Hogarth Shakespeare Project: Ο Νέσμπο, ο Μάκβεθ και το Καινούργιο Αγόρι

 ΜΑΚΒΕΘ, του Jo Nesbo

«Να φαίνεσαι σαν το αθώο λουλούδι αλλά να είσαι το ερπετό που κρύβεται από κάτω του» 
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «Μάκβεθ» (πράξη 1, σκηνή 5)

Δεν θα μπορούσε να τον (ξανα)γράψει άλλος. Ο Νέσμπο ήταν αναμφίβολα η ιδανική επιλογή για να εκμοντερνίσει και να φέρει στη σύγχρονη εποχή τον κατεξοχήν καταραμένο ήρωα του Σαίξπηρ. Όχι ότι ο Άμλετ, ο Ληρ ή ο Ρωμαίος είναι λιγότερο τραγικοί, κάθε άλλο. Ο Μάκβεθ όμως είναι ο πλέον εμμονικός, ανικανοποίητος και ταυτόχρονα παθιασμένος ήρωας της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Και ο Νέσμπο, ακόμα κι αν του στερούσαν το δικαίωμα της επιλογής, είναι σχεδόν σίγουρο ότι νομοτελειακά πάλι με αυτόν θα κατέληγε. Άλλωστε είναι ο αγαπημένος του σαιξπηρικός ήρωας. Κάτι που φαίνεται στο σύνολο του μέχρι τώρα έργου του.

Στην εκδοχή του νορβηγού συγγραφέα όλοι οι ήρωες του κλασικού δράματος δηλώνουν παρών. Ο Μάκβεθ και η Λαίδη του, ο Ντάνκαν και ο Μάκντοφ, ο Μπάνκο και ο Φλινς. Πιστοί τους σύντροφοι μέσα στις σελίδες του βιβλίου είναι οι υπέρμετρες φιλοδοξίες, ο πόθος για εξουσία και ο μακιαβελικός μηδενισμός του «σκοπού που αγιάζει τα μέσα».

Τοποθετημένος στο νουάρ σκηνικό που του αξίζει, ο Νεσμπικός Μάκβεθ έχει ως χώρο δράσης του μια απροσδιόριστη πόλη της Σκωτίας, ένα είδος ευρωπαϊκής Gotham City αλλά χωρίς Batman. Και ενώ η υπόλοιπη Βρετανία ευημερεί, η γκροτέσκα μεγαλούπολη του βιβλίου βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, τόσο οικονομικής όσο και κοινωνικής, εγκλωβισμένη σε ένα πνιγηρό παρόν και καταδικασμένη σε ένα δυστοπικό μέλλον. Ο ίδιος ο Νέσμπο, επηρεασμένος προφανώς από την παγκόσμια οικονομική κατάσταση του σήμερα, περνάει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι η ανεργία και η ανέχεια ενισχύουν τον τζόγο, την παραβατική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα.

Το φάντασμα του Χάρι Χόλε, κλασικού ήρωα των μυθιστορημάτων και alter ego του συγγραφέα, είναι σίγουρα παρόν. Σχεδόν περιμένεις να τον δεις να ξεπροβάλλει από κάποιο υγρό σοκάκι με τις ταμπέλες από νέον να φωτίζουν τα σκληρά χαρακτηριστικά του προσώπου του. Όμως όχι. Μπορεί και ο Χόλε και ο Μάκβεθ να έχουν και οι δύο τους δαίμονές τους, η διαφορά τους όμως έγκειται στο ότι ο μεν πρώτος τους καταπολεμά ενώ ο δεύτερος κυριεύεται από αυτούς.

Και κάπου εδώ γίνεται ξεκάθαρος ο σημαίνων ρόλος των γυναικών στο σύμπαν του Νέσμπο. Στα προηγούμενα βιβλία του οι γυναίκες μπορεί να διατηρούσαν μια πιο διακριτική στάση, η σημασία τους όμως στη διαμόρφωση της πλοκής ήταν πασιφανής και καίρια. Πολύ περισσότερο εδώ που η σαιξπηρική Λαίδη δεν αφήνει πολλά περιθώρια και διεκδικεί όλη την προσοχή για λογαριασμό της. Επιβεβαιώνεται έτσι περίτρανα πως ο νορβηγός συγγραφέας αγαπάει τις γυναίκες του έστω κι αν δεν το διατυμπανίζει συνεχώς.

ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΑΓΟΡΙ, της Tracy Chevalier

Φθόνος. Δολιότητα. Απάτη. Εκδίκηση. Πόσο συχνά ανταμώνουν και συνδυάζονται αυτά στην καθημερινότητά μας; Και πόσο αναπόφευκτο είναι να καθρεφτιστούν στην τέχνη; Από το πιο ευτελές pulp ανάγνωσμα μέχρι τον μέγιστο των κλασικών, που δεν είναι άλλος από τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Στον «Οθέλλο», έρχονται αντιμέτωπα τα χαρακτηριστικά από δύο εκ διαμέτρου αντίθετες στάσεις ζωής: η εμπιστοσύνη, η ακεραιότητα, η αξιοπιστία και η ευγένεια, από τη μία μεριά, η ραδιουργία, η μηχανορραφία, η εξαπάτηση και η ανανδρία, από την άλλη. Νικήτρια αναδεικνύεται αυτή που συνήθως κερδίζει και στην πραγματική ζωή.

Στην εποχή του Facebook και του Instagram η ιστορία του μαυριτανού άρχοντα παραμένει τραγικά επίκαιρη. Οι εξελίξεις τρέχουν, η καθημερινότητα αλλάζει, η φύση του ανθρώπου όμως παραμένει αναλλοίωτη. Παραμένει δέσμια των παθών, της αφέλειας και των ανασφαλειών της. Η Tracy Chevalier το αντιλαμβάνεται πλήρως, δίνει στον Οθέλλο της χαρακτηριστικά εντεκάχρονου αγοριού και τον συστήνει στο εφηβικό κοινό, ενώ παράλληλα κλείνει το μάτι σε όλους εκείνους που θυμούνται ερμηνείες σαν του Όρσον Ουέλς στο αριστουργηματικό φιλμ του 1951.

Τοποθετεί εύστοχα τη θεατρική της σκηνή σε ένα σχολείο της αμερικανικής suburbia των μέσων της δεκαετίας του ’70 και ανασυνθέτει με καινούριες νόρμες την τραγική ιστορία του σαιξπηρικού ήρωα. Χρησιμοποιεί το χρονικό πλαίσιο ιδανικά προκειμένου να τονίσει τις ιδιαιτερότητες της εποχής, γνωρίζοντας καλά ότι τα στερεότυπα της σχολικής κοινότητας δεν αλλάζουν ποτέ.

Τώρα το «Οθέλλος» μετατρέπεται σε «Οσέι» και είναι ο μοναδικός έγχρωμος μαθητής σε κάποιο «καθωσπρέπει» σχολείο στα προάστια της Ουάσιγκτον. Γιος διπλωμάτη από την Γκάνα, θα κληθεί από τη συγγραφέα να κινήσει όλη την «Οθελλιακή» δραματουργία προκειμένου να προβάλει τις κοινωνικές ανισότητες, τον υποβόσκοντα ρατσισμό, τη φοβία προς καθετί ξένο, υποσκάπτοντας παράλληλα την καμουφλαρισμένη ευπρέπεια της αμερικανικής αστικής τάξης.

Στις πρόβες ενήλικης ζωής που παρακολουθούμε μέσα στο βιβλίο της Chevalier καταλαβαίνουμε ότι οι παστέλ αποχρώσεις της μεταπολεμικής περιόδου έχουν ξεθωριάσει, η ουτοπία του flower power έχει πλέον γίνει ένα με την αιθαλομίχλη του LSD και τα σκοτεινά 70’s έρχονται με ορμή για να κονταροχτυπηθούν με τη συντηρητική λευκή Αμερική, η οποία δε θα διστάσει να αμυνθεί χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε στρατηγική, όσο δόλια κι αν είναι. Η Ιστορία έδειξε ότι αυτή τελικά νίκησε. Τα συντηρητικά 80’s είναι η αδιάψευστη απόδειξη. Όσο για την εξέλιξη στο βιβλίο; Αυτό θα χρειαστεί να το ανακαλύψει ο ίδιος ο αναγνώστης.

Περισσότερες πληροφορίες για τα βιβλία της σειράς Hogarth Shakespeare Project που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο θα βρείτε εδώ.