Εικαστικές «γραφές» από την Αλεξάνδρα Αθανασιάδη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη

Τα έργα της Αθανασιάδη υποδέχονται τον επισκέπτη ήδη από τον κήπου της Βιβλιοθήκης, όπου είναι τοποθετημένα οξειδωμένα φύλλα σιδήρου, ανοιγμένα ώστε να έχουν τη μορφή σελίδων, πάνω στα οποία ξεχωρίζει ένα μήνυμα, φιλοτεχνημένο με οξυγονοκόλληση: «Safety is an illusion» («Η ασφάλεια είναι αυταπάτη»). Μια προτροπή της καλλιτέχνιδας «εις εαυτόν», η οποία μπορεί όμως να διαβαστεί και ως ειρωνικό σχόλιο για έναν χώρο με αυστηρά φυλασσόμενη είσοδο, αλλά και μια χώρα, τις ΗΠΑ (η Γεννάδειος ανήκει στην Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών), που διακρίνεται για την ψυχαναγκαστική εμμονή της στην «ασφάλεια»…

Προχωρώντας στην νέα πτέρυγα της Γενναδείου, στην οποία έχει δοθεί το όνομα του στρατηγού Μακρυγιάννη, όπου και ο εκθεσιακός της χώρος, ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με ένα γλυπτικό σύμπαν όπου κυριαρχεί η γραφή. Τα χειρόγραφα του Κ. Π. Καβάφη, όπως διασώθηκαν στο «τετράδιο Σεγκόπουλου», στη φωτοαναστατική ανατύπωση του Γ. Π. Σαββίδη, αποτελούν την πρώτη ύλη των νέων έργων της Αθανασιάδη.

Με αυτό το υλικό, που τη συνόδευε στις μακρές νύχτες αγρυπνίας της, όπως είπε, η γλύπτρια αφέθηκε να βυθιστεί στον κόσμο του Καβάφη και να ταξιδέψει μέσα στο χρόνο, όπως είπε, καλώντας τον θεατή του έργου της να πραγματοποιήσει και αυτός το ίδιο ταξίδι. Ξεκινώντας από τη συλλογή τυχαίων υλικών («είμαι ρακοσυλλέκτρια», τονίζει συχνά), η γλύπτρια δημιούργησε το πρώτο έργο αυτής της σειράς το 2013, συμμετέχοντας σε ομαδική έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Πρόκειται για έναν μνημειακό θώρακα, φτιαγμένο σαν μισάνοιχτο βιβλίο, φθαρμένο από διαδοχικές οξειδώσεις, όπου στα «φύλλα της καρδιάς» διακρίνεται η χαρακτηριστική γραφή του ποιητή. «Οι σελίδες του είναι πτυχές του εαυτού μας, άλλες κλειστές κι άλλες ανοιχτές», λέει η ίδια.

Υπό το βλέμμα αυτού του μνημειακού έργου, πάνω σε ένα επίμηκες τραπέζι βρίσκονται απλωμένα μια σειρά βιβλίων, με φύλλα χαρτιού κατασκευασμένα από πολλαπλές στρώσεις («όπως και ο εαυτός μας»), όπου έχουν επικολληθεί αντίγραφα των ποιημάτων, τα οποία έχουν επιζωγραφιστεί και σχολιαστεί εικαστικά από την Αθανασιάδη. Και εδώ κυριαρχεί το οξειδωμένο καφέ, ενώ, εδώ κι εκεί, εισβάλλει ένα περισσότερο ζωντανό τυρκουάζ. Τα βιβλία αυτά είναι στη διάθεση του επισκέπτη, να τα ξεφυλλίσει, να τα περιεργαστεί, επεμβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο στο έργο, του οποίου καλείται, κατά κάποιον τρόπο, να γίνει συνδημιουργός.

Η ενότητα των βιβλίων ολοκληρώνεται με ένα μεγάλου μεγέθους αναλόγιο, όπου στηρίζεται ένα ανάλογα μεγάλο βιβλίο, το οποίο κυριαρχεί στο λαϊκότροπο σαλόνι Σταθάτου, της δεκαετίας του ’30, που έχει μεταφερθεί αυτούσιο σε μια μικρή ξεχωριστή αίθουσα της νέας πτέρυγας.

Παράλληλα, στο χώρο της έκθεσης η γλύπτρια εκθέτει μερικές μεγάλες κατασκευές, όπως τρία καράβια από παλαιωμένα ξύλα που παραπέμπουν στο «ωραίο ταξίδι» της καβαφικής «Ιθάκης», πήλινα βήματα που δημιουργούν ένα μονοπάτι, αλλά και μια ιδιαίτερα θεατρική σύνθεση από παλιά παραμορφωμένα παράθυρα που αποπνέουν ιδιαίτερη ένταση, παραπέμποντας στον εγκλωβισμό και την εσωστρέφεια του σύγχρονου ανθρώπου. Τέλος, από τον έναν τοίχο της αίθουσας «πηγάζει» ένας καταρράκτης λέξεων και φράσεων, είτε από στίχους του Καβάφη είτε από κείμενα που επέλεξε η καλλιτέχνιδα, δημιουργώντας έτσι γκραφίτι που κυλούν μέχρι το δάπεδο.

«Η ιδέα του χρόνου και της φθοράς αποτελεί το κοινό στοιχείο με τον Καβάφη», σχολίασε η ιστορικός Τέχνης Έφη Ανδρεάδη, προσθέτοντας πως «η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη προσπαθεί να αποτυπώσει το μυστικό της κίνησης του χρόνου. Όπως και η γραφή, επιδιώκει να δώσει την ιδέα αυτού που υπήρξε, δίνοντας μια νέα πνοή στη γοητεία του παρελθόντος…»

Η έκθεση «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη» πραγματοποιείται με μια διπλή ευκαιρία, όπως σημείωσε η διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Μαρία Γεωργοπούλου. Αφενός, την ανακήρυξη, στις 23 Απριλίου, της Αθήνας ως «Παγκόσμιας πρωτεύουσας του βιβλίου», έπειτα από επιλογή της Unesco, αφετέρου, τα εγκαίνια της νέας πτέρυγας της Βιβλιοθήκης, στις 2 Ιουνίου, η οποία, εκτός από τον εκθεσιακό χώρο, διαθέτει, ακριβώς κάτω από τα πόδια των επισκεπτών, δύο νέα υπόγεια αναγνωστήρια και βιβλιοστάσια, όπου θα φιλοξενηθεί ένα μέρος από τους συνολικά 130.000 τόμους που διαθέτει η Γεννάδειος. «Ακόμη κι αν, ως Βιβλιοθήκη, μοιάζουμε παλιοκαιρινοί, δεν παύουμε να είμαστε ζωντανοί και εξωστρεφείς», συμπλήρωσε η Μαρία Γεωργοπούλου.