Γιώργος Κουμεντάκης: Θέλουμε να κληροδοτήσουμε μια ευρωπαϊκή όπερα στην επόμενη γενιά

Έξω από το γραφείο του – που κοιτάζει στο μέτωπο της Ποσειδώνος – περιμένουν ήδη τρεις εργαζόμενοι της Λυρικής Σκηνής. Τους συναντά, τον καθένα ξεχωριστά, όπως συναντά και όποιον από τα μέλη του σώματος των εργαζομένων το ζητήσει προκειμένου να καταθέσει ένα πρόβλημα προς επίλυση. Απαντά προσωπικά σε όλα τα μέιλ που λαμβάνει από τους θεατές και επισκέπτες της Σκηνής – κι ας είναι, όπως είθισται, επιστολές παραπόνων και συστάσεων. Παρακολουθεί κάθε βράδυ τις παραστάσεις της Κεντρικής ή της Εναλλακτικής Σκηνής και μάλιστα, όπως ομολογεί, «από τα παρασκήνια. Θέλω να παρακολουθώ το μηχανισμό των off stage, οπότε συνέχεια πλανάται μια σκιά στο ημίφως. Ενθουσιάζομαι να διαπιστώνω πως κάθε βράδυ συναντώνται η γαλήνη και η προσήλωση του κοινού με την αγωνία και την απόλυτη συγκέντρωση των συντελεστών και των τεχνικών μιας παράστασης».

Όπως όλα δείχνουν, ο Γιώργος Κουμεντάκης δεν είναι η τυπική περίπτωση καλλιτεχνικού διευθυντή ενός κρατικού οργανισμού. Ίσως επειδή μέχρι πέρυσι – οπότε και ανέλαβε καθήκοντα στην Εθνική Λυρική Σκηνή – είχε γνωρίσει και εντρυφήσει σε όλες τις εκφάνσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας, κατά μόνας αλλά και μέσα από ομάδες που άφησαν ιστορία στη σκηνή των ελληνικών παραστατικών τεχνών.

Η συμπλήρωση ενός χρόνου λειτουργίας της Λυρικής στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στέφεται με πρωτοφανή εμπορική επιτυχία και αποδοχή δίνοντας του, το κουράγιο και την όρεξη να εξελίξει το όραμα του για τον οργανισμό σε βάθος τριετίας· κρατώντας τη συνθετική του ιδιότητα στο pause.

Δεν είστε απλώς o καλλιτεχνικός διευθυντής της Λυρικής αλλά και ο πρώτος διαχειριστής των νέων εγκαταστάσεων. Πόσο δυσκόλεψε τα καθήκοντα σας αυτή η συγκυρία;
Ήταν μια πολύ δύσκολη, φορτισμένη και με πολλές εντάσεις περίοδος απ’ όπου, φυσικά, δεν έλειψαν οι μεγάλες χαρές. Οπωσδήποτε η μετεγκατάσταση ήταν ένα σημείο αναφοράς για τον οργανισμό, μια εξαιρετική στιγμή την οποία όλοι απολαύσαμε παρά τις δυσκολίες της και την οποία ζήσαμε μέσα από την προσωπική μου εμμονή να παρουσιάσουμε άμεσα τις πρώτες μας παραγωγές. Κατάλαβα από την αρχή πως η νέα Λυρική είναι ένας χώρος τον οποίο πρέπει να κατακτήσουμε αν θέλουμε να προσαρμοστούμε σ’ αυτόν. Γιατί πέραν από τη συνήθεια να είμαστε εδώ, έπρεπε να οικειοποιηθούμε τον υπερσύγχρονο τεχνικό εξοπλισμό, κάτι που δεν έχουμε καταφέρει στο 100%. Ακόμα και τώρα αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε στο πλαίσιο μιας δοκιμής ακριβώς επειδή προσπαθούμε να συμβιώσουμε με την τεχνολογία και τα κτήρια που μας παρείχε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ο προγραμματισμός μας έρχεται σαν συνέχεια των κτιριακών υποδομών και των δυνατοτήτων που αυτές παρέχουν. Δεν θα μπορούσαμε, δηλαδή, ν’ αγνοήσουμε τη δυνατότητα του εναλλασσόμενου ρεπερτορίου, των μεγάλων έργων, των μεγάλων σκηνικών, των σύνθετων παραγωγών. Βεβαίως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο οργανισμός εξαντλήθηκε κάποιες φορές στη διάρκεια της χρονιάς. Ίσως κι εγώ να ήμουν πιο ενθουσιώδης και να προγραμμάτισα περισσότερα από αυτά που άντεχε το ανθρώπινο δυναμικό. Την ίδια ώρα, όμως, αυτό μας έφερε πολύ γρήγορα σε τόσο υψηλά αποτελέσματα.

Ακούγεστε ευχαριστημένος από το πως έχουν κυλήσει τα πράγματα μέχρι σήμερα…
Ναι. Παρά τα προβλήματα στο διοικητικό και στο καλλιτεχνικό κομμάτι – όπου είχαμε τις αποτυχίες μας και τις super επιτυχίες μας – κινηθήκαμε όπως πάντα στα άκρα. Κι αυτό είναι το υγιές. Φτάσαμε σ’ ένα πολύ καλό αποτέλεσμα, σε μια πληρότητα που αγγίζει το 100% και μάλιστα μέσα από παραγωγές που αρχικά μας δημιουργούσαν αμφιβολία για το πως θα πάνε. Οι εισπράξεις μας είναι της τάξης του Ηρωδείου. Νομίζω ότι εστιάσαμε στο πως θα ανταποκριθεί το κοινό μας στα ερωτήματα τι είναι η Λυρική Σκηνή, τι θέλουν να είναι. Κι είναι ένας διάλογος που αρθρώνεται πάλι στα άκρα από πολύ καλά ή από κακά σχόλια· λαμβάνω καθημερινά πολλά e- mails τα οποία στην πλειονότητα τους είναι κριτικά – και σας διαβεβαιώ τα διαβάζω και απαντώ σε όλα. Πάντως αισθάνομαι πως το κοινό είναι παρόν, θέλει να στηρίξει τη Λυρική γνωρίζοντας πως μόνο εκείνοι είναι η πραγματική μας δύναμη. Διαφορετικά όλο αυτό το υπέροχο, υπερσύγχρονο σύστημα θ’ αρχίσει να καταρρέει.

Διαμορφώνεται ένα νέο κοινό, το οποίο είναι τόσο πολυπρόσωπο όσο το κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών

Συνεπώς η επιτυχία σας αυτή την περίοδο στηρίζεται στο παραδοσιακά αφοσιωμένο κοινό της Λυρικής που εμφανίζεται και πιο συμμετοχικό μπροστά στη νέα συνθήκη.
Είναι παθιασμένο το κοινό της όπερας ναι, αλλά στην αρχή είχα αμφιβολίες για το πόσο θα ανταποκριθεί και θα έρθει εδώ, ειδικά με τη φιλοσοφία που έχουμε: Σύγχρονες παραγωγές και ανεβάσματα, με πιο έντονο κοινωνικό και πολιτικό προφίλ, με δυο σκηνές, την Εναλλακτική και την Κεντρική να διαμορφώνουν – σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα – ένα πολυπληθές, πολυπρόσωπο κοινό το οποίο διαρκώς αυξάνεται. Ένα κοινό συμπληρωματικό στο δυνατό πυρήνα της Λυρικής. Έρχεται κι άλλος κόσμος γιατί οι παραστάσεις που ανεβάζουμε και στις δύο αίθουσες δεν εκπροσωπούν μόνο όσα κανείς έχει στο μυαλό του για την όπερα. Κάνουμε τόσα πράγματα, μέσα από τα κοινωνικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε διαμορφώνεται ένα νέο κοινό, το οποίο καταγράφουμε και είμαστε σε θέση να ισχυριστούμε ότι είναι τόσο πολυπρόσωπο όσο το κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών.

Στο μεταξύ, κόπασε ο έντονος σκεπτικισμός – με τον οποίο αρκετοί αντιμετώπισαν αυτό το έργο – ή εξακολουθείτε να δέχεστε επιθέσεις;
Όντως υπάρχει ακόμα αυτό. Ωστόσο ο καθένας μπορεί να λέει ότι θέλει, χωρίς έλεγχο και χωρίς να ξέρουμε τι κρύβεται πίσω από όλα αυτά. Με στενοχωρούν πολύ οι άδικες ή παράλογες κρίσεις που αντανακλούν ένα παρανοϊκό θυμικό. Προσπαθώ να μην δίνω πολλή σημασία παρά μόνον όταν μέσα σε μια τέτοια κρίση εντοπίζω ένα στοιχείο που με τη σκέψη μου δεν είχα διακρίνει. Ωστόσο, θέλω να μεταφέρω τη δική μου εμπειρία: Αρχικά πίστευα ότι το δημιούργημα του ΚΠΙΣΝ προέκυψε από μια ανάγκη προσφοράς του Ιδρύματος Νιάρχος και του προέδρου του Ανδρέα Δρακόπουλου μετουσιωμένο σε μια κτιριακή δομή πολιτισμού με ένα μεγάλο κήπο γύρω της. Δεν είχα καταλάβει ότι ήταν υψηλότερος ο σκοπός τους αφού, όπως αποδείχθηκε, άνοιξε τη δίοδο επικοινωνίας φορέων του Δημοσίου και συνάμα εξασφάλισαν ένα τεράστιο καταφύγιο εκδηλώσεων, δημιουργίας, δράσεων, αναψυχής στην άκρη της πόλης. Δεν πρόκειται δηλαδή για άψυχα κτήρια ή μια άψυχη δωρεά. Το Ίδρυμα έχει ήδη αποχωρήσει από εδώ εκφράζοντας την επιθυμία να δουν το δημιούργημα τους να μεγαλώνει. Θέλουν να δουν ότι το Κέντρο Πολιτισμού έχει λόγο ύπαρξης και στο μέλλον. Σαφώς και υπάρχουν δεκάδες προβλήματα αλλά οφείλουμε να τα λύσουμε για να ανταποκριθούμε σε αυτό το σπουδαίο κληροδότημα. Προσωπικά δεν μπορώ να απαντήσω στο γιατί βρίσκονται άνθρωποι που πάνω από αυτό θέλουν να δημιουργήσουν εστίες αμφισβήτησης. Ωστόσο η απάντηση μπορεί να είναι πολύ πιο εύκολη από τις εικασίες δολοπλόκων μυαλών: Το ΚΠΙΣΝ ήταν μια πραγματική δωρεά προς την ελληνική κοινωνία.

Με στενοχωρούν πολύ οι άδικες ή παράλογες κρίσεις που αντανακλούν ένα παρανοϊκό θυμικό

Τι εκπροσωπεί για εσάς η Λυρική;
Το δικό μου όραμα έχει να κάνει με μια στέγη για την όπερα στον 21ο αιώνα – γιατί η όπερα είναι ζωντανό και καθημερινό είδος εφόσον προσφέρει τη συνύπαρξη όλων των Τεχνών με μια γενναιοδωρία λαϊκής συνείδησης. Είναι μια τέχνη μεγάλης χειρονομίας και δεν κρύβεται η διάσταση της. Παρόλα αυτά, δεν μπορεί να μένει αγκιστρωμένη στο μουσειακό ή στο παρελθοντολογικό είδος. Θέλω να βρίσκουμε τους ανθρώπους εκείνους που θα εφεύρουν τους ανεξάντλητους τρόπους για να ερμηνεύουν τα έργα έτσι ώστε να αγγίζουν το σημερινό θεατή. Δεν μπορούμε, δηλαδή, να παραβλέψουμε ούτε τα αισθητικά κριτήρια, ούτε τους ιδεολογικούς προβληματισμούς της εποχής, δεν μπορούμε να παριστάνουμε ότι μένουμε σε άλλη χώρα κι όχι εδώ. Άρα η Λυρική πρέπει να έχει μια διαρκή τάση κίνησης στο παρόν και προς το μέλλον. Μέσα σ’ ένα σύγχρονο ζωντανό κέλυφος που ερμηνεύει την ανθρώπινη φύση και τους προβληματισμούς της, την ίδια στιγμή, η όπερα πρέπει να συνδέεται με την κοινωνική προσφορά και την εκπαίδευση. Αυτοί οι τρεις άξονες αναπτύσσονται παράλληλα και θα ήθελα κάποια στιγμή να τους δω ως ένα αδιαχώριστο σύμπαν. Δεν είναι εύκολο και μπορεί να είναι τελείως ουτοπικό. Παρόλα αυτά θα δουλέψω γι’ αυτό.

Έχετε αναθεωρήσει τους στόχους σας για τη Λυρική μπαίνοντας σταδιακά στο δεύτερο χρόνο της θητείας σας;
Η φιλοσοφία μου στο διοικητικό και οργανωτικό κομμάτι δεν έχει αλλάξει. Από την πρότερη συνεργασία μου με τον οργανισμό ήξερα τα προβλήματα, τα οποία παραμένουν πολλά με κορυφαία την οικονομική δυσκολία. Από την άλλη, οι στόχοι του καλλιτεχνικού μου οράματος μετακινήθηκαν πολύ γιατί στην αρχή δεν γνώριζα τις δυνατότητες που μας παρέχονται εδώ για να φτάσουμε σε μια κλίμακα ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Και να μπορέσουμε να κληροδοτήσουμε μια ευρωπαϊκή όπερα στην επόμενη γενιά αφού προς το παρόν δεν είμαστε εφάμιλλοι με πολλούς αντίστοιχους οργανισμούς της Ευρώπης. 

Σας απασχολεί η Λυρική να γίνει ισότιμος συνομιλητής με ομότιμους ευρωπαϊκούς οργανισμούς;
Σαφώς. Θαυμάζουμε όπερες για το έργο και τη δυναμική τους που προκαλούν την άνθιση του είδους κι αυτό είναι ένα κίνητρο για να τις συναγωνιστούμε και να τις ανταγωνιστούμε. Ωστόσο υπάρχει και κάτι που μας διαφοροποιεί: Εκτός από τη διοικητική ομάδα την οποία συστήνουμε, είμαστε και μια καλλιτεχνική ομάδα με έντονο αποτύπωμα. Κι αυτό προκαλεί το ενδιαφέρον συνεργασιών αφού πολλές συμπαραγωγές μας που θα παρουσιάσουμε τα επόμενα χρόνια είναι πρόσκληση άλλων οργανισμών από το εξωτερικό κι όχι δική μας πρωτοβουλία. Τους αρέσει ότι σε έναν εντελώς τεχνοκρατικό χώρο υπάρχει ένα διαφορετικό προφίλ προσέγγισης το οποίο δεν ακυρώνει την διοικητική δουλειά. Κι από την άλλη, το γεγονός ότι δεν είμαστε ακόμα στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πραγμάτων μας δίνει τη δυνατότητα να ανεβάζουμε νέους τίτλους, να οργανώνουμε ενδιαφέροντες κύκλους κι αφιερώματα.

Δεν μπορώ να σκεφτώ ότι βρίσκομαι στην κορυφή του οργανισμού ως κάτι διαφορετικό και ότι διοικώ εξ αποστάσεως

Που θα συνοψίζατε τη φιλοσοφία του προγράμματος της επόμενης περιόδου; Εκτιμώ πως είναι η δίδυμη αδελφή της πρώτης.
Είναι πράγματι η συνέχεια των αξόνων και της θεματολογίας που βάλαμε. Υπάρχει ένα πολύ έντονο κοινωνικο-πολιτικό στοιχείο και ταυτοχρόνως έχουμε προγραμματίσει έργα που δεν παίζονται καθόλου ή παίζονται σπάνια. Αλλά και στις γνωστές όπερες θα βρούμε έναν τρόπο να τις δώσουμε ξανά στο κοινό χωρίς να χάσουν τίποτα από το μουσικό τους βάρος ή το ιδεολογικό τους περιεχόμενο, από την αισθητική πρόκληση. Θα πάμε στα βαθιά νερά επαναπροσδιορίζοντας την κοινωνική και πολιτική θέση των πραγμάτων σήμερα. Όλο αυτό στην απόλυτα απολαυστική του διάσταση θα αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο την τρίτη χρονιά. Δεν σας κρύβω ότι την τρίτη χρονιά, θα υπάρχει κι ένα επιστέγασμα: Οι στιγμές των δύο ετών που άφησαν ένα ίχνος από τη φιλοσοφία μας θα επαναληφθούν. Επιπλέον, θα γίνουν συμπαραγωγές με το εξωτερικό – με την ουσία της έννοιας της συμπαραγωγής. Κι όλα αυτά ώστε οι άξονες της κοινωνικής προσφοράς και των εκπαιδευτικών δράσεων να γίνουν ακόμα πιο ορατοί.

Δεν σκοπεύετε να παρουσιάσετε δικό σας έργο στην Λυρική;
Θα ήθελα να επανέλθω την τρίτη χρονιά με μια επανάληψη της «Φόνισσας» για να κλείσω αυτό τον κύκλο, σ’ αυτόν το χώρο.

Κατά τα άλλα, ποια είναι τα κεντρικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσετε το επόμενο διάστημα;
Καταρχάς θα πρέπει με έξυπνους τρόπους να λυθούν τα οικονομικά του οργανισμού: Ν’ αναπτυχθεί πολύ περισσότερο το sponsoring στο οποίο ήδη τα πηγαίνουμε εξαιρετικά. Σας αναφέρω μόνο πως από τον Φεβρουάριο 2017 έως το Φεβρουάριο του 2018 είχαμε 1.4 εκατομμύρια ευρώ στήριξη και την περίοδο του 2018-2019 έχουμε 1.2 εκατομμύρια από σπόνσορες. Στόχος μας είναι να βρίσκουμε τρόπους να συνεργαστούμε δημιουργικά κι όχι απλώς να ζητήσουμε από τους χορηγούς “να μας τα ακουμπήσουν”. Ευτυχώς έχουμε και τη δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχου, το μέγα δωρητή μας, που μας έδωσε 2.5 εκατομμύρια για το πρόγραμμα της Εναλλακτικής και τα κοινωνικά και εκπαιδευτικά προγράμματα κάτι που αποτελεί μια φοβερή στήριξη και μακάρι να συνεχιστεί. Από εκεί και πέρα, είμαστε πολύ πίσω στο οργανωτικό κομμάτι αλλά πλέον επαναπροσδιορίζοντας τη λογική του οργανισμού σκοπεύουμε σε ουσιαστικά βήματα. Επίσης, μας προβληματίζει πολύ το γεγονός ότι δεν μπορούμε να πάρουμε κόσμο ενώ τον χρειαζόμαστε κι ενώ υπάρχουν άνθρωποι του δυναμικού που είτε φεύγουν από επιλογή, είτε λόγω συνταξιοδότησης ή γιατί δεν πληρούν τις καλλιτεχνικές προδιαγραφές. Χρειαζόμαστε κόσμο γιατί πολλές φορές βρισκόμαστε στο παρά πέντε της πρεμιέρας με κίνδυνο ο οργανισμός να μην μπορεί να αντεπεξέλθει. Τέλος, είναι προτεραιότητα μας η δημιουργία των κατασκευαστικών εργαστηρίων καθώς ό,τι γίνεται εδώ μέσα, προέρχεται από εμάς τους ίδιους: Από τα Σύνολα μας, τη Χορωδία, την Ορχήστρα μας, τους μονωδούς μας, τους κατασκευαστές μας, τους τεχνικούς μας, τους μηχανικούς σκηνής, εκείνους που κάνουν φροντιστήριο, τους ανθρώπους της βιβλιοθήκης, την παραγωγή, την τεχνική διεύθυνση… Μιλάμε για ένα γιγαντιαίο οργανισμό με άπειρες παραμέτρους οι οποίες κουμπώνουν για ένα σκοπό: Ν’ ανέβει μια παράσταση.

Μόλις πατήσω το πόδι μου στη Λυρική ανήκω εδώ ολοκληρωτικά. Η Λυρική γίνεται τρόπος ζωής

Το αίτημα γύρω από την τακτοποίηση της κρατικής επιχορήγησης παραμένει σταθερό.
Ναι, θα θέλαμε από το υπουργείο Πολιτισμού – με το οποίο έχουμε μια εξαιρετική σχέση – να ενσωματώσει τα χρήματα των έκτακτων επιχορηγήσεων στο σώμα των τακτικών επιχορηγήσεων. Η τακτική επιχορήγηση μας καλύπτει μόνο τις μισθολογικές ανάγκες τους ασφαλιστικούς φορείς και τις φορολογικές αρχές. Ταυτόγχρονα, έχουμε όλα τα λειτουργικά έξοδα προς το Κέντρο Πολιτισμού τα οποία φθάνουν τα 4.560.000. Συνεπώς όσο συνεχίζουμε με αυτό το ρυθμό θα είμαστε ελλειμματικοί.

Φαντάζομαι πως το ίδιο ισχύει και για το αίτημα επέκτασης της γραμμής του Μετρό για να αποφευχθούν φαινόμενα κυκλοφοριακής συμφόρησης.
Φυσικά! Το ΚΠΙΣΝ σχεδιάστηκε με την προοπτική της επέκτασης του μετρό, η οποία πάγωσε. Από τη στιγμή που το έργο αυτό έχει τη στήριξη εκατομμυρίων κόσμου το Μετρό είναι απολύτως αναγκαίο και θα απογείωσει αυτό που ήδη συμβαίνει. Επιπλέον, το Μετρό είναι ζωτικό στοιχείο και για την ανάπτυξη όλου του παραλιακού μετώπου. Είναι εγκληματικό που είμαστε αποκομμένοι συγκοινωνιακά.

Νωρίτερα, ονομάσατε σχεδόν όλες τις ειδικότητες εργαζομένων στη Λυρική. Έχουν όλοι πρόσβαση στο γραφείο σας, σωστά;
Δείτε γύρω σας· είστε σ’ ένα χώρο όπου δεν υπάρχει γραφείο παρά μόνο ένα τραπέζι συσκέψεων. Όλα αυτά τα χρόνια έχω μάθει να δουλεύω μέσα σε ομάδες κι έτσι μόνο αντιλαμβάνομαι τη συνύπαρξη και τη συνεργασία. Συνεπώς αυτό δεν προέκυψε βάσει στρατηγικής αλλά ως μια φυσική μου ροπή. Δεν μπορώ να σκεφτώ ότι βρίσκομαι στην κορυφή του οργανισμού ως κάτι διαφορετικό και ότι διοικώ εξ αποστάσεως. Ούτε ότι διοικώ μ’ έναν τρόπο αδιάρρηκτο που προκαλεί φόβο στους εργαζόμενους. Δεν αισθάνομαι καθόλου αφεντικό, είναι ένας εντελώς αποτυχημένος τρόπος διοίκησης αυτός ο οποίος το μόνο που μπορεί να εξασφαλίσει είναι ένα τεμπέλικο μηχανισμό. Η ανθρώπινη διάσταση, ο τρόπος να προσεγγίζουμε τα προβλήματα μέσα από τις ιδιαιτερότητες του καθενός, μας βοηθά στο να αποδίδει υπέρ του οργανισμού ο κάθε εργαζόμενος. Δεν χρειάζεται κανείς να διαλύει ή να εξευτελίζει την προσωπικότητα του άλλου για να τον κάνει να δουλέψει. Δεν θα επιτρέψω ποτέ και σε κανέναν να το κάνει αυτό στη Λυρική. Κι αν δεν μπορώ να το διαχειριστώ θα αποχωρήσω· αυτό είναι το πιο ευαίσθητο σημείο μου.

Αν μου γίνει πρόταση για ανανέωση της θητείας μου θα το σκεφτώ κάνοντας ένα βαθύ απολογισμό της ζωής μου

Η Λυρική Σκηνή δεν ησυχάζει ποτέ. Σας αποσυντονίζει αυτό;
Όταν βρίσκομαι εκτός αυτής – εκείνες τις ελάχιστες μέρες που μου μένουν για να στραφώ στον εαυτό μου και πηγαίνω στο νησί όπου ζω χρόνια ή ένα ταξίδι στο εξωτερικό – αδειάζω τόσο πολύ ώστε η επιστροφή δεν είναι καθόλου εύκολη. Η, εκτός της Λυρικής, ζωή μου είναι πολύ έντονη καθώς μέχρι τώρα είχα επιλέξει έναν άλλον τρόπο να ζω και να λυτρώνομαι από αυτόν. Όταν όμως επιστρέφω στην Αθήνα χρειάζομαι κάποιες ώρες να προσαρμοστώ. Αλλά καθώς είμαι πλήρως αφοσιωμένος, μόλις πατήσω το πόδι μου στη Λυρική ανήκω εδώ ολοκληρωτικά. Δεν περνάει ούτε ένα λεπτό που θα σκεφτώ κάτι άλλο εκτός αυτής· η Λυρική γίνεται τρόπος ζωής. Γιατί θέλω να συμβάλλω σε αυτό τον οργανισμό με την τεράστια παράδοση που ωστόσο σαν νέα συνθήκη επαναπροσδιορίζεται και έχει την προοπτική ν’ αφήσει κάτι πίσω του.

Έχετε υποβαθμίσει το δημιουργικό σας κομμάτι εξαιτίας των διοικητικών καθηκόντων;
Πάρα πολύ. Κι αυτό είναι και πολύ δυσάρεστο. Διαρκώς προσπαθώ να βρω ένα τρόπο συνύπαρξης και διαρκώς αποτυγχάνω. Εκτός Λυρικής είμαι αντικοινωνικός, δεν θέλω να βλέπω κανέναν, δεν έχω καθόλου άλλη ζωή, δεν έχω χρόνο ούτε για να πάω ένα σινεμά! Όλη μου η ζωή βρίσκεται εδώ.

Αυτός ο τρόπος ζωής έχει ημερομηνία λήξης;
Φυσικά. Κι όταν λήξει θα επιστρέψω στα ήδη κεκτημένα, σε μια ζωή που ξέρω και στο πίσω μέρος του μυαλού μου φαντάζει ιδανική.

Δεν θα θέλατε να ανανεωθεί η θητεία σας;
Είναι πολύ δύσκολη ερώτηση. Έχω σχεδιάσει αυτόν τον προγραμματισμό για να αποδοθούν τα μέγιστα σε όλους τους τομείς σε ορίζοντα τριετίας. Με ξεπερνάει η σκέψη που προτείνετε. Αν είχα μια προοπτική εξαετίας ενδεχομένως να έκανα πολύ διαφορετικές επιλογές. Θέλω να κατακτήσω αυτό για το οποίο με επέλεξε η κ. Κονιόρδου μέσα σε τρία χρόνια. Πολλοί μου λένε πως δεν προλαβαίνω να το κάνω· φαντάζομαι θα φανεί. Το μόνο που μπορώ να σας πω τώρα, με πολλή ειλικρίνεια, είναι πως αν μου γίνει μια τέτοια πρόταση – που δεν εξαρτάται καθόλου από μένα – θα το σκεφτώ κάνοντας ένα βαθύ απολογισμό της ζωής μου και του δημιουργικού πλαισίου του οργανισμού στην τριετία. Θα είναι μια πολύ προσωπική απόφαση λοιπόν και σίγουρα θα παίξει ρόλο σ’ αυτήν η επιθυμία της συνθετικής μου υπόστασης που είναι πάρα πολύ δυνατή.

Κατά τους πρώτους 3-4 μήνες διοίκησης είχα μια μεγάλη κρίση συνείδησης και αρχών

Υπήρξαν στιγμές που μετανιώσατε για την ανάληψη των καθηκόντων ως καλλιτεχνικός διευθυντής;
Κατά τους πρώτους 3-4 μήνες έζησα μια πολύ μεγάλη κρίση συνείδησης και αρχών· όλο το σύμπαν μου κλονίστηκε. Όταν κατάλαβα ποιο είναι το οραματικό πλαίσιο και πως μπορεί να ανταποκριθεί ο οργανισμός σε αυτό, άρχισα να τα ζυγίζω μέσα μου και τρόμαξα πολύ έντονα. Δεν είχα αντιληφθεί το μέγεθος των υποχρεώσεων και δεν είχα προβλέψει τις συγκρούσεις που θα ξεσπούσαν μέσα μου. Όμως, αν αυτή τη στιγμή με ρωτούσατε το ίδιο πράγμα θα σας έλεγα πως όχι δεν μετάνιωσα. Χωρίς να είμαι απόλυτα ευτυχής και ικανοποιημένος με τις επιλογές μου ή με τον τρόπο που ανταποκρίνονται τα πράγματα, διαπιστώνω παρόλα αυτά πως κάθε μέρα συμβαίνει κάτι καλύτερο. Κι αυτό μου δίνει μεγάλη ελπίδα και κάποιες φορές μεγάλες χαρές. Η Λυρική είναι μια πολύ ζωντανή μηχανή και δεν θέλω να της κόψω τώρα την ορμή· δεν θα ήθελα κάποιος να μου τραβήξει αυτή την αίσθηση από την πρίζα.