David Bowie is: Είδαμε την εμβληματική έκθεση στο Brooklyn Museum

Για έναν ορκισμένο θαυμαστή του Bowie, το «David Bowie is» μοιάζει με το tour ενός παιδιού στο καλύτερο λούνα παρκ του πλανήτη χωρίς τη μαμά του. O Bowie έχει αφήσει “απ’ έξω” τα κλειδιά. Τουλάχιστον το κλειδί του διαμερίσματος όπου συγκατοικούσε με τον Iggy Pop στο Βερολίνο κρέμεται εκεί, σε μια προθήκη από πλέξι γκλας σαν ένα φαντασιωτικό gadget που σε βάζει τον κόσμο του ανθρώπου που άλλαξε τη μουσική.

Από τις αρχές Μαρτίου έως τις 15 Ιουλίου, η βιογραφική έκθεση φιλοξενείται στο Brooklyn Museum της Νέας Υόρκης, τον τελευταίο σταθμό της σε μια παγκόσμια περιπλάνηση που ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια στο Victoria and Albert Museum του Λονδίνου – όταν ακόμα ο David Bowie ζούσε και κυκλοφορούσε το «Next day».

Η συνεργασία του Ωνάσειου Πολιτιστικού Ιδρύματος της Νέας Υόρκης και το partnership της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση με το Brooklyn Museum εξασφαλίζει (στο περιθώριο της δημοσιογραφικής αποστολής για την sold out μετάκληση των «Ορνίθων» στο St. Ann’s Warehouse) την ιδιωτική ξενάγηση στο «David Bowie is», μερικές ώρες πριν το κοινό αρχίσει να συρρέει στους διαδρόμους του. Δηλαδή, το λούνα παρκ γίνεται ολοένα και συναρπαστικότερο.

Εντυπωσιακή είσοδος

Τα τεράστια πορτοκαλί stencil με τη φιγούρα του στην υποδοχή είναι το μοναδικό σημείο που μπορεί να φωτογραφίσει κανείς για να δηλώσει πως «ήμουν κι εγώ εκεί (που είναι ο David)». Η προειδοποίηση της οδηγού πως όποιος χρησιμοποιήσει κινητό ή κάμερα θα απομακρυνθεί με συνοπτικές διαδικασίες αφήνει μόνο μια επιλογή: Να αφουγκραστείς την έκθεση με τις αισθήσεις σου, να τη δεις, να την ακούσεις, να την τραγουδήσεις· να ανακαλέσεις, δηλαδή, την εφηβική δυνατότητα να αποτυπώνεις τα συμβάντα, τότε που ο Bowie έπαιζε στο Mtv και σε βινύλια στο πικάπ των γονιών σου.

Το ασπρόμαυρο βινίλ κοστούμι του Aladdin Sane από τα 1973 σε πάει ακόμα πιο πίσω όταν ο Bowie φορούσε τα φουτουριστικά κοστούμια του Yamamoto με σκοπό «να εγκαθιδρύσει ένα στιλ», να γίνει «trendy κι όχι trend», να γίνει «καταλύτης στα πράγματα». Ακούς τη φωνή του σαν να σου ψιθυρίζει στο δεξί αυτί, όχι φαντασιωτικά ή κάτι τέτοιο αλλά επειδή το concept της ρετροσπεκτίβας προϋποθέτει ακουστικά: Είναι μια audiovisual εμπειρία όπου κάθε έκθεμα έχει τη δική του αφήγηση (προφορική και γραπτή εφαρμοσμένη στον τοίχο) σχεδόν πάντα από τον ίδιο το Bowie. Στον τοίχο, μια εγκατάσταση με το όνομα του αναβοσβήνει μέσα σε λευκά λαμπόνια και συντονίζεται άνετα με το χτύπο της καρδιάς σου.

Ο Bowie, που στην πραγματικότητα ήταν Jones και η γνήσια νομική πράξη αλλαγής του ονόματος του το 1965 βρίσκεται αναρτημένη στον τοίχο. Βασικά, όλα κυλούν χρονολογικά, σαν μια ζωή που περνάει από μπροστά σου ή σαν να περνάς εσύ μπροστά από μια ζωή. Η’ από πολλές ζωές. Ως γνωστόν εξάντλησε κάθε δυνατότητα να επανεφεύρει τον εαυτό του.

Ο David, ένα ξανθoμάλλικο χαμογελαστό μωρό με πεταχτά αυτιά σε ηλικία 10 μηνών, η πρώτη του κιθάρα, τα δισκάκια της τζαζ από την προσωπική του συλλογή που τον μύησαν στη μουσική, το Oxford Companion to Music, το βιβλίο μουσικής που του άνοιξε τα μάτια γιατί ήταν αυτοδίδακτος, το πρώτο του σιγκλάκι το ’65 με τίτλο «Ι can’t help thinking about me» (και το οποίο – ω, τι ατυχία – κυκλοφόρησε την ίδια ημέρα με το «Sgt Pepper» των Beatles) και στ’ αυτιά σου ο Bowie να τραγουδάει με την άγουρη φωνή και το αδιαμόρφωτο μουσικό ύφος (μόλις το 1967) «πες τους πως είμαι ονειροπόλος τύπος» στο «When i live my dream».

Ταξίδι στο Διάστημα

Αποδείχθηκε πως ο τύπος έλεγε αλήθεια· θα ζούσε το όνειρο του που θα γινόταν όνειρο πολλών εκατομμυρίων άλλων μέσα στα κοντά πενήντα χρόνια της μουσικής του παρουσίας. Στον επόμενο διάδρομο αρχίζει η απογείωση. Ο Bowie φοράει την χακί στολή του «Major Tom», φιγουράρει στις πρώτες θέσεις των charts – όπως υπενθυμίζει το απόκομμα της βρετανικής εφημερίδας – και η Οδύσσεια του Διαστήματος (Space Oddity) μόλις ξεκινάει. Οι στίχοι του «Starman» γράφονται σε μια κόλλα από τετράδιο μαθηματικών – ξέρεις, εκείνα με τα πορτοκαλί κουτάκια – και στο βάθος μια, μαγνητικής έμπνευσης, εγκατάσταση από καθρέφτες όπου το είδωλο σου προβάλει δίπλα στο κοστούμι του ομώνυμου κλιπ.

Ο διπλανός διάδρομος λες και αντανακλά τη μύηση του Bowie στο θέατρο Καμπούκι. Ο Kansai Yamamoto θα τον ντύσει και για τις πρώτες του μεγάλες περιοδείες στο «Ziggy Statrdast» και «Aladdin Sane» των 70’s, θα τον βάλει στα ρούχα των φανταστικών ηρώων του γιατί «είναι πιο εύκολο να είσαι κάποιος άλλος», όπως παραδέχεται ο ίδιος. «Έζησα πολύ μέσα στη φαντασία μου. Προσπάθησα πολύ για να εξελιχθώ σ’ ένα κοινωνικό ζώο». Τα βιβλία που κουβαλά μαζί στα ταξίδια του – στην προθήκη διακρίνεται, μεταξύ άλλων, το «Κουρδιστό πορτοκάλι» του Αντονι Μπέρτζες – ακονίζουν με σιγουριά αυτή τη φαντασία. Αρκεί να διαβάσεις τους στίχους των τραγουδιών του.

Αυθεντικά χειρόγραφα

Δεν υπάρχει περίπτωση να μην καταγραφεί στη μνήμη σου ο γραφικός χαρακτήρας του David Bowie. Τα χειρόγραφα του «Ashes to ashes», του «Lady Stardust», σημειώσεις από την ταινία «Hunger» στην οποία πρωταγωνίστησε είναι όλα εκεί, μπροστά σου. Τα αρνητικά της φωτογράφισης για το προκλητικό «Diamond dogs» είναι εκεί. Τα polaroids με τη σκιώδη φιγούρα του, επίσης. Ένα λευκό μαντήλι με το αποτύπωμα του κραγιόν του. «Ο Bowie ξεπέρασε τα όρια μεταξύ αγοριού και κοριτσιού, μεταξύ ήρωα και πραγματικού εαυτού» λέει κάποιος (που δεν θυμάσαι) στο βίντεο. Τι κι αν ανακηρύσσεται σε bizarre freak της εποχής του και καθιερώνει την ανδρόγυνη περσόνα; Ο ίδιος επιμένει να τραγουδά «boys keep singing».

Το glam κάνει μια παύση μπροστά στο εμβληματικό ασπρόμαυρο κοστούμι του «Thin White Duke» που προσγειώνει το Bowie στη γη και πλάι στους ανθρώπους. Αν δεν ξέρεις ότι είχε ταλέντο στη ζωγραφική το διαπιστώνεις: Το κόμικ πορτρέτο του Iggy Pop αλλά και η αυτοπροσωπογραφία του με φτερά (έκπτωτου) αγγέλου, το υπενθυμίζουν.

Ένα χολ χωράει όλο το σύμπαν του «Life on Mars». Το γαλάζιο του πάγου κοστούμι, το γιλέκο με τον κεραυνό – σημείο κατατεθέν – στο πέτο, οι χειρόγραφοι στίχοι που λένε πως «he’s in the best selling show» και το video που εστιάζει διαρκώς στα ice blue μάτια του και που το ξαναβλέπεις πρόθυμα και εκστατικά για χιλιοστή φορά.

Τα χρόνια στο Βερολίνο τρέχουν ήδη. Προφίλ – ανφάς, η φωτογραφία από τη σύλληψη του το 1976. Το κουταλάκι – εργαλείο για τη χρήση ναρκωτικών. Το ευχητήριο fax του Ελβις Πρίσλεϊ εν όψει της τουρνέ του. Και ναι, το κλειδί του διαμερίσματος. Βερολίνο και το «Heroes» ακούγεται κάπου στο βάθος. Προηγουμένως μια γρήγορη στάση στην drum and base περίοδο της καριέρας του. Ποτέ δεν την εκτίμησες αρκετά αλλά τον παρακολουθείς στις οθόνες κοντοκουρεμένο στο «Little wonder» του φορώντας το εντυπωσιακό brit ημίπαλτο του Alexander MacQueen – με το οποίο θα καταπλήξει και στα Fashion Awards του 1996.

Τώρα, το «Heroes» ακούγεται πιο καθαρά. «And the shame was on the other side» τραγουδάει μέσα σε μια υπερμεγέθη οθόνη, θαρρείς και μόλις έχεις αγοράσει εισιτήριο για τη συναυλία του. Στιγμές από τα επικά live του αποκτούν τη διάσταση που τους αξίζει: Τρία επί τρία μέτρα οθόνη και το τραγούδι σου ενώνεται με το δικό του για να χαθεί μέσα στη σκοτεινή αίθουσα. Καμιά πρωτοτυπία, τραγουδούν κι άλλοι μαζί σου.

Ο τελευταίος διάδρομος τον αποχαιρετά. Ίχνη και σημειώσεις από το «Black star», το τελευταίο του άλμπουμ σκαλώνουν στην άκρη του ματιού σου. Άβολο – γι’ αυτό και τον διατρέχεις βιαστικά. Αλλά το «David Bowie is» είναι ήδη μια, φορτισμένη συναισθηματικά, εμπειρία. Κι επίσης ο David Bowie είναι· σε χρόνο ενεστώτα. Είναι από το Λονδίνο ως τη Νέα Υόρκη, από το αγόρι ως το κορίτσι, από το φανταστικό ήρωα ως τον κανονικό εαυτό. Τα είπαμε αυτά.

Αλλά είναι και ο επανιδρυτής του rock and roll. Δούκας και Διαστημάνθρωπος. Θνητός και εξωγήινος. Προσωπικός και pop – ίσως πιο pop κι από τον Αντι Γουόρχολ. Σύμβολο της αυτοέκφρασης και της πρωτοπορίας. Φρικιό και πρότυπο. Στοχαστής, ποιητής, προβοκάτορας, πολιτικοποιημένος. Είναι όλα αυτά κι όλα αυτά τα ζεις από την αρχή μέσα στους διαδρόμους του Brooklyn Museum.

Βέβαια, η Νέα Υόρκη είναι γεμάτη εκπλήξεις. Σου επιτρέπει να τα ζήσεις και στον υπόγειο σιδηρόδρομο, όπου ο Bowie ποζάρει στους τοίχους του με τα λευκά πλακάκια μέχρι πάνω στις γραμμές του τρένου. Εκεί επιτρέπονται και οι φωτογραφίες.