6 λόγοι για τους οποίους ο Shakespeare παραμένει διαχρονικός

Γιατί όμως το έργο του Shakespeare συνεχίζει να αντηχεί σε κάθε γενιά; «Ο Shakespeare αποκαλύπτει ένα διαφορετικό πρόσωπο σε διαφορετικούς πολιτισμούς και διαφορετικούς ανθρώπους, σε διαφορετικές εποχές» εξηγεί ο Bruce Smith, ο Πρύτανης των αγγλικών και καθηγητής θεάτρου στο USC.

Όταν ο πρώτος τόμος του έργου του Shakespeare δημοσιεύτηκε το 1623, εφτά χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Ben Johnson, ένας συγγραφέας, επεσήμανε πως ο Shakespeare «δεν είναι μίας εποχής, αλλά διαχρονικός». Αυτή η δήλωση μπορεί να ερμηνευθεί με δύο τρόπους: είτε ότι το νόημα του έργου του Shakespeare είναι πάντα το ίδιο ή ότι είναι πάντοτε διαφορετικό. Η δεύτερη ερμηνεία είναι αυτή που έχει επιβεβαιωθεί.

Εδώ είναι οι 6 λόγοι (ανάμεσα σε πολλούς άλλους) γιατί ο Shakespeare παραμένει τόσο επίκαιρος 400 χρόνια μετά τον θάνατό του.

1)  Οι αγγλόφωνοι (και όχι μόνο) χρησιμοποιούν εκφράσεις του Shakespeare καθημερινά, χωρίς να το ξέρουν καν.

Η επιρροή του Shakespeare στην αγγλική γλώσσα είναι βαθιά. Παραδείγματος χάριν, αν ψάξουμε στο αγγλικό λεξικό Oxford (OED), ο Shakespeare είναι συχνά ο μόνος ή ο πρώτος που χρησιμοποίησε μια λέξη ή μια φράση, σύμφωνα με την Charlotte Brewer. 

«Όσο περισσότερες λέξεις του Shakespeare ψάχνουμε, τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε ότι επανειλημμένα, σύμφωνα με το OED, αποδεικνύεται ότι ο θεατρικός συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει τη γλώσσα με εντελώς μοναδικούς τρόπους ή (πιο συχνά) έχει δημιουργήσει χρήσεις, οι οποίες μεταγενέστερα εγκαθιδρύθηκαν κι ενσωματώθηκαν στη γλώσσα» γράφει η Brewer.

Αν έχετε πει ποτέ ή γνωρίζετε τις εκφράσεις «πρασίνισα από τη ζήλεια μου» (“green-eyed jealousy”), «μου δέθηκε η γλώσσα μου» (“tongue-tied”) ή “It’s Greek to me”, τότε χρησιμοποιείτε λόγια του Shakespeare.

2) Η απήχηση του Shakespeare είναι «κοσμική».

Ο πλανήτης Ουρανός έχει 27 φεγγάρια, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν πάρει το όνομά τους από χαρακτήρες του Shakespeare. Titania, Oberon, Puck (Όνειρο θερινής νυκτός), Ariel, Miranda, Caliban, Sycorax, Prospero, Setebos, Stephano, Trinculo, Francisco, Ferdinand (Η τρικυμία), Cordelia (Βασιλιάς Ληρ), Ophelia (Άμλετ), Bianca (Το Ημέρωμα της Στρίγγλας), Cressida (Τρωίλος και Χρυσίδα), Desdemona (Οθέλος), Juliet, Mab (Ρωμαίος κι Ιουλιέτα), Portia (Ο Έμπορος της Βενετίας), Rosalind (Όπως σας αρέσει), Margaret (Πολύ κακό για το τίποτα), Perdita (Το Χειμωνιάτικο παραμύθι) και Cupid (Τίμων ο Αθηναίος).

3) Κάποιοι άνθρωποι δεν πιστεύουν ότι ο Shakespeare έγραψε τα θεατρικά έργα και τα ποιήματα που φέρουν το όνομά του.

Τι ενδυναμώνει την κληρονομιά ενός συγγραφέα περισσότερο από το γεγονός ότι ένα ποσοστό του κοινού του αμφισβητεί το έργο του; Η συζήτηση για το αν τα έργα του Shakespeare γράφτηκαν όντως από τον ίδιο ξεκίνησε το 1850 –περισσότερα από 200 χρόνια μετά τον θάνατό του- όταν η Αμερικανίδα συγγραφέας Delia Bacon και ο Βρετανός βιβλιοπώλης William Henry Smith, ο καθένας ξεχωριστά, δημοσίευσαν τα επιχειρήματά τους πάνω στο ζήτημα. Ανάμεσα σε άλλους πιθανούς συγγραφείς των έργων του Shakespeare, πρότειναν το φιλόσοφο Francis Bacon και τον ποιητή Walter Raleigh ως πιο πιθανούς «πραγματικούς» συγγραφείς του «Ρωμαίος κι Ιουλιέτα» και άλλων έργων. Τον επόμενο αιώνα, περισσότεροι από 50 διαφορετικοί συγγραφείς προτάθηκαν.

Ωστόσο, ο David Kathman, που έγραψε το κεφάλαιο «Η διαμάχη για τα συγγραφικά δικαιώματα» στο βιβλίο “The Cambridge Guide to the Worlds of Shakespeare”, είναι σίγουρος πως τα έργα του Shakespeare είναι όντως δικά του.

4) Ο Shakespeare αποτελεί ένα προσοδοφόρο εμπορικό όνομα εδώ και εκατοντάδες χρόνια.

Το 1710, ο εκδότης Jacob Tonson ξεκίνησε μία τάση όταν υιοθέτησε την απεικόνιση του Shakespeare ως εταιρικό του λογότυπο, χρησιμοποιώντας το πορτραίτο του γνωστού θεατρικού συγγραφέα στην επιγραφή του βιβλιοπωλείου του, σε διαφημίσεις και στις εκδόσεις των έργων του Shakespeare που αυτός εξέδωσε.

Τους τελευταίους τέσσερεις αιώνες, το σθένος του Shakespeare ως εμπορικό όνομα δεν έχει κλονιστεί. Απεναντίας, είναι ευρέως διαδεδομένο. Η απεικόνισή του και τα έργα του έχουν χρησιμοποιηθεί για να πουλήσουν σαπούνια, σοκολάτες, τσιγάρα, μπύρες, αναψυκτικά και ό, τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.

5) Το πρόσωπό του παραμένει ένα μυστήριο.

Αν και η εικόνα του Shakespeare, όπως είπαμε, έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα, στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε το πώς έμοιαζε. Κανένα από τα τυπωμένα πορτραίτα που συνόδευαν τα έργα του δεν προέρχεται από την περίοδο στην οποία ζούσε. Η εικόνα την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν είναι στην πραγματικότητα ένα χαρακτικό από τον Martin Droeshout, το οποίο έκανε την πρώτη του εμφάνιση το 1623 στο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του συλλογικού τόμου του Shakespeare.

Παρ’ όλα αυτά, οι εκδότες του πρώτου αυτού τόμου ήταν φίλοι και συνάδελφοι του γνωστού θεατρικού συγγραφέα. Ήξεραν πώς έμοιαζε ο Shakespeare και δεν θα είχαν δεχθεί ένα πορτραίτο εξαιρετικά διαφορετικό από τον άνδρα που θυμόνταν.

6) Τα έργα του είναι παγκόσμια και αντέχουν στον χρόνο, όπως και οι χαρακτήρες του.

Τα έργα του Shakespeare είναι συγκινητικά, ξεκαρδιστικά, νευρώδη. Αλλά πάνω απ’ όλα, ο Shakespeare ήταν επιδέξιος στο να διαποτίζει τις ιστορίες και τους χαρακτήρες του με χαρακτηριστικά με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν τo κοινό και οι αναγνώστες – η απελπισία του Άμλετ, η αναστάτωση της Οφηλίας, η παντοτινή αγάπη του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας.

Στον πρόλογο του βιβλίου του, The Plays of Shakespeare (1765), ο Samuel Johnson γράφει «Οι χαρακτήρες του είναι το γνήσιο τέκνο της κοινής ανθρωπότητας, με τους οποίους θα τροφοδοτείται πάντα ο κόσμος…».