Αθηνά Μαξίμου & Αιμίλιος Χειλάκης: Δεν θέλουμε να είμαστε ενοικιαζόμενοι πρωταγωνιστές· θα ήταν βαρετό

Το αεράκι κατεβαίνει αναζωογονητικό από το λόφο της Ακρόπολης. Ο ήλιος σκάει μέχρι τα μισά της βεράντας. Ο Μπιπ και η Φούσκα (δυο γκριφόν κανίς που λες και φτιάχτηκαν από λευκή κλωστή) περιφέρονται ανήσυχοι στο σαλόνι. Η Αθηνά Μαξίμου και ο Αιμίλιος Χειλάκης μελετούν τις «Αντιγόνες» του Στάινερ ως υλικό στοχασμού για το δυτικό κόσμο. Είναι ένα, μάλλον, τυπικό, μεσημέρι στο σπίτι του ζευγαριού στο Βοτανικό – αν και το μοναδικό ξεκούραστο της εβδομάδας τώρα που οι πρόβες για την «Αντιγόνη» τους φτάνουν στην τελική ευθεία.

Είναι η δεύτερη κοινή τους προσπάθεια στο αρχαίο δράμα μετά την περσινή «Ιφιγένεια» (με συμπρωταγωνίστρια τη Λένα Παπαληγούρα), είναι το τρίτο καλοκαίρι στη σειρά που δουλεύουν μαζί (μετά την «Λυσιστράτη» του Εθνικού θεάτρου και του Μιχαήλ Μαρμαρινού) καθώς συμπληρώνουν 14 χρόνια συνεργασιών και μοιράσματος στην ίδια σκηνή. Για την ακρίβεια, ο Αιμίλιος Χειλάκης και η Αθηνά Μαξίμου είναι περισσότερα χρόνια συνεργάτες απ’ ότι σύντροφοι και σύζυγοι.

Καθισμένοι χαλαρά γύρω από το τραπεζάκι του σαλονιού παίρνουν τα πράγματα από την αρχή: Οταν η Αθηνά εντόπιζε την «ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία» του Αιμίλιου στους «Απόντες» του Νίκου Γραμματικού και αργότερα στο «Μισάνθρωπο» σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή· κι όταν ο Αιμίλιος πήγαινε να δει το φίλο του Χρήστο Λούλη που πρωταγωνιστούσε στην παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου «Ψευτουπηρέτρια» και ερωτευόταν το κορίτσι που στη σκηνή φορούσε δίκοχο και ψεύτικο μουστάκι. Ενα χρόνο αργότερα, μια νέα σκηνοθεσία του Παπαβασιλείου με τους δυο ως πρωταγωνιστές θα σηματοδοτούσε την πρώτη τους συνεργασία «και θα οριστικοποιούσε τη μεταξύ μας σχέση. Τότε επιβεβαιωνόταν και η πρώτη εντύπωση που είχα για την Αθηνά πως είναι πολύ συγκροτημένη και συνεπής μέσα στην αθωότητα της».

Σήμερα, με τη σχέση τους να έχει, αναμφισβήτητα, ωριμάσει ο Αιμίλιος Χειλάκης θαυμάζει «τα καινούργια πράγματα που γεννιούνται για να κάνουμε μαζί. Θαυμάζω ακόμα και τα λάθη της. Η Αθηνά είναι ο πιο δύσκολος άνθρωπος για να σκηνοθετήσω όχι επειδή είναι ο άνθρωπος μου αλλά επειδή την διέπει μια διαρκής κίνηση προς τα μπρος· της ζητώ κάτι κι έχει σκεφτεί τρία βήματα παρακάτω από αυτό. Βάζει διαρκώς νέα δεδομένα σε μια προβληματική. Κι επειδή είμαι ένας άνθρωπος που διαλύεται εύκολα αυτό το κορίτσι με συγκροτεί πολύ ωραία, ειδικά επί σκηνής. Είναι το σημείο αναφοράς μου αλλά και όλης της ομάδας».

Το κορίτσι που τον ακούει – καθώς κάθεται οκλαδόν στο ξύλινο παρκέ μέσα στο δροσερό, μπόχο φόρεμα της – ανταποκρίνεται με φυσικότητα για να πει πως θαυμάζει τον Αιμίλιο γιατί «είναι στοχολάτρης, γιατί δεν το βάζει κάτω μέχρι να φέρει σε πέρας το οτιδήποτε, γιατί παιδεύεται για τα πράγματα με μια αθωότητα ανάμεσα στη λογική και στο χάος του συναισθήματος».

Που είναι το ρίσκο
Στερεωμένοι πάνω σε αυτά τα γερά θεμέλια πυκνώνουν ολοένα τις κοινές τους εμφανίσεις και δράσεις στο θέατρο, παίρνοντας το ρίσκο της επαγγελματικής συνύπαρξης όλο και πιο οργανωμένα. Τα τελευταία χρόνια η σκηνοθετική εμπλοκή του Χειλάκη θα όριζε περαιτέρω τη συνθήκη. «Το ρίσκο δεν είναι η συνεργασία αλλά το υλικό της, τα έργα που ανεβάζουμε. Εχουμε πεσημφωνημένο – μαζί με το Μανώλη Δούνια που μας συν-σκηνοθετεί – να ασχοληθούμε με κείμενα για τη φόρμα που μας προσφέρουν. Δεν μας απασχολεί να κάνουμε ρόλους. Δεν μας απασχολεί να κάνουμε παραστάσεις για να μας πουν αν είμαστε καλοί ή κακοί αλλά για ψάξουμε κάτι» συμφωνούν.

Ο χώρος του αρχαίου δράματος στάθηκε γόνιμο πεδίο σε αυτήν την αναζήτηση. Η πρώτη τους κοινή ενασχόληση με την «Ιφιγένεια» του Ευριπίδη το περασμένο καλοκαίρι, μολονότι έτυχε μεγάλης αποδοχής, δεν είχε ικανοποιήσει όλες τις προθέσεις τους. Γι’ αυτό και φέτος επιστρέφουν στην «Αντιγόνη». Πλέον, τολμούν να πουν ότι έχουν συντάξει μια μέθοδο, έναν τρόπο πάνω στο πως δουλεύουν το λόγο, τις στίξεις και τις άρσεις του, πως δουλεύουν το σώμα. Και είναι σαφείς στο ότι δεν διεκδικούν καμιά πατρότητα ιδεών. «Δεν έχουμε ανακαλύψει μαθηματικά αξιώματα γιατί είμαστε έτοιμοι κάθε φορά να δημιουργήσουμε νέες εξισώσεις. Δεν έχουμε βρει μια συνταγή και δεν κάνουμε έκθεση αυτής της… συνταγής. Ούτε φοράμε μια αμετακίνητη μέθοδο σε όλα τα έργα. Εχουμε αναπτύξει μια τεχνική που προσαρμόζεται, εξελίσσεται, ανατρέπεται ανάλογα με το έργο που διαχειριζόμαστε. Η προτεραιότητα μας είναι να πούμε την ιστορία» επισημαίνει η Αθηνά Μαξίμου ενώ ο Αιμίλιος Χειλάκης ξεκαθαρίζει σθεναρά πως δεν διεκδικούν να εισάγουν «κάτι σε απάντηση κάτι άλλο· όχι. «Με την αθωότητα που φέρουμε απέναντι σε κάτι μεγάλο βρήκαμε ένα τρόπο να συλλαβίζουμε. Πέρυσι συλλαβίσαμε την “Ιφιγένεια”, φέτος πάμε να φτιάξουμε μια ολόκληρη λέξη στην “Αντιγόνη”».

Σε μετάφραση του ποιητή Γιώργου Μπλάνα, ο πυρήνας της ανάγνωσης τους εστιάζεται σε μια δημόσια πράξη προς τους πολίτες της σημερινής Αθήνας. «Αναρωτηθήκαμε αν πρέπει να μιλήσουμε για το ηθικό και το δίκαιο και καταλήξαμε ότι μας αφορά η δημόσια αντιπαράθεση αυτών των δύο αξιών. Τι σημαίνει να εκτίθενται οι βασιλιάδες, οι εξουσιαστές με τη γνώμη τους στο λαό». Και σε αυτή την περίπτωση όπως και πέρυσι στην «Ιφιγένεια» τρία πρόσωπα διατρέχουν όλους τους ρόλους της τραγωδίας. Η Αθηνά Μαξίμου ερμηνεύει την Αντιγόνη και τον Τειρεσία, ο Αιμίλιος Χειλάκης τον Κρέοντα και την Ευριδίκη, ο Μιχάλης Σαράντης τον Αίμονα, το Σκοπό και την Ισμήνη. «Το γεγονός ότι στον ίδιο παραστασιακό χρόνο καλούμαι να υπερασπιστώ διαφορετικά σύμπαντα και χώρους πίστης είναι εξαιρετικά απολαυστικό. Και δεν με ρίχνει στην παγίδα να “κάνω καλά το ρόλο” αλλά με καλεί να υπερασπιστώ την ίδια την ιστορία και το λόγο του συγγραφέα από όποια θέση» προτείνει η Αθηνά Μαξίμου.

Στη σύνθεση της ομάδας προστίθεται φέτος ο Μιχάλης Σαράντης που για το ζευγάρι προσωποποιεί έναν ακόμα συγγενή στον κύκλο των συνεργατών που έχουν μέχρι τώρα καλέσει εντός της. Και «γιατί η εποχή μας θέλει να ξαναρωτήσουμε τα ίδια πράγματα μέσα από στόματα νεότερων συναδέλφων, πάντα οργανώνοντας μια εξωστρεφή τελετή με αποδέκτες το κοινό μας». Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν είναι διατεθειμένοι να επεξεργαστούν ανοίκειες απόψεις. «Δημιουργούμε καλώντας και άλλους δουλεύοντας σ’ ένα κοινό πυρήνα για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το θέατρο. Αυτό δεν σημαίνει πως ο καθένας δεν δικαιούται να έχει διαφορετική άποψη. Οι δυο διαφορετικές απόψεις μεταξύ εχέφρων ανθρώπων θα δημιουργήσουν μια καινούργια θέση» εξηγεί ο Αιμίλιος Χειλάκης.

Μολονότι η «Αντιγόνη» είναι η τρίτη κοινή τους παράσταση μέσα σε τρία χρόνια και μολονότι έχουν προγραμματίσει (με νοοτροπία ευρωπαϊκού οργανισμού) τις επόμενες παραγωγές τους μέχρι και το καλοκαίρι του 2020 η Αθηνά Μαξίμου και ο Αιμίλιος Χειλάκης δηλώνουν πως «δεν έχουμε δώσει κάποια υπόσχεση ότι θα δουλεύουμε πάντα μαζί».

Ο επόμενος χειμώνας θα βρει την πρώτη να συμμετέχει στη διανομή του «Βυσσινόκηπου» στο θέατρο Χορν σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη και τον δεύτερο να επαναλαμβάνει το θρίαμβο του «Φάρου» στο «Αθηνών» πάλι σε σκηνοθεσία Μαρκουλάκη. Αναγνωρίζουν, εξάλλου, πως η βασικότερη παρενέργεια της ομάδας – που συνιστά και ομάδα στο ίδιο σπίτι – είναι η οικειότητα. «Ο Αιμίλιος πολλές φορές παραπονιέται στον τρόπο που του αποκρίνομαι ενώ με σκηνοθετεί. Είναι αναγκαίες και οι συναισθηματικές αποστάσεις με το συνεργάτη σου, αυτό είναι αλήθεια» παραδέχεται η Αθηνά Μαξίμου.

Κατά τα άλλα, τα ρήγματα, οι διαφωνίες, οι τσακωμοί, η αυστηρή κριτική – ακριβώς λόγω της μεγάλης εγγύτητας – είναι μέσα στο πρόγραμμα. Παλαιότερα μάλιστα, η Μαξίμου εμφανιζόταν σκληρή απέναντι στο σύντροφο και συνεργάτη της. «Τώρα, είμαι πολύ πιο επιεικής όταν βλέπω πως κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Περισσότερο γεννιέται μέσα μου η ανάγκη να διακρίνω παρά να κρίνω».

Οταν ήρθε η αποτυχία
Με προφανή τη διαπίστωση ότι όσα τους ενώνουν είναι πολλά περισσότερα από εκείνα που τους διασπούν, ο Αιμίλιος Χειλάκης και η Αθηνά Μαξίμου μοιράστηκαν και την οικονομική καταστροφή· «τα πολλά καρπούζια στην ίδια μασχάλη» όπως λέει και ο πρώτος. Δύο χειμώνες πριν, η επανάληψη του «Ταρτούφου» δεν θα απέδιδε, διαθέτοντας όλα τα έσοδα τους από την καλοκαιρινή περσινή περιοδεία στην εξόφληση χρεών προς το κράτος. «Πιστεύω ακράδαντα ότι τίποτα στη ζωή δεν κατακτάται άκοπα και πως η δύναμη που δίνουν οι ήττες είναι μεγαλύτερη από αυτήν που δίνουν οι νίκες. Αυτή την ήττα την περάσαμε μαζί, έχοντας ο ένας τον άλλο. Και τώρα, η περηφάνια μας να μην χρωστάμε σε κανέναν είναι διπλή» λέει εμφατικά η Αθηνά Μαξίμου. «Και παρότι προέκυψε ένα οικονομικό κενό δεν δημιουργήθηκε κενό στη μεταξύ μας σχέση, στη σχέση με την ομάδα και φυσικά στη σχέση με το κοινό. Το κοινό μας εξακολουθεί να πιστεύει ότι έχουμε να πούμε κάτι».

Ανήκουν δηλαδή στην κατηγορία εκείνων των καλλιτεχνικών ζευγαριών που δεν θα εξαργυρώσουν τη σχέση ή τη λάμψη τους επί σκηνής και το κυριότερο που δεν θα ενδώσουν σε όσα το κοινό “περιμένει” να δει από εκείνους. «Το κοινό θα έρθει να μας δει αν είμαστε συνεπείς απέναντι του. Σε αυτή την κατεύθυνση ονειρευόμαστε και σχεδιάζουμε νέα πράγματα. Θέλουμε να έχουμε άποψη την οποία θα δηλώνουμε μέσα από ένα δημιουργικό βήμα» ομολογεί ο Αιμίλιος Χειλάκης. «Δεν θέλουμε να είμαστε βιοπαλαιστές με βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό. Και πολύ περισσότερο δεν θέλουμε να είμαστε ενοικιαζόμενοι πρωταγωνιστές· θα ήταν βαρετό».