Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος: Δεν με απασχολεί να μεθοδεύσω την εξασφάλιση της “καρέκλας” μου

Από κάτω του έχει ένα κενό 10 μέτρων τουλάχιστον – χωρίς πλάκα. Αλλά επιμένει να φωτογραφηθεί με θέα την Ακρόπολη. Κι έτσι, σκαρφαλώνει στα γρήγορα πάνω στα κεραμίδια του κτηρίου του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στην Πλάκα κι αρχίζει να αναρωτιέται με περίσσευμα φυσικότητας «είμαι καλά εδώ;». Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος κάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση του ΕΦ να μοιάζει με επικίνδυνη αποστολή – αλλά μπορεί και να είναι. Έχοντας ξεπεράσει τα μισά της θητείας του, αναμένοντας τις προθέσεις του υπουργείου Πολιτισμού και των άλλων πολιτικών παραγόντων για το μέλλον του στον οργανισμό και σχεδιάζοντας ήδη για το επόμενο καλοκαίρι εξηγεί πως στην πραγματικότητα θα ήθελε να τον θυμούνται για το πέρασμα του από εκεί ως «έναν άνθρωπο που δεν έχασε το χιούμορ του».

Αλλά μήπως είναι κάπως νωρίς για τέτοιες συζητήσεις; Κατεβαίνοντας στο γραφείο του, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος δίνει την εντύπωση πως τα καθήκοντα του είναι παρόντα, σημερινά κι όχι αυριανά. Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2018 – το τρίτο της καριέρας του – ξεκινάει σε δύο εβδομάδες, οι χώροι φέτος αποκτούν ξεκάθαρο χαρακτήρα και ολοκληρωμένο σχεδιασμό, ο ίδιος έχει αναθεωρήσει τις κινήσεις του, έχει αναγνωρίσει τα λάθη του γύρω από τον προγραμματισμό κι (επίσης) έχει πάρει την απόφαση να σκηνοθετήσει για πρώτη φορά στο πλαίσιο της διοργάνωσης – προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις και σχόλια. Τελικά ναι, οι πολιτικές σκοπιμότητες, οι πανταχόθεν κριτικές, οι έντονες επιθέσεις είναι ένα στοιχείο επικινδυνότητας αυτής της δουλειάς. Το αστείο είναι πως όσο ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μιλάει γι’ αυτές, ο υιοθετημένος γάτος του ΕΦ, ο Βαγγελάκος – «η “εκδίκηση” των συνεργατών του», όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά – δίνει αληθινά μαθήματα για το πως κανείς σκαρφαλώνει με άνεση στα κεραμίδια.

Τι είδους συναισθήματα προηγούνται του ανοίγματος ενός Φεστιβάλ;

Από τη μια, ανακούφιση που ένα δύσκολο κομμάτι δουλειάς τελειώνει και από την άλλη, αγωνία πώς θα υποδεχτεί το κοινό τις επιλογές μας για τις οποίες εμείς νιώθουμε σίγουροι. Όμως, ο τελικός κριτής είναι το κοινό.

Η πρώτη χρονιά ήταν εξόχως αγχωτική, η επόμενη ήταν η επίσημη πρώτη. Η φετινή τι είδους χρονιά είναι για εσάς στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ;

Η πιο ψύχραιμη. Είχα εκπαιδευτεί στο Θέατρο του Νέου Κόσμου να διαχειρίζομαι ένα θέατρο πολυπαραγωγικό και με απαιτήσεις αλλά εδώ η κλίμακα είναι εντελώς διαφορετική. Καθώς το Φεστιβάλ είναι ένας τεράστιος μηχανισμός, μου δίδαξε πράγματα με τα οποία δεν είχα καταπιαστεί ποτέ μέχρι τώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως παρατηρήσατε κι εσείς, η πρώτη χρονιά ήταν μια εξαιρετικά αγχωτική εμπειρία, η δεύτερη έφερνε την πίεση της πρώτης αλλά πρότεινε κάτι πιο ολοκληρωμένο βάζοντας θεμέλια για όσα ήθελα να κάνω μελλοντικά ενώ ταυτόγχρονα δούλευα για την τρίτη χρονιά. Κι έτσι φτάνουμε εδώ, έχοντας την πολυτέλεια ενός χρόνου προετοιμασίας, την πολυτέλεια της ωρίμανσης και της υλοποίησης των ιδεών.

Με ενδιαφέρει η συνέχεια. Ακόμα και το καινούργιο στοιχείο του Φεστιβάλ, το Λύκειο Επιδαύρου, ήμουν τυχερός που το υλοποίησα εγώ

Τι έχει αλλάξει επί της ουσίας όσο είστε επικεφαλής του Φεστιβάλ;

Δουλεύω καθημερινά πάρα πολλές ώρες στο Φεστιβάλ το οποίο με ενδιαφέρει να γίνει υπόθεση όλων των εργαζόμενων – δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα του κόσμου, όταν δουλεύεις σ’ ένα δημόσιο οργανισμό. Με αφορά η κάθε πτυχή του οργανισμού, όχι μόνο το καλλιτεχνικό έργο, και αυτή η αντίληψη θα ήθελα να εμπνέει όλους τους ανθρώπους του Φεστιβάλ.

Δηλαδή, λέτε πως η δική σας προσωπική υπόθεση έχει γίνει και δική τους;

Αυτό δεν θα ήταν δυνατό, παραμένει μια επιθυμία. Κατανοώ, από την άλλη πλευρά, ότι οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να ακολουθούν τους ρυθμούς του εκάστοτε καλλιτεχνικού διευθυντή, κάπου προσπαθούν να προστατεύσουν και τον εαυτό τους. Κάθε στιγμή πρέπει να βρίσκεις την ισορροπία ανάμεσα στις επιθυμίες τις δικές σου και των άλλων. Έχει ενδιαφέρον αυτή η άσκηση όπως όλες οι ανθρώπινες σχέσεις.

Στο Φεστιβάλ θα θέλατε να συνδεθείτε με τομές καλλιτεχνικού περιεχομένου ή αναφορικά με μια καλή, μετρημένη διοίκηση;

Από το Φεστιβάλ θα βγω όπως ακριβώς μπήκα, ως σκηνοθέτης. Αυτή είναι η δουλειά μου και γι’ αυτό με κάλεσαν: Για την εμπειρία μου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, απ’ όπου έχει περάσει μέσα σε μια εικοσαετία ένας μεγάλος αριθμός θεατρικών σχημάτων και παραστάσεων. Στο αδιέξοδο όπου είχαν βρεθεί, με κίνδυνο να ματαιωθεί η διοργάνωση του 2016, αυτή την οργανωτική ικανότητά μου θα εκτίμησαν, ίσως έμαθαν για το πείσμα που με διακρίνει όταν αναλαμβάνω κάτι. Σε κάθε περίπτωση, μ’ ενδιαφέρει να δοκιμάσω πράγματα στο Φεστιβάλ που κάτι θα φέρουν – όχι απαραίτητα κάτι καινούργιο γιατί δεν έχω την αγωνία του καινούργιου. Δεν θέλω να ακυρώσω το καλό προηγούμενο έργο μόνο και μόνο για να προβάλω τον εαυτό μου. Με ενδιαφέρει η συνέχεια. Ακόμα και το καινούργιο στοιχείο του Φεστιβάλ, το Λύκειο Επιδαύρου, ήμουν τυχερός που το υλοποίησα εγώ. Η ιδέα για τη δημιουργία ενός διεθνούς σχολείου για το αρχαίο δράμα δεν μου ανήκει, κυοφορούνταν ήδη πολλές δεκαετίες πριν από μένα. Έτυχε να την υλοποιήσω εγώ, έτυχε να είμαι ο συνεχιστής της επιθυμίας πολλών ανθρώπων του θεάτρου. Θέλω, λοιπόν, να κάνω πράξη γόνιμες ιδέες, δικές μου ή άλλων. Και είναι γόνιμη ιδέα, το Ηρώδειο να έχει ως επίκεντρό του τη μουσική ή η Μικρή Επίδαυρος να λειτουργεί ως εργαστήρι αρχαίου δράματος για νέους δημιουργούς. Επίσης, δεν είναι καθόλου πρωτότυπη σκέψη οι συμπαραγωγές· ωστόσο από τότε που ανέλαβα καθήκοντα ακολουθούμε αυτήν την τακτική για ελληνικές και ξένες συμπαραγωγές και έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς. Επίσης, θεωρώ λανθασμένη τη νοοτροπία να εξαντλείται η δυναμική μιας παράστασης μέσα στο Φεστιβάλ, για 2-3 βραδιές. Γι’ αυτό, πλέον, λαμβάνουμε υπόψη κατά την επιλογή αν μια παραγωγή θέλει να συνεχίσει την πορεία της στην Αθήνα και μετά το Φεστιβάλ ή να ταξιδέψει στην περιφέρεια ή σε διεθνή φεστιβάλ ή αν έχει βρει συμπαραγωγούς.

Δεν θέλω να πιστεύω ότι θα ήθελε κάποιος άλλος καλλιτεχνικός οργανισμός να υποβαθμίσει το Φεστιβάλ προς όφελος του

Τι επιδιώκετε να πάει καλύτερα από πέρυσι;

Καταρχάς, να είναι καθαρότερος ο χαρακτήρας του κάθε χώρου και οι εκδηλώσεις να απλώνονται καλύτερα στους χώρους ώστε να μην επικαλύπτονται – έχει γίνει πάρα πολλή δουλειά γι’ αυτό. Πέρα από τις παραστάσεις μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του Φεστιβάλ. Όλο το χειμώνα έχουμε οργανώσει εργαστήρια σε όλη την Αργολίδα πάνω στο αρχαίο δράμα σε μια προσπάθεια να εκπαιδεύσουμε το κοινό. Στην Αθήνα οργανώνουμε συζητήσεις για κάθε παράσταση με το κοινό και εργαστήρια για επαγγελματίες του θεάτρου και του χορού. Μας ενδιαφέρει η προώθηση των ελληνικών παραστάσεων στο εξωτερικό. Γι’ αυτό καλούμε εκπροσώπους διεθνών φεστιβάλ για να βλέπουν ελληνικές παραστάσεις θεάτρου και χορού και να επιλέγουν ό,τι τους ενδιαφέρει. Στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και στη Μικρή Επίδαυρο υπάρχουν πλέον αγγλικοί υπέρτιτλοι σε όλες τις παραστάσεις. Στην Πειραιώς 260 από φέτος θα υπάρχουν και ελληνικοί υπέρτιτλοι στις ελληνικές παραστάσεις για κωφούς. Έχουμε κάνει μεγάλο άνοιγμα για προσέλκυση τουριστών, με συμμετοχή σε εκθέσεις στο εξωτερικό, διανομή διαφημιστικού υλικού, συνεργασία με διεθνείς τουριστικούς οργανισμούς. Αυτονόητο πως θέλω να βελτιωθεί και η προσέλευση· με αφορά το μεγάλο κοινό.

Η περσινή προσέλευση, τουλάχιστον στην Πειραιώς, ήταν αισθητά μειωμένη. Δεν σας προβληματίζει αυτό;

Πολλά με προβληματίζουν. Αναγνωρίζω, επίσης, ότι πέρυσι ήταν φορτωμένο το πρόγραμμα, κι αυτό είναι δική μου ευθύνη. Φέτος, πάντως, όλα είναι υπολογισμένα με μεγαλύτερη προσοχή. Ο κόσμος, και λόγω της οικονομικής δυσπραγίας, είναι πολύ επιλεκτικός. Επανεξετάσαμε τις τιμές των εισιτηρίων και να σημειώσω εδώ ότι οι περισσότερες εκδηλώσεις για το Ανοιγμα στην πόλη είναι με ελεύθερη είσοδο.

Οι παράλληλες δραστηριότητες από άλλους μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος νιώθετε πως κόβουν τη φόρα του Φεστιβάλ;

Ξέρετε, όταν έχτιζα το Θέατρο του Νέου Κόσμου ήξερα πως στην πόλη υπήρχαν ήδη πολύ σημαντικά θέατρα. Θέλω να πω ότι ένας θεσμός οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις επικρατούσες συνθήκες. Ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια το Φεστιβάλ ήταν μόνο του τους θερινούς μήνες, σήμερα έχουν προστεθεί δύο μεγάλοι και οικονομικά εύρωστοι πολιτιστικοί οργανισμοί, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος Νιάρχος. Αυτό είναι μια νέα πραγματικότητα. Συνεπώς, το Φεστιβάλ δεν μπορεί να γίνεται από κεκτημένη ταχύτητα· πρέπει να αντιλαμβάνεται την αλλαγή του τοπίου και να βρίσκει τον δικό του χαρακτήρα μέσα στις νέες συνθήκες. Οπωσδήποτε, είναι μια δύσκολη εξίσωση.

Φοβάστε ότι οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες θα οδηγήσουν με τον καιρό στη συρρίκνωση της διοργάνωσης;

Για τους θεατές, τα θεάματα με δωρεάν ή μικρή είσοδο είναι ευπρόσδεκτα, όποιος κι αν τα προσφέρει. Ασφαλώς και η πόλη είναι ανήσυχη κι αυτό είναι ωραίο. Από την άλλη, θεωρώ πως οι μεγάλοι οργανισμοί πρέπει να συνεννοούμαστε μεταξύ μας ώστε να μην επικαλύπτει ο ένας τον άλλο με τις εκδηλώσεις του γιατί αυτό δεν είναι καλώς εννοούμενος συναγωνισμός. Φυσικά και δεν θέλω να πιστεύω ότι θα ήθελε κάποιος άλλος καλλιτεχνικός οργανισμός να υποβαθμίσει το Φεστιβάλ προς όφελος δικό του. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν καλό ούτε για τους οργανισμούς ούτε για την πόλη. Εξάλλου το Φεστιβάλ έχει δύο εμβληματικούς χώρους που οι Ελληνες και οι ξένοι θεατές θέλουν να επισκέπτονται: Το Ηρώδειο και την Επίδαυρο. Αν εμείς κάνουμε καλά τη δουλειά μας κι έχουμε καλό πρόγραμμα δεν κινδυνεύουμε.

Σε άλλους πολιτισμούς δεν ταυτίζεται ένας πολιτιστικός οργανισμός με το κόμμα που κυβερνάει ενώ σ’ εμάς συμβαίνει αυτό σ’ ένα βαθμό

Έχετε φτάσει στα μισά της θητείας σας. Πώς το σχολιάζετε;

Δεν θέλω να με απασχολεί. Η θητεία μου ολοκληρώνεται τον επόμενο Απρίλιο. Ωστόσο θεωρώ καθήκον μου όχι μόνο να δουλεύω για το πρόγραμμα του 2019 αλλά και για ορισμένες σημαντικές παραγωγές του 2020 ή του 2021, που είναι τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και πρέπει από τώρα να αρχίσει να μας απασχολεί. Το Φεστιβάλ δεν πρέπει να χάσει τη συνέχεια του.

Μιλώντας για συνέχεια, επιθυμείτε να συνεχίσετε στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Ελληνικού Φεστιβάλ;

Κάποιες στιγμές ναι, κάποιες στιγμές όχι. Άλλοτε βλέπω το Φεστιβάλ σαν μια μεγάλη σκηνοθεσία και άλλοτε αναρωτιέμαι τι θέλω εγώ εδώ μέσα.

Τι επικρατεί σ’ αυτό το δίλημμα;

Επικρατεί το τώρα· και τώρα είμαι εδώ. Οπότε δεν μπορώ να λέω κάθε τόσο μέσα ή έξω μου «παραιτούμαι».

Πιστεύετε ότι αρκούν τρία χρόνια για να δοθεί το στίγμα ενός σχεδιασμού;

Ξέρω ότι τρία χρόνια δεν φτάνουν για να εδραιωθούν κάποια πράγματα σ’ έναν οργανισμό· αλλά από την άλλη ξέρω ότι ζω στην Ελλάδα κι όχι λόγου χάρη στη Γαλλία. Σε άλλους πολιτισμούς δεν ταυτίζεται ένας πολιτιστικός οργανισμός με το κόμμα που κυβερνάει ενώ σ’ εμάς συμβαίνει αυτό σ’ ένα βαθμό. Η ιδεολογία του καθενός δεν θα πρέπει να τον εμποδίζει να υπερασπίζεται τα συμφέροντα του οργανισμού που διευθύνει. Θέλω να θυμίσω ότι με το που ανέλαβα, ήρθα σε σύγκρουση με την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και με το ΔΣ του Φεστιβάλ.

Δηλαδή σε περίπτωση αλλαγής της κυβέρνησης αισθάνεστε πως δεν θα είστε πρόσωπο προτεραιότητας;

Δεν μπαίνω σε αυτή τη λογική. Γνωρίζω μια ζωή ότι έτσι λειτουργούν τα πράγματα. Δεν με απασχολεί να μεθοδεύσω την εξασφάλιση της “καρέκλας” μου. Η καλλιτεχνική διεύθυνση είναι ζήτημα γνώσης του αντικειμένου, σωστής διοίκησης, ζήτημα παραγωγικών σχέσεων, ανοιχτού μυαλού και εμπειρίας. Συνεπώς για να παραμείνω εδώ θα ήθελα να συνεχίσει αυτή η δουλειά να είναι δημιουργική για μένα. Εξάλλου, δεν είμαι ούτε εργασιακά ούτε υπαρξιακά εξαρτημένος από το Φεστιβάλ· υπάρχει η ασφάλεια του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Όπως και να ‘χει το Σεπτέμβριο πρέπει να γνωρίζουμε τις προθέσεις του υπουργείου, γιατί ακόμα κι αν αποφασίσουν για άλλο πρόσωπο οφείλω να μείνω δίπλα του για ένα διάστημα, ώστε να του παραδώσω σκυτάλη. Ένα από τα πράγματα που μου έμαθε η θητεία μου, είναι πως έτσι λειτουργούν τα μεγάλα φεστιβάλ ανά τον κόσμο.

Άλλοτε βλέπω το Φεστιβάλ σαν μια μεγάλη σκηνοθεσία και άλλοτε αναρωτιέμαι τι θέλω εγώ εδώ μέσα

Στο μεταξύ, τι ρόλο έχει παίξει η κριτική; Σας κάμπτει;

Αντέχω την κριτική και μου είναι χρήσιμη – κι ας με θυμώνει μερικές φορές. Προσπαθώ να την καταλάβω, όταν δεν είναι κακοπροαίρετη ή στημένη. Στα δύο χρόνια που βρίσκομαι εδώ η πολεμική εναντίον μου κόπασε και λιγόστεψαν οι άνθρωποι που δεν ήθελαν να βρίσκομαι σ’ αυτή τη θέση. Βεβαίως, υπάρχει μια μειοψηφία που επιμένει πολεμικά εναντίον μου αλλά θα ήταν αλαζονικό και ανόητο να ήθελα να ήμουν αποδεκτός από όλους. Ξέρω, πλέον, ποιοι βρίσκονται απέναντι μου. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι αντέχω την κακία ή την εμπάθεια. Καταλαβαίνω τις δυσαρέσκειες που προκύπτουν από τη μη έγκριση μιας πρότασης – που συνεπάγεται τη ματαίωση μιας προσδοκίας, μιας επένδυσης. Το έχω νιώσει κι εγώ αυτό το συναίσθημα· μπορεί να θύμωσα, να στενοχωρέθηκα, αλλά σίγουρα δεν βγήκα στα κάγκελα και δεν άρχισα τις επιθέσεις.

Αναφέρεστε στις δηλώσεις του Γιώργου Κιμούλη;

Δεν μιλώ με ονόματα. Λέω, απλώς, ότι δεν μου αρέσει να θεωρεί κάποιος πως το Φεστιβάλ είναι δικό του ή ότι το Φεστιβάλ του χρωστάει. Ε, λοιπόν, κανείς δεν χρωστάει τίποτα σε κανέναν.

Δεν είχατε δεύτερες σκέψεις προκειμένου να συμπεριλάβετε στον προγραμματισμό της Επιδαύρου μια δική σας σκηνοθεσία, τις «Θεσμοφοριάζουσες»; Οι φωνές αντίθεσης ήταν αναμενόμενες.

Οι φωνές αντίθεσης δεν είναι παραπάνω από τρεις – κυριολεκτικά.

Ακόμα κι έτσι, υπάρχει κι άλλο επιχείρημα: Γιατί δεν κάνατε πίσω ώστε να προκριθεί μια ακόμα παράσταση στον προγραμματισμό της Επιδαύρου;

Αν ήμουν στο Εθνικό θέατρο θα είχα το δικαίωμα να σκηνοθετήσω δύο παραστάσεις το χρόνο. Το να σκηνοθετήσω μια παράσταση σε μια τριετή θητεία νομίζω ότι δεν μπορεί να είναι κατακριτέο. Οι συγκεκριμένες επιθέσεις είναι κανιβαλισμός που προέρχεται από αχόρταγους ανθρώπους. Η δική μου παράσταση εξάλλου δεν κοστίζει τίποτα στο Φεστιβάλ, έχει εξασφαλίσει τρεις συμπαραγωγούς –τα ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων και Κρήτης και μια ιδιωτική εταιρία– που καλύπτουν το 100% της παραγωγής και με τιμάει που έχει την απόλυτη υποστήριξη του ΔΣ. Στις άλλες συμπαραγωγές – και πέρσι και φέτος – το Φεστιβάλ συμμετέχει οικονομικά.

Εξασφαλίσατε τους συμπαραγωγούς για ηθικούς λόγους ή για να περιορίσετε τις αντιδράσεις;

Ως διευθυντής του Φεστιβάλ αυτή τη στάση θεωρώ πως έπρεπε να κρατήσω. Υποστηρίζω την πρακτική των συμπαραγωγών και με το δικό μου παράδειγμα. Αυτή την απόφαση, με τη σύμφωνη γνώμη και του ΔΣ του Φεστιβάλ, την είχα πάρει μήνες πριν “σηκώσει” τον κόσμο το δίδυμο, η πρόταση του οποίου δεν έγινε δεκτή.

Στα δύο χρόνια που βρίσκομαι εδώ η πολεμική εναντίον μου κόπασε και λιγόστεψαν οι άνθρωποι που δεν ήθελαν να βρίσκομαι σ’ αυτή τη θέση

Επιμένετε αριστοφανικά στην Επίδαυρο. Γιατί;

Σήμερα, καθώς δουλεύαμε στην πρόβα την παράβαση στις «Θεσμοφοριάζουσες», συνειδητοποίησα πόσο απολαμβάνω το λεπτό χιούμορ και την ειρωνεία στα έργα του Αριστοφάνη.

Θ’ ακολουθήσετε την κοινή αριστοφανική αισθητική στην παράστασή σας;

Θ’ αφήσω να με οδηγήσει το έργο. Θεωρώ ότι είναι πολύ μεγάλο σχολείο να μπω στον κόσμο του Αριστοφάνη από το να επιβάλλω στον Αριστοφάνη τον δικό μου κόσμο. Σαφώς και έρχομαι πάντα με μια προσωπική ματιά – ο ισχυρισμός του κλασικού ανεβάσματος δεν ευσταθεί για κανέναν – και θέλω αυτή η παράσταση να είναι μια φωτογραφία της εποχής της, αισθητικά, πολιτικά, κοινωνικά. Θέλω να βρει τη γοητεία της στο σήμερα. Το αύριο θα μας προσπεράσει έτσι κι αλλιώς. Να πω επίσης ότι δουλεύω με μια φοβερή ομάδα ηθοποιών: Μάκης Παπαδημητρίου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Νάντια Κοντογιώργη, Ελένη Ουζουνίδου, Άντρη Θεοδότου, Γιώργος Παπαγεωργίου, Μαρία Κατσανδρή. Και στο Χορό νέες ηθοποιοί που όλα τα μπορούν και είναι η ζωντανή ορχήστρα της παράστασης.

Τελικά, τι σας ευχαριστεί περισσότερο: Να σκηνοθετείτε στους κόλπους του Φεστιβάλ ή να το διοικείτε;

Αν δεν είχα τη δυνατότητα να σκηνοθετήσω δεν θα άντεχα να είμαι σε αυτή τη θέση. Σε όλα τα Φεστιβάλ του κόσμου οι καλλιτεχνικοί διευθυντές συμμετέχουν και με τις δημιουργικές τους ιδιότητες, είτε ως ηθοποιοί, είτε ως σκηνοθέτες. Έτσι κι εγώ. Σκηνοθετώντας διαχειρίζομαι μια πιο ελεγχόμενη κατάσταση, ανάμεσα σε γνώριμα πρόσωπα, σ’ ένα αντικείμενο που έχω επιλέξει· ενώ στην καλλιτεχνική διεύθυνση τα αισθήματα είναι ανάμεικτα. Απολαμβάνω τα καθήκοντα μου όταν τα πράγματα είναι δημιουργικά, αλλά όταν μπλοκάρονται – έστω και στιγμιαία εξαιτίας της λειτουργίας του ως δημόσιου οργανισμού – μετανιώνω. Στο θέατρο δεν μετανιώνω.

Δεν μετανιώνετε για τίποτα;

Μετανιώνω μόνο για τις δικές μου λάθος επιλογές για τις οποίες αναλαμβάνω την ευθύνη. Όπως και στο Φεστιβάλ αναλαμβάνω την ευθύνη και αναγνωρίζω τα λάθη μου. Τα αναγνωρίζω, έχοντας συναίσθηση πως δουλεύω στο πλαίσιο ενός δημόσιου οργανισμού που προσπαθώ να λειτουργήσει με τη λογική του ιδιωτικού φορέα.

Ο αντιπρόεδρος του ΔΣ του Ελληνικού Φεστιβάλ, ο Πέτρος Σταυριανός πρότεινε τον απογαλακτισμό των δημόσιων φορέων από την κρατική επιχορήγηση. Σας βρίσκει σύμφωνο αυτό;

Εκείνο που καταλαβαίνω από την πρόταση του είναι οι κρατικοί φορείς να μην είναι εξαρτημένοι στη σχέση τους με το υπουργείο. Το πάγιο ερώτημα είναι πώς οι δημόσιοι καλλιτεχνικοί οργανισμοί μπορούν να λειτουργήσουν με μη εμπορικά κριτήρια ώστε να αποφεύγουν την παγίδα των ασφαλών επιλογών. Στην Ευρώπη το κράτος παρέχει οικονομική στήριξη στους εποπτευόμενους φορείς αλλά συνάμα παρέχει και μεγαλύτερες ελευθερίες.