Τρωάδες μακράς διαρκείας στο Μουσείο Μπενάκη
Πενήντα περφόρμερ, γυναίκες και άνδρες καλλιτέχνες, από την Ελλάδα αλλά και το Αφγανιστάν, το Ιράν και τη Συρία, θα βρεθούν για 96 συνεχόμενες ώρες κλεισμένοι στις αίθουσες του Μουσείου Μπενάκη, παίρνοντας μέρος στην εικαστική περφόρμανς «Τρωάδες – Anima Captus», των Ραφίκα Σαουίς και Μιχάλη Αργυρού, αλληλεπιδρώντας επί οκτώ ώρες κάθε μέρα με τους θεατές.
Πρόκειται για μια περφόρμανς μεγάλης διάρκειας, την πρώτη του είδους που δημιουργείται σε τέτοια έκταση στη χώρα μας, η οποία βαδίζει πάνω στα χνάρια της τέχνης της Μαρίνας Αμπράμοβιτς και της μεθόδου που είχε παρουσιάσει το 2016, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «As One», που είχαν φιλοξενηθεί και αυτές στους χώρους του Μουσείου Μπενάκη.
Η μακρόχρονη προσφυγική και μεταναστευτική κρίση βρίσκεται στο επίκεντρο της περφόρμανς, γι’ αυτό άλλωστε οι δημιουργοί της επέλεξαν στοιχεία από τις «Τρωάδες» πάνω στα οποία δομήθηκε η παράσταση. Στόχο των δημιουργών της αποτελεί η προβληματοποίηση, μέσα από την ενεργοποίηση της μνήμης, εννοιών όπως η εθνικότητα, η ιδιότητα του πολίτη, η αίσθηση του ανήκειν και των πολιτικών που υψώνουν τείχη γύρω από την Ευρώπη-φρούριο, προκειμένου να κλείσουν τον Άλλο έξω από αυτά.
Στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη έχει δημιουργηθεί ένας λαβυρινθώδης ιστός, μέσα στον οποίο ο θεατής καλείται να ακολουθήσει μια διαδραστική διαδρομή –«χωρίς επιστροφή», όπως τόνισαν οι συντελεστές της περφόρμανς, καθώς ο μόνος τρόπος για να βγει από αυτήν είναι να την διασχίσει ώστε να βρει την έξοδο.
Η εγκατάσταση αποτελείται από τρεις διακριτούς χώρους, οι οποίοι επιδιώκουν να λειτουργήσουν ως τρία διαφορετικά επίπεδα ενσυναίσθησης. Ο πρώτος, το «Σφαγείο», αποτελεί ένα αποστειρωμένο περιβάλλον, κάτι ανάμεσα σε χώρο αποθήκευσης κρεάτων και νεκροτομείο. Μέσα σε αυτόν συνωστίζονται σαράντα γυμνά ανθρώπινα σώματα, τα οποία ο επισκέπτης πρέπει να παραμερίσει, προκειμένου να προχωρήσει. Είναι η «γυμνή ζωή», ζωή χωρίς δικαιώματα, όπως η ζωή των εγκλωβισμένων σε έναν παγωμένο χρόνο προσφύγων που βλέπουμε καθημερινά γύρω μας… Θέαμα για πολλούς ενοχλητικό, που όμως το προσπερνούν.
Στη συνέχεια, ο θεατής περνά σε έναν σκοτεινό διάδρομο, που φέρει το όνομα της Κασσάνδρας. Εκεί, τα στόματα των καλλιτεχνών –που αποτελούν και τη μόνη πηγή φωτός– αρθρώνουν αποσπάσματα από δημόσιους λόγους σχετικά με το ανήκειν. Πρόκειται για πολιτικά κείμενα και προφητείες που δικαίωσε ή διέψευσε η Ιστορία, που επέλεξαν οι ίδιοι οι περφόρμερ, ενεργοποιώντας την προσωπική τους μνήμη και ερευνώντας την οικογενειακή τους ιστορία, πηγαίνοντας μέχρι και τρεις γενιές πίσω.
Τέλος, ο επισκέπτης καταλήγει στην «Άνυδρη γη», τον χώρο όπου θα ζήσουν επί 96 ώρες οι έγκλειστοι καλλιτέχνες. Διαμορφωμένος έτσι ώστε να θυμίζει ινδιάνικο νεκροταφείο, με υπερυψωμένες πλατφόρμες-κρεβάτια, στους τοίχους του οποίου αποτυπώνονται οι προσωπικές διαδρομές των καλλιτεχνών, δημιουργώντας μια ιδιότυπη γεωγραφία της εμπειρίας, μια γεωγραφία χωρίς σύνορα, που περισσότερο θυμίζει τους αστερισμούς του ουρανού…
«Μέσα από τη διαδικασία δημιουργίας του έργου», τόνισε η Ραφίκα Σαουίς, «έπρεπε να ανακαλύψω και τη δική μου ιστορία, ως Ελληνίδα και ως Σύρια. Οι πρόγονοι, έτσι, γίνονται απτοί, ζωντανεύουν. Και ο άλλος δεν είναι πια ξένος, είναι ο παππούς μου, ο παππούς του… Για πρώτη φορά αισθάνθηκα σπίτι μου», κατέληξε. Από τη μεριά του, ο εικαστικός Μιχάλης Αργυρού χαρακτήρισε την περφόρμανς ένα «οργανικό γλυπτό, μέρος του οποίου αποτελούν και οι θεατές, ένα ζωντανό έργο που εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της θέασης».
