνε πως θα φτάσω εδώ: Οι παραστάσεις που σκηνοθετούσα στη γειτονιά στα 11 μου χρόνια.

Θεωρείς πως δοκίμασες τα σωστά πράγματα τη σωστή στιγμή;
Ναι, νομίζω ότι ήμουν πάντα on time. Για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 αντιλήφθηκα αμέσως ότι η ιδιωτική τηλεόραση θα θριαμβεύσει και έκανα ένα σχέδιο δράσης. Αντί λοιπόν να πάω σε δραματική σχολή, πολύ γρήγορα μπόρεσα να διεισδύσω στην τηλεόραση ώστε να μάθω τη δουλειά χωρίς να περιμένω την ώρα να παίξω τον Αμλετ στο θέατρο.

Δηλαδή, ο Αμλετ δεν υπήρχε στα όνειρα σου;
Όχι, είχα μόνο το όνειρο του σινεμά. Και στο θέατρο ονειρεύτηκα μόνο την επικοινωνία.

Τι έχεις κρατήσει από το 11χρονο αγόρι που σκηνοθετούσε παραστάσεις στη γειτονιά του;
Τον φόβο. Για όλα. Τα παιδικά μας χρόνια – πέρα από όλα τα θετικά – ήταν πολύ βαθιά μπολιασμένα από υπαρξιακό φόβο ο οποίος αποδείχθηκε και ο καλύτερος συνεργάτης μου. Ο φόβος είναι υπάλληλος μου.

Μπήκα στην πολιτική από προσωπική υπερηφάνεια

Τώρα που καλείσαι να παίξεις όλους τους ρόλους του «Ιούλιου Καίσαρα» δεν φοβάσαι;
Έχω κάνει τέσσερις ταινίες όπου παίζω, γράφω και σκηνοθετώ. Θα φοβηθώ αυτό; Και να σου πω κάτι ακόμα; Έχεις μπει ποτέ σ’ ένα χώρο όπου γίνεσαι αποδεκτή όπως είσαι; Αυτό είναι το δικό μου θέατρο. Και γύρω μου θα έχω ανθρώπους που με αποδέχονται και που έχουν έρθει να με δουν να πετυχαίνω κι όχι να συντρίβομαι. Ξέρεις, όταν βλέπω τον ακροβάτη στο τσίρκο δεν σκέφτομαι την πτώση του αλλά τη στιγμή που θα δοκιμάσει ένα ακόμα πιο δύσκολο άλμα. Γι’ αυτό και το μόνο που συντηρεί ο φόβος είναι μια σχέση με τον εαυτό μου. Αντίθετα, σε σχέση με το κοινό δεν φοβάμαι τίποτα, εφόσον αγαπιόμαστε.

Το κοινό που σε ξέρει μέσα από διάφορες δραστηριότητες θα έρθει να σε δει σε κάτι απρόσμενο, σ’ ένα σαιξπηρικό έργο;
Όσοι με ξέρουν δεν θα το βρουν καν απρόσμενο. Και να θα είναι εκεί και το κοινό του σινεμά και το κοινό του Mega και του ANT1 και του Σταυρού του Νότου. Όλοι θα έρθουν. Και όλοι – αν τα καταφέρω – θα φύγουν με ένα μικρό δώρο.

Αν τα καταφέρεις. Έχεις αμφιβολία;
Και βέβαια, δεν υπάρχω χωρίς αμφιβολίες.

Πως προέκυψε ο «Ιούλιος Καίσαρ»;
Γνώρισα τυχαία τη σκηνοθέτη μου, τη Νατάσα Τριανταφύλλη. Ήταν γραμμένο στ’ άστρα.

Πιστεύεις στο πεπρωμένο;
Πιστεύω στα πεπρωμένα. Μας δίνονται κάποια κι είναι επιλογή μας σε ποιο θα περπατήσουμε.

Έκανες τη σωστή επιλογή;
Όσο περνάει ο καιρός και μετράω φυσικές απώλειες, συνειδητοποιώ πως μου έχει φερθεί καλά η ζωή.

Ο χώρος μας αριστεροκρατείται και το να βγει κάποιος να πει «εγώ δεν είμαι αριστερός» καταλαβαίνεις τι επαναστατική κίνηση είναι

Ποιος ήρωας από όλους όσοι υποδύεσαι στην παράσταση σε ερεθίζει περισσότερο;
Εκείνος που με δυσκολεύει περισσότερο: Ο Κάσιος, ο γνήσιος δολοφόνος. Δεν έχω καθόλου αναφορές βίας μέσα μου. Και ο Κάσιος είναι βίαιος και δίκαιος μαζί. Πως, όμως, μπορεί να έχει δίκιο κανείς και συνάμα να κάνει κάτι τόσο αποτρόπαιο;

Τι σχέση έχεις με την εξουσία; Είσαι πολιτικό ον;
Είμαι 100% πολιτικό ον.

Το 2012 ανακατεύτηκες με την πολιτική. Γιατί;
Για λόγους ηθικής. Σκεφτόμουν πως αν με ρωτούσε κάποιος μετά από χρόνια «εσύ τι έκανες τότε;», «πήγες με το αυτονόητο;» ήθελα να μπορώ να απαντήσω κάτι με ήσυχη συνείδηση. Το έκανα, λοιπόν, από προσωπική υπερηφάνεια· για να μπορώ να κοιτάζω τον πατέρα μου στα μάτια. Ο χώρος μας αριστεροκρατείται και το να βγει κάποιος να πει «εγώ δεν είμαι αριστερός» καταλαβαίνεις τι επαναστατική κίνηση είναι.

Τι συνέβη τότε; Στένεψε ο χώρος γύρω σου;
Ναι, ήταν απογοητευτική η συμπεριφορά φίλων τότε. Κατάλαβα πως ο χώρος που αυτοαποκαλείται προοδευτικός όταν αναγκάζεται ν’ ακούσει μια διαφορετική γνώμη ξεχνάει την προοδευτικότητα του. Τύπου «ή είσαι μαζί μου ή είσαι φασίστας!». Όπα ρε δικέ μου! Πόσο φασίστας ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μιχάλης Κακογιάννης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μάρκος Βαμβακάρης ή ο Κάρολος Κουν; Γρήγορα πήραν το ρόπαλο να μου σπάσουν το κεφάλι. Αλλά τελικά κατάλαβα ότι τα ρόπαλα αυτά είναι από ζάχαρη. Έλιωσαν στα δημοψηφίσματα και στα σκισμένα μνημόνια.

Μετάνιωσες για την απόφαση σου εκ των υστέρων;
Πικράθηκα αλλά δεν το μετάνιωσα στιγμή. Ήξερα τι κάνω, ήξερα τι θα πω και πως θα γίνει μακελειό. Σου θυμίζω πως τότε είχαμε υπηρεσιακή κυβέρνηση και πανεθνική διάθεση να βγούμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Γρήγορα πήραν το ρόπαλο να μου σπάσουν το κεφάλι. Αλλά τελικά κατάλαβα ότι τα ρόπαλα αυτά είναι από ζάχαρη

Έχοντας στηρίξει τον Αντώνη Σαμαρά πως αισθάνεσαι τώρα που κατηγορείται στο πλαίσιο του σκανδάλου Novartis;
Αναμενόταν. Δεν έχει περάσει πρωθυπουργός σε αυτή τη χώρα που να συγκρούστηκε με φορείς συμφερόντων και να μην φάει λάσπη μετά. Η πλάκα είναι ότι αυτή την εποχή κινούμαστε με ισχυρισμούς. Κι εγώ κατηγορήθηκα πως πήρα χρήματα για να εμπλακώ στην πολιτική, πως είμαι γόνος πλουσίων κ.α. Μόλις έμαθαν ωστόσο ότι είμαι γιος εργατών, άρχισαν να με κατηγορούν που στηρίζω ένα αστικό κόμμα.

Τι απαντούσες στο τελευταίο;
Αν το δούμε ιστορικά έχουν υπάρξει εκατομμύρια φτωχοί που απέδρασαν από τον κομμουνισμό για να βρουν καταφύγιο στον καπιταλισμό. Το ανάποδο δεν το είδαμε. Γιατί στον Φιλελευθερισμό ο γιος ενός μαύρου σκλάβου που δουλεύει εργάτης σε βαμβακοφυτεία μπορεί να γίνει ο BB King αν παίζει καλή κιθάρα. Σε ποιο άλλο σύστημα μπορεί να γίνει αυτό;

Μετά από αυτή την εμπειρία θα ξαναδοκίμαζες να εμπλακείς με την πολιτική;
Όχι, ήμουν χρήσιμος εκείνη τη στιγμή. Κούνησα, νομίζω, μερικές συνειδήσεις για να σκεφτούν «μήπως δεν είναι μόνο έτσι;».

Ο Ιούλιος Καίσαρας είναι ένα έργο-πολιτική δήλωση;
Είναι η ολοκλήρωση της περιπέτειας μου στην πολιτική ως ένα έργο που μας λέει πως τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο. Το δίκιο και το άδικο μπλέκονται, η Ιστορία θα πάρει το δρόμο της ανεξάρτητα από εμάς και στο τέλος θα νικήσει η ανάγκη.

Ποια είναι η ανάγκη των Ελλήνων σήμερα;
Είναι σοφία να γνωρίζει κανείς τις ανάγκες του. Αλλά ο ελληνικός λαός δεν τις έχει εντοπίσει παρά τις μεγάλες περιπέτειες που έχει ζήσει.

Ακολουθείς ένα προσωπικό δόγμα στη ζωή;
Όχι. Δεν έχω δόγματα όπως δεν έχω και βεβαιότητες. Είμαι σαν τους βαρκάρηδες: Πότε πανί, πότε κουπί.