Boarding Pass στον Aυτισμό: Παιδιά με αυτισμό εξοικειώνονται με τις αεροπορικές πτήσεις, μέσα από μια καινοτόμο δράση

Στόχος του εκπαιδευτικού προγράμματος από το Ίδρυμα Ωνάση είναι να εξοικειωθούν τα παιδιά με αυτισμό, στη διαδικασία ενός αεροπορικού ταξιδιού. Στόχος της όλης δράσης, όπως τόνισε και η κα Χριστίνα Παναγιωτάκου, υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Ωνάση, «είναι συμβάλλουμε σε μια ευρύτερη ευαισθητοποίηση και ενημέρωση σε θέματα αυτισμού».

Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε αναλογιστεί ποτέ πόσο εύκολο ή δύσκολο μπορεί να είναι για ένα παιδί με αυτισμό να ταξιδέψει με αεροπλάνο. Δεν έχουμε σκεφτεί ποτέ πώς μπορεί τα παιδιά αυτά να ερμηνεύουν τα αμέτρητα αισθητηριακά ερεθίσματα του αεροδρομίου και τι είδους συναισθήματα μπορεί να τους προκαλεί όλη αυτή η διαδικασία. Επίσης, σίγουρα δεν γνωρίζουμε με ποιό τρόπο θα μπορούσαμε εμείς οι ίδιοι να διαχειριστούμε μια πιθανή έντονη αντίδραση λόγω άγχους, ενός παιδιού ή ακόμα κι ενός ενήλικα με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), αν τύχαινε να ταξιδεύαμε μαζί του και πώς να μην είμαστε τόσο κριτικοί στο βλέμμα ή στο σχόλιο που ενδεχομένως να κάνουμε, ακριβώς επειδή δεν γνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες των συγκεκριμένων ατόμων. 

Όλοι αυτοί οι λόγοι λοιπόν, ήταν αυτοί που οδήγησαν το Ίδρυμα Ωνάση στη σύλληψη της ιδέας για τη δημιουργία ενός τέτοιου εκπαιδευτικού προγράμματος, με καινοτόμες δράσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα μια διαφορετική προσέγγιση της όλης διαδικασίας αυτής. 

Γιατί φυσικά είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως η μετακίνηση με αεροπλάνο ενός παιδιού ή ενήλικα με ΔΑΦ δεν είναι πάντα ζήτημα αναψυχής. Πολύ συχνα οι άνθρωποι αυτοί είναι αναγκασμένοι να ταξιδέψουν και να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις, για ιατρικούς λόγους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πολλές φορές εφικτό, καθώς η όλη διαδικασία ενός αεροπορικού ταξιδιού είναι αρκετά αγχογόνα (φωτεινές πινακίδες, θόρυβοι, διαρκείς μετακινήσεις, αναμονές, καθυστερήσεις, διαδικασία απογείωσης και προσγείωσης, πιθανές αναταράξεις κ.λπ.), πολύ περισσότερο για τα άτομα αυτά, όταν αποτελεί και για εμάς τους ίδιους. Εξαιτίας όλων αυτών λοιπόν, αλλά και για να αποφύγουν απρόσμενα έντονα ξεσπάσματα των παιδιών, που μπορεί να προκαλέσουν μια γενικότερη αναστάτωση, κατά τη διάρκεια μιας πτήσης, οι γονείς διστάζουν να επιλέξουν το αεροπλάνο ως μέσο της μετακίνησής τους.

Με δεδομένο λοιπόν ότι πλέον μιλάμε για περίπου 1 στα 68 παιδιά του γενικού πληθυσμού που διαγιγνώσκεται στο φάσμα του αυτισμού, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που αφορά πολλούς περισσότερους ανθρώπους, από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Επειδή όμως είναι και ζήτημα πολιτισμού και παιδείας ο τρόπος με τον οποίο θα το προσεγγίσουμε, πρόκειται τελικά για κάτι που μας αφορά όλους!

Το Ίδρυμα Ωνάση, έχοντας ως γνώμονα την ένταξη και την συμπερίληψη των παιδιών που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα, ανέλαβε να δημιουργήσει ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με τίτλο «Boarding Pass στον Aυτισμό», το οποίο περιλαμβάνει τέσσερις άξονες:

α) προσομοίωση διαδικασίας αεροπορικού ταξιδιού για παιδιά με αυτισμό, β) δημιουργία ενός εκπαιδευτικού εγχειρίδιου με κοινωνικές ιστορίες για θεραπευτές και γονείς παιδιών με ΔΑΦ, γ) εκπαίδευση μέρους του προσωπικού που εργάζεται στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και της AEGEAN, για τις ιδιαιτερότητες του αυτισμού, καθώς και δ) δημιουργία ενός ενημερωτικού εντύπου για όλους τους ταξιδιώτες.

Ειδικότερα την επιστημονική ευθύνη του προγράμματος έχουν η κα Αγγελική Γενά, Κλινική Ψυχολόγος και Καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και η κα Κατίγκω Χατζηπατέρα-Γιαννούλη, Κλινική Ψυχολόγος και Affiliate Fellow της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας. 

«Το πρόγραμμα “Boarding Pass στον Αυτισμό” έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι απευθύνεται στα άτομα με ΔΑΦ σε μια οικο-συστημική βάση: δηλαδή, βοηθά το ίδιο το παιδί, εκπαιδεύει τους γονείς, παρέχει εκπαίδευση στο πολύ πρόθυμο προσωπικό του αεροδρομίου και, ταυτόχρονα, ευαισθητοποιεί τόσο τον μέσο επιβάτη που προσέρχεται στο αεροδρόμιο (μέσω του ενημερωτικού έντυπου που δημιουργήθηκε), όσο και τους θεραπευτές, που θα θελήσουν να αξιοποιήσουν τη μεθοδολογία η οποία αναπτύχθηκε για να απευαισθητοποιηθούν τα παιδιά με ΔΑΦ στη φοβία τους σε μια πτήση με αεροπλάνο, μέσω του εκπαιδευτικού εργαλείου που φτιάχτηκε», δήλωσε η κα Γενά, αναφερόμενη στο πρόγραμμα του Ιδρύματος. 

Η αρχή έγινε με ένα ανοιχτό κάλεσμα από το Ίδρυμα Ωνάση. Από τη διαδικασία προέκυψε μια ομάδα παιδιών, που μαζί με τους γονείς και τους θεραπευτές ακολούθησε την προβλεπόμενη διαδικασία προετοιμασίας για ένα αεροπορικό ταξίδι, μέσα από ένα άρτιο και ολοκληρωμένο επιστημονικό πρόγραμμα απευαισθητοποίησης.

Το πρόγραμμα θα κορυφωθεί τη Δευτέρα 2 Απριλίου, που είναι και η Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού, με την επίσκεψη των παιδιών αυτών, των γονέων και των θεραπευτών τους, στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, όπου θα πραγματοποιηθεί μια προσομοίωση αεροπορικού ταξιδιού. Η προσομοίωση θα ξεκινήσει από την είσοδο στις Αναχωρήσεις του «Ελευθέριος Βενιζέλος», θα ακολουθήσει όλα τα απαραίτητα στάδια προς την αεροπορική πτήση και θα καταλήξει σε ένα αεροσκάφος της AEGEAN, όπου οι περίπου 30 συμμετέχοντες – παιδιά, γονείς και θεραπευτές – θα παρακολουθήσουν τις προβλεπόμενες διαδικασίες και οδηγίες ασφαλείας που προηγούνται της απογείωσης.

Με την προσομοίωση αεροπορικού ταξιδιού δίνεται η ευκαιρία σε παιδιά και εφήβους με αυτισμό, καθώς και στις οικογένειές τους, να προετοιμαστούν, αλλά και να εξοικειωθούν με όλα τα στάδια που περιλαμβάνει μια πτήση (π.χ. τον ατομικό έλεγχο του κάθε επιβάτη και της χειραποσκευής του κ.λπ.), καθώς και με το πλήθος των ερεθισμάτων (από τους πίνακες με τις αναγγελίες αναχωρήσεων-αφίξεων μέχρι τις ηχητικές ανακοινώσεις και τις πολλαπλές σημάνσεις). Η δράση της 2ας Απριλίου ωστόσο δεν είναι το τέλος της, αλλά η αφετηρία της, καθώς έχουν το καινοτόμο εγχειρίδιο που δημιουργήθηκε, μπορεί να αποτελέσει ένα μοναδικό εκπαιδευτικό εργαλείο στα χέρια γονέων και θεραπευτών παιδιών με αυτισμό.

Στο πλαίσιο του «Boarding Pass στον Αυτισμό», δημιουργήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση, υπό την επιστημονική αιγίδα του ΕΚΠΑ, ένα εκπαιδευτικό και καινοτόμο εγχειρίδιο κοινωνικών ιστοριών, το οποίο μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό εργαλείο στα χέρια των θεραπευτών και των γονέων σε όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για εννέα Κοινωνικές Ιστορίες (ΚΙ), οι οποίες παρουσιάζουν συγκεκριμένες περιστάσεις, καθώς και τον τρόπο εμπλοκής ενός ή περισσότερων ατόμων σε αυτές. Περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικές με αυτές τις συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως τα βήματα προσέγγισής τους, τα πιθανά σενάρια και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις των εμπλεκομένων κ.ά.

Χρησιμοποιώντας φωτογραφίες ή σαφή περιγραφή μιας κατάστασης, συντάσσεται μια κοινωνική ιστορία κι έτσι δίνεται η δυνατότητα σε γονείς και θεραπευτές να προετοιμάσουν το παιδί κατάλληλα για ένα επικείμενο αεροπορικό ταξίδι. Βήμα – βήμα δείχνουν τον τρόπο για το πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί και ποιές είναι αυτές οι αποτελεσματικές και κοινωνικά αποδεκτές αντιδράσεις, που μπορούν να αντικαταστήσουν ανεπαρκείς ή δυσλειτουργικές αντιδράσεις του παιδιού με ΔΑΦ στην εν λόγω κατάσταση. Κατ’ αυτό τον τρόπο, αφενός βελτιώνεται η συμπεριφορά του αποδέκτη του εκπαιδευτικού υλικού και, αφετέρου, περιορίζονται πιθανές δυσλειτουργικές αντιδράσεις, όπως το αυξημένο άγχος ή η τάση αποφυγής μιας κατάστασης που συνιστά πρόκληση για το άτομο με ΔΑΦ.

Το εγχειρίδιο αυτό υπάρχει διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή τόσο στο site του Ιδρύματος Ωνάση (www.onassis.org) όσο και σε αυτό του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών (www.aia.gr) και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν ελεύθερα να το κατεβάσουν και να το προσαρμόσουν στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού.

Στο πλαίσιο της όλης δράσης πραγματοποιήθηκε και η κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού που εργάζεται στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (μέσα από τους διαφόρους παρόχους υπηρεσιών) και την AEGEAN, πάνω σε θέματα αυτισμού και στα εμπόδια που αυτός δημιουργεί σε παιδιά με ΔΑΦ και τους γονείς τους, ειδικά στον χώρο του αεροδρομίου. Για τον σκοπό αυτό οργανώθηκαν και πραγματοποιήθηκαν τέσσερα εκπαιδευτικά σεμινάρια για περισσότερους από 200 συμμετέχοντες, οι οποίοι έχουν καθημερινή επαφή με ταξιδιώτες. Μέσα από τα σεμινάρια αυτά, η κα Γενά και οι συνεργάτες της ενημέρωσαν το προσωπικό για τον αυτισμό και τις ιδιαιτερότητές του, για τα σημάδια που πρέπει να αναγνωρίζουν σε επισκέπτες του αεροδρομίου με ΔΑΦ, ενώ τους έδωσαν και χρήσιμες συμβουλές για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν και να αναγνωρίζουν μελλοντικές καταστάσεις.

Η εκπαιδευτική δράση «Boarding Pass στον Αυτισμό» ολοκληρώνεται με ακόμα μία πρωτοβουλία, τη δημιουργία ενός ενημερωτικού φυλλαδίου, που απευθύνεται σε όλους τους ταξιδιώτες. Το φυλλάδιο αυτό, το οποίο μπορείτε να βρείτε στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ), καθώς και σε ηλεκτρονική μορφή στα επίσημα sites του Ιδρύματος Ωνάση και του ΔΑΑ, προσφέρει πληροφορίες για τον αυτισμό και για τα εμπόδια που αυτός προκαλεί σε ένα παιδί με ΔΑΦ, ενώ συγχρόνως ενημερώνει για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν οι ταξιδιώτες να διευκολύνουν και να βοηθήσουν το παιδί αυτό, τόσο στην αναμονή όσο και κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία στοχεύει ακριβώς στην απελευθέρωση των δυνάμεων αυτών των παιδιών, αλλά και στην ευρύτερη ενημέρωση όλων μας.

_{Η κα Αφροδίτη Παναγιωτάκου Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση}

Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΔΑΑ, κ. Δημήτρης Δημητρίου τόνισε μεταξύ άλλων: «Ένα σύνολο φορέων και επιχειρήσεων λειτουργώντας ως μια ομάδα και με διακριτούς ρόλους, επικεντρώνουμε τις δυνάμεις μας στην προάσπιση του δικαιώματος των παιδιών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, ώστε να βιώνουν το αεροπορικό ταξίδι χωρίς άγχος και αντίστοιχα, στην υποχρέωση όλων μας, γονέων, θεραπευτών, συνοδών και βέβαια εργαζόμενων στο αεροδρόμιο, να διαμορφώνουμε συνεχώς τις κατάλληλες συνθήκες για την διασφάλιση αυτού του δικαιώματος.»

Αμέσως μετά, ο CEO του ΔΑΑ, κ. Γιάννης Παράσχης, στέλνοντας το δικό του μήνυμα εκ μέρους του αεροδρομίου, συμπλήρωσε: «Σκοπός μας είναι τα παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος να αποκτήσουν το δικό τους “Boarding Pass” πριν μπουν στο αεροπλάνο. Όλοι μας επιθυμούμε το αεροπορικό ταξίδι και η παραμονή στο αεροδρόμιο να προσφέρουν στο παιδί με ΔΑΦ, καθ’ όλη τη διάρκεια της επιβατικής εμπειρίας, μια πλούσια συλλογή ευχάριστων και δημιουργικών αναμνήσεων και εικόνων, χωρίς στιγμές απρόβλεπτες και γεμάτες άγχος. Θα είμαστε αρωγοί με κάθε μέσο στο πλευρό των μικρών επιβατών μας, στην προσπάθειά μας να ανταποκριθούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις ανάγκες τους».

_{Ο κ. Γιάννης Παράσχης CEO του ΔΑΑ}

H κα Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, στο οποίο ανήκει η πρωτοβουλία της δράσης «Boarding Pass στον Αυτισμό», ανέφερε μεταξύ άλλων: «Την ίδια στιγμή που είμαστε έτοιμοι για απογείωση με το νέο πρόγραμμα “Boarding Pass στον Αυτισμό”, μένουμε προσγειωμένοι στις αξίες του Ιδρύματος Ωνάση που μας έφεραν έως εδώ. Στην αξία για μια ανοιχτή κοινωνία, χωρίς διακρίσεις, και στην αξία της ίσης πρόσβασης στην παιδεία, τον πολιτισμό και την υγεία».

Ο κ. Δημήτρης Γερογιάννης, Διευθύνων Σύμβουλος της AEGEAN, δήλωσε σχετικά με τη συμβολή της εταιρίας στη δράση: «Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που μας δίνεται η δυνατότητα να συμμετάσχουμε στην εκπαιδευτική δράση “Προσομοίωση αεροπορικού ταξιδιού για παιδιά με αυτισμό και άλλες νοητικές διαταραχές”. Αποδεχτήκαμε από την πρώτη στιγμή την πρόσκληση, προσφέροντας με χαρά ένα αεροσκάφος μας για τη δράση. Παράλληλα, προσωπικό καμπίνας και προσωπικό εδάφους συμμετείχε σε ειδική εκπαίδευση για να μπορέσει να υποδεχθεί τα παιδιά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ευχόμαστε πραγματικά η δράση να στεφθεί με απόλυτη επιτυχία και τα παιδιά με ΔΑΦ που θα συμμετέχουν να καταφέρουν να ανοίξουν τα “φτερά” τους και να απολαύσουν το ταξίδι τους χωρίς άγχος».

_{Κατά τη διάρκεια του βιωματικού παιχνιδιού} 

Στην παρουσίαση του προγράμματος είχαμε την τύχη, με την καθοδήγηση της κα Γενά, να συμμετάσχουμε σε δύο ιδιαίτερα βιωματικά παιχνίδια. Στο πρώτο, αφού καθίσαμε πλάτη – πλάτη με το διπλανό μας, προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας, συνειδητοποιώντας στο τέλος την δυσκολία που αντιμετωπίσαμε κατα την διάρκεια αυτής της συνομιλίας, μπορώντας έτσι να καταλάβουμε τι είδους δυσκολίες αντιμετωπίζουν άτομα με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος. Στο δεύτερο βιωματικό παιχνίδι, μας ζητήθηκε να κλείσουμε τα μάτια μας και να ακούσουμε ένα απόσπασμα αφήγησης ατόμου με αυτισμό, που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο βίωσε εκείνο μία συνέντευξη για εύρεση εργασίας. Στο τέλος της αφήγησης δεν μπορούσαμε παρά να συνειδητοποιήσουμε τα εμπόδια που συνάντησε το άτομο αυτό στο να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στη συγκεκριμένη πρόκληση. Βλέποντας, άλλωστε, τον κόσμο με τα μάτια του άλλου, είναι πιο εύκολο να αντιληφθούμε και το πώς νιώθει και τα εμπόδια που συναντά και καλείται να ξεπεράσει.

Είναι θέμα πολιτισμού, είναι θέμα παιδείας!

travelers_informative_leaflet_boarding_pass.pdf